15-июлдиз Дагъустандин Кьил Владимир Васильева Махачкъалада инвестицийриз талукь яз республикада кардик квай Советдин заседание кьиле тухвана. “Лезги газетдиз” РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядин пресс-къуллугъди хабар гайивал, мярекатда республикадин премьер-министр Артем Здунова, министерствойринни ведомствойрин кьилери, карчийри, СМИ-рин векилри иштиракна.

Регион яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик финин рекье инвестицийри кьазвай чка къейд авуналди, Владимир Васильева хейлин месэлаяр гьялиз алакьнавайдакай лагьана.

“Чаз гуьзчивал тухуз, тайин месэлаяр идара ийиз чир хьанва. Нетижада алатай йисуз кIвалахдай 37700 чкадин жи­гьетдай зегьметдин икьрарар кутIуннава. И делилди чак виридак руьгь кутун лазим я”, — къейдна региондин Кьили.

Яшайишдин жуьреба-жуьре рекьерай къазанмишнавай агалкьунрикай рахадайла, Владимир Васильева здравоохраненидин хиле кьиле фенвай дегишвилерикай лагьана. Дагъустандин духтурри ри­кIихъ галаз алакъалу яз тамамарнавай опе­рацийрин кьадар 30 процентдин артух хьанва. И карди республикадин больницайра ме­дицинадин рекьяй алай аямдин вири ис­темишунриз жаваб гузвай куьмек гузвайдакай лугьузва. Идалай гъейри, РД-дин Кьилин гафаралди, Россиядин кьилин шегьерра кIвалахзавай дагъустанви духтурар хайи ватандиз хкунин еришарни къвердавай йигин жезва. Ада гьакIни мярекатдин иштиракчийрин рикIел республикадин ФОМС-да кьиле фейи вакъиаяр рикIел хкана ва кIвалах гуьнгуьна хтун па­тал хейлин серенжемар кьабулнавайдакай хабар гана.

Вичин рахунар давамардайла, РД-дин Кьили республика вилик финин рекьяй арадал гъанвай са шумуд институтдин — “РД-да гъвечIи ва юкьван карчивилин субъектриз кредитар чара авунин карда куьмекдай Фонд”, “Дагъустандин лизингдин компания”, “Дагъустан вилик тухудай корпорация” АО, “РД-да карчивилиз куьмекдай центр” ГАУ — тIварар кьуна.

Амма региондин Кьили гьисабзавайвал, абуру чпик кутур умудар тамамдиз кьилиз акъуднач.

“Чна кьве ТОСЭР (яшайишдинни экономикадин рекьяй вилик тухунин мулкар), индустриальный ругуд парк, гьа кьадарда аваз бизнес-инкубаторар арадал гъана. Карчивал патал инкубаторар ава. Бес цицIибар гьинава?”, — суал гана В.Васильева мярекатдин иштиракчийриз.

Гуьгъуьнлай ам АЗС-рин, эцигунардай компанийрин, банкетрин залрин жигьетдай кьиле тухвай кIвалахдикай ва адан не­тижайрикай рахана. Малум хьайивал, карчивал “хъендикай” хкудуни республикадин агьалияр дарманралди таъмина­руниз чара ийизвай пулдин такьатар саки вад сеферда артухардай мумкинвал гана. Мадни сад лагьай категориядин инвалидар ва набуд аялар авай хизанар кIва­ле­ралди таъминаруниз 300 миллион манат харждайвал я. Чкадин рекьер цIийи хъувуниз ва агьалияр хъсан еридин хъвадай целди таъминарунизни еке такьатар ахъай­­зава.

“Карчивили яшайишдин рекьяй жа­вабдарвал виликандалай гзаф гьиссзава. Вахт-вахтунда налогар гуналди, карчийри республикада яшайишдин инфраст­руктура арадал гъунин карда иштиракзава”, — къейдна Владимир Васильева. Мисал яз, ада “100 мектеб” проектдин тIвар кьуна. Регионда ремонт авуна кIанзавай мектебрин кьадар гзаф тирвиляй, и проект алай вахтундани давам жезва.

Коррупциядиз акси месэлайрикай рахадайла, республикадин Кьили къанундин сергьятра аваз кIвалахуниз эвер гана. Ада Дагъустандиз чIехи бизнесни хквезвайдакай лагьана. Мисал яз, Сулейман Керимова вичин карчивал хайи республикада регистрация авунва. Нетижада гузвай налогарни ина амукьзава.

Заседанидин сергьятра аваз, мярекатдин иштиракчийри Каспийск шегьерда ­ин­вестицийрин “Уйташ” майдандал кьилиз акъудзавай инвестицийрин кьве проект — “Ириб” ООО (емишрикайни майвайрикай миже хкудзавай) ва “Агромит” ООО (гьайванар тукIвадай ва як гьялдай цех) — веревирдна. Абурукай гегьеншдиз РД-дин карчивилин ва инвестицийрин рекьяй ­Агентстводин руководителдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Гьажи Гьасанова ва “Ириб”, “Агромит” ООО-рин векил­ Жамиля Мелесовади ихтилатна. Абурун гафарай малум хьайивал, тек са “Ириб” ООО кардик акатуни кIвалахдай цIийи 115 чка арадал гъида. “Агромит” ООО проект кьилиз акъудунин нетижада са суткада 40 тонндив агакьна як гьялдай мумкинвал жеда. И проектдини 112 кас кIвалах­дай цIийи чкайралди таъминарда. И карханаяр 2021-йисан 3-кварталда эцигна акьалтIардайвал я.

Заседанидал “Матис” ООО-дин генеральный директор Турпулали Майгьажиева вичин карханади “Кеферпатан Кавказ вилик тухудай корпорациядихъ” галаз 320 миллион манатдин кьадардин икьрар ку­тIуннавайдакай, амма а икьрарда къалурнавай кIвалахар кьилиз акъудун патал хуьруьн майишатдин категориядик квай чил промышленностдин категориядик кутуна кIанзавайдакай лагьана.

“И месэла кьилиз акъудиз тежез 4 варз алатнава. Къунши регионра лагьайтIа, ихьтин крар са вацран къене гьялзава”, — лагьана ада.

Владимир Васильева и месэладай кьил акъудун РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Екатерина Толстиковадал тапшурмишна.

Мярекатдал са жерге маса месэлаярни веревирдна. Абурукай гегьеншдиз РД-дин Кьилин сайтдай кIелиз жеда.

Чи мухбир