ГьикI ятIани, зун са сеферда санаторийда са кьадар яшар хьанвай эгьли табасаранви дишегьлидихъ галаз са нумрадиз акъатна. Гуьгъуьнлай малум хьайивал, ам Хив райондин Яхъля (Яргил) хуьряй я, алай вахтунда Дербент шегьерда яшамиш жезва.
Ярмегьамедова Милейсатахъ галаз таниш хьайи гьа сифте декьикьайрилай ам зи рикIиз хуш хьана… Вичи-вичик, мурмур къачуна, манияр лугьунал адан гзаф рикI алай. Лугьузвайбурни лезги манияр тир.
— Милейсат вах, — эхирни суал гана за адаз, — чи лезги халкьдин манийрал икьван ви рикI хьунин сир вуч ятIа?
— Сир? — суал вахкана ада зав. — Ваз за гьикьван халичаяр хранатIа чидач. Ам зи гъилерин гьунар хьиз жемир гьа! Ам лезги халкьдин манийрин гьунар тир. Гамунихъ ацукьайла, мани талгьанмаз, завай са квагни къачуз жедачир. Манийрихъ галаз квакварал чан къведай. Манийри зи гьевес хкаждай. Зак лувар акатдай… Манияр заз гзаф кIанда. Чебни — лезги манияр, гьакьван назикбур, цIалцIамбур, хъуьтуьлбур, къешенгбур… Абур чеб-чпелай мецел къведа. Аламат я, гьавани чпихъ гала. Ахьтинбур рикIелай алатдани мегер!!! ЧIални заз гьикI чир хьана лагьайтIа, чи къуншияр лезги хуьрер я. Хъукьвай чиниз, чинай Хъукьваз акьван рушар тухванва хьи!..
И милайим дишегьли лезги манийрал гьикьван гьейран ятIа, зунни адал гьакьван гьейран яз амукьна. Заз фольклордин и манияр сифте яз ван къвезвайбур тир. Абур 1980-йисуз акъатнавай А.Гъаниевадин “Лезги халкьдин манияр” ктабдани гьатнавач. Чи лезги халкьдин манийрин фольклор генани девлетлу хъувун за зи намусдин кар яз гьисабзава. Ингье за табасаранви Милейсатан хурун “дафтар” ахъайзава:
Зи вилелай фейи накъвар,
Накъвар михьиз гъваш са яйлух.
Зи гьалдикай хабар кьуртIа,
Душманариз къведа язух.
* * *
Я бахтавар, хуьр-хуьревай.
Алагуьзли яр хуьревай.
Вун, тахьайтIа, зун хьиз яни,
Авай са яр чуьллеравай.
* * *
КIвачел алай резин — калуш
Гьяркьуь рекьиз къведайди туш.
Виш агъзурар гайитIани,
Гада, зун ваз къведайди туш.
* * *
Ишез-ишез кхьей кагъаз,
Рахаз-рахаз къачур Къавкъаз,
КьейитIани къайгъу (а)вач заз,
Гуьзел ярдин гъил пелеллаз.
* * *
Гада, на зак лишан кутур,
Зун масадаз гудайвал я.
Айгьана чун чаз тахьайтIа,
Керемар хьиз кудайвал я.
* * *
Вун чуьллера ява яни,
Ява яни, ява гада?
Ваз хуьре мад кас амачни,
Вил зал алай гьарамзада?
* * *
КIвачин кIаниз кьур акъатун,
Кьур акъатун вуч азар я.
Китабариз килигайла,
Шуьше — къелем бедназар я.
* * *
Агъадихъай экъечIай рагъ,
Вун чи кIвалин къаш хьуй, кьейди.
Зун чи кIвале секиндиз тур,
ЧIулав маймун ваз хьуй, кьейди.
* * *
Я гада, вун гадани туш,
Гадани туш, Лейли ман я.
Я гада, ваз, алчах свас хьун
Зи рикIевай эрзиман я.
* * *
Вун эвелдай буьркьуь тирни,
Я хуьревай куьгьне душман.
Гила ви рикI захъ кузвани,
Гардан хана, хьуй вун пашман.
* * *
Тарцел алай лацу пIини,
Ваз ширинвал ни ганатIа?
Садаз — тIимил, садаз — пара,
Яраб бахтар ни пайнатIа?
Фазила Абасова
