Россельхознадзордин Дагъустан Республикада авай Управленидин инспекторри, июндин вацра кьиле тухвай ахтармишунрин нетижада сетрик акатзавай  туьквенрай гьазуран некIедин суьрсетдин 15 проба къачуна ва  ери ахтармишна.

Идарадин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, гьар жуьредин  компанийри гьазурзавай некIерин  чешнеяр  Ставрополдин областрин уртах  ветеринарный лабораториядиз рекье туна.  Ахтармишунин нетижада малум хьайивал, 7 дуьшуьшда­ некIеди ва адакай гьазурнавай суьрсетди хатасузвилин жигьетдай ийизвай истемишунриз жаваб гузвач.

Идарадин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, хатасузвилин  истемишунриз жаваб тагузвай некIедин ва адакай гьазурнавай суьрсетдин сиягьда гьатнава:

— 2,5 процент ягълу квай хъвадай  “Молочный день” нек — адакай ам акъудай кар­ханади вичел къалур тавунвай набататрин ягъ жагъанва;

— 3,2 процент ягълу квай “Коровий Яр” нек — набататрин ягъ, кьуру нек жагъанва, гьакъикъи ягълувални 2,2 процентдиз барабар яз хьанва;

— 3,2 процент ягълу квай “Фрау МУ” нек — набататрин ягъ, кьуру нек жа­гъанва;

— 2,5 процент ягълу квай “Божья ко­ровка” нек — адакай набататрин ягъ, кьуру нек жагъанва;

— 3,2 процент ягълу квай дин “Божья коровка” нек — набататрин ягъ, кьуру нек жагъанва;

— 82,5 процентдин ягълувилин “Золотая пчелка” дуьдгъвер — адак набататрин ягъ кваз жагъанва;

— 72,5 процентдин ягълувилин “Деревня Счастливово” дуьдгъвер — набататрин ягъ жагъанва.

Россельхознадзордин пешекарди гъа­вурда твазвайвал, дуьдгъвердик ва не­кIе­дик набататрин ягъ хьун лазим туш. Эгер ам кватIа, адаз дуьдгъвер ваъ — спред, нек ваъ — некIедин продукт лугьун лазим я. Ихь­тин суьрсет къалпди яз гьисабзава, ам дегишарнавай, дуьзди тушир делилрин куьмекдалди  муьштери алцурарун я.

Къалп продуктрин арада некIе­дикай гьазурзавайбуру кIвен­кIвечи чка кьазва. ЧIехи пай дуьшуьшра и кардин себеб не­кIедин суьрсетдик пальмайрин ягъ кутун я. Амма муьш­терияр алцурардай ма­са рекьерни ава. Суьрсет къалпди авунин асул  жуьрейрикай  чун агъадихъ рахада.

Ассортиментдиз талукьди. Ихьтин дуьшуьшра некIедин са жуьре муькуьдалди эвеззава, месела, таза нек кьурудакай хъувунвайдалди, я тахьайтIа, ягълувал хкуднавайдалди. Гьа и къайдада, морожнидин са жуьре масадалди эвеззава, къаймахдиз — къатух (кефир), не­кIедиз  яд язава.

Еридиз талукьди — некIедик крахмал, сода, ацетилсалициловый кислота кутазва, нек цуру хьуникай хуьн патал.

Делилриз талукьди — дуьзбур тушир де­­лилар къалурзава. Кьилди къачуртIа, гьа­къикъи суьрсетдиз мукьва тир тIвар гузва (месела, “Сметанка”, “Сгущенка”). Гьатта продукт гьазурай карханадин тIвар­ни кваз чIурукIа кхьизва, штрих-кодар, суьрсетдихъ галаз ракъурзавай документар къалпбур ийизва, гьазурнавай югъ къалурнавай чкадивай гуьцIна, чир тежедайвал ийизва.

Кьадардиз талукьди — къапунал авайдалай гзаф заланвал  къалурнава.

Къиметдиз талукьди — агъуз тир еридин­ суьрсет вини еридинди яз къалурзава.

Какахьайди — ихьтин суьрсет гьазурдайла, алцурардай са шумуд жуьре рекьер ишлемишнава.

Таза нек

Сифтедай  арадал хканвай некIедикай рахан. Эвел нек махсус жуьреда кьурурзава, адакай гъуьр ийизва, ахпа жуьреба-жуьре некIедин ягълуйрин куьмекдалди  арадал хкизва. Ихьтин дуьшуьшра­ вуч авун мумкин я? Сифтедай кьурурза­ва, ахпа набататрин ягълуйрин куьмекдалди арадал хкизва, амма идакай къапунал (упаковка) кхьизвач. Вучтин хаталувал ава ина? Набататрин ягъдин куьмекдалди нек арадал хкун чIуру кар туш, амма ихьтин нек адакай къатух ва я ихьтин маса продуктар гьазурун патал ишлемишна кIанда. Гьелбетда, суьрсет авай  къапунал  “Арадал хканвай кьуру нек я” кхьин чарасуз я. Ихьтин продуктрин къимет таза некIедикай гьазурнавайбурулай ужуз хьана кIанда. Арадал хканвай  некIе­дикай гьазурнавай  къаймахдик, къатухдик, некIедин чарарик, йогуртрик ва морожнидик талукь тир дад ва ерилувал кумукьзава.

НекIедин гъери  дуьдгъвер, я тахьай­тIа, спред гьазурун патал ишлемишзава, адакни набататрин ягъ кутазва.

Къаймах

ЧIехи пай дуьшуьшра къаймахдик маса шей — яд, къатух, я та­хьай­тIа, гъери квачир шур какадарзава.  Ихьтин къаймахдин ягълувал вичел кхьенвайдалай агъузди жеда ва ам, гьикьван лагьай­тIани, къаймах туш.

Бязи вахтара къаймахдик набататрин ягъ, соядин белок какадарзава. Идаз  “къай­махдин продукт” лугьузва. Эгер ам акъуднавай карханади къапунал вичик кутунвай алава шейэрикай кхьена хабар гузватIа, ина хаталувал авач ла­гьай­тIа же­да — ягълувал тIимилар­навай ам сагъламвал патал къаймахдилай хийирлу яз гьисабзава.

Дугъриданни, къалп продукт я лугьуз жеда, эгер къаймахдик агъуз­ тир еридин некIедин суьрсет, крахмал, стабилизаторар, дад хъсанардай шейэр кутунватIа ва идакай вичел кхьенвачтIа. Эгер крахмал чи­ми авуртIа, ам къаймахдиз ухшарди жезва. Амай шейэри продуктдиз къаймахдин ухшарар ва дад гузва.

Шур

ТIимил ягълу квай шур диета хуьзвайбур патал лап хъсан тIуьн я. Агъуз тир ягълувилин ерилу шурадик анжах 0,5 процент гъери ква. Белокдин кьадар  лагьай­тIа, 17 процентдилай тIимил туш. Ихьтин  шу­радин 100 граммдин кфетлувал ан­жах 60 калорийдиз барабар я. Ам спортсменриз, аялриз ва яхун жез кIан­завай ксариз тIуьн меслятзава.

Къалп шурадин  ягълувал 10 процентдилайни виниз, белокдин кьадар ла­гьайтIа, 10 процентдилай агъуз хьун мумкин я. Ихьтин продуктда некIедин гъеридин чкадал набататрин ягълу ишлемишзава.

Дуьдгъвер

Халисан дуьдгъвердик квай малдин  гъеридин кьадар 82 процентдиз барабар хьун мумкин я. Амма, сагълам тIуьн яз, ам диетологри меслятдач.

НекIедин гъеридин са кьадар набататрин ягъдалди эвезун гьатта хийирлу яз гьисабзава. Намуслу карханади ихьтин продуктдиз михьи дуьдгъвер лугьудач, гьелбетда. Адаз спред лугьузва. Ерилу спред  пакамахъ фахъ галаз тIуьн патал хийирлу продукт яз гьисабзава.

Ниси

Цин кьадар лазимдалай виниз хьун, не­кIедин гъери набататриндалди эвезун, соя­дин белок кутун, ягълувал тIимиларун, гьазурунин къайдадал амал тавун мумкин я. И продукт къалпди ятIани, адакай зарар авач.

Хаталу я антибиотикар кутун. Бязи вахтара генно-модифицированный соя кутун  мумкин тирдакайни рахазва.

Недай шейэрик  набатататрин ягълу  кутунал къадагъа эцигун мумкин кар туш. Ам­ма чпиз “некIедин продукт” лугьузвай шейэрик  нек хьун лазим я эхир. Нек квай суьрсет акъудзавай карханайривай ийизвай асул истемишун, гьисабзавайвал, сад хьун лазим я: кьуьруькар акъуд тавуна, продуктдик квай вири шейэр къапунал къалурун. Михьи нек къачудани, я туштIа, набататрин ягъ квай некIедин продукт къачудани — идай муьштериди вичи кьил акъуд­да.

Дуьньяда нек квай суьрсетрин тIварар къайдада твадай са жерге законар ава. Месела, эгер адак 50 процентдилай гзаф нек кватIа, адаз — некIединни набататчивилин продукт, 50 процентдилай тIимил кватIа — на­бататчивилинни некIедин продукт лу­гьуз­ва. Муьштерийризни чизва, вуч къачуз­ватIа.

Россиядин стандартар масабур я. Чи уьлкведа 50 процентдилай тIимил нек квай суьрсетриз “некIедин продукт” лугьудай ихтияр авач.

Жасмина Саидова