Инсаниятдин вилик Россиядин ва урус халкьдин лайихлувилер лап чIехибур я. Вилик фенвай уьлквейрилай алай девирда чун гьикьван гуьгъуьна амукьзаватIани, алатай асирда дуьнья терсина вилик финин гьерекат дуьзгуьн терефдихъ элкъуьрай Россиядин, урус халкьдин тарихдин тежриба яргъал-мукьвал зурба къуватдиз элкъведа, уьлкве вичиз лайихлу тир кIвенкIвечи чкадал хкведа ва ада мад сеферда инсаният къутармишда.
ХХ асирда масабурухъ авачир хьтин чIехи лайихлувилер чи уьлкведихъ кьвед ава: дарвилерни азабар къачуна, дуьньяда социализмдин сад лагьайди тир государство — къудратлу Советрин Союз туькIуьрун ва дуьнья фашизмдин тIегъуьндикай хуьн, михьун. Ибур, кьил хкажна, чпел дамахна кIанзавай урус цивилизациядин тешпигь авачир агалкьунар я.
Амма Россия такIанбуру, гьам уьлкведин къенепата чи либералри, гьамни РагъакIидай пата авай душманри лап зурба и кьве вакъиа инкарзава. ЧIехи Октябрдин инкъилаб ва Советрин социализмдин государство тахсиркарвилиз барабар ийиз алахъзава. Эхиримжи вахтара чи тарихдин советрин баркаллу девирдал, халкьдин зурба къазанмишунар гьисаба такьуналди, ийизвай чIуру пропагандадин гьужумар, ам русвагьиз кIанзавай алахъунар къвердавай гзаф жезва. Гьайиф хьи, чи уьлкведикай чIуру рахунриз къенепата арадал къвезвай татугайвилери (месела, коррупцияди, са жерге чиновникрин башибузукьвили) ва гьакIни РагъакIидай патан уьмуьрдин къайдайрал, ивиррал ашукь хьанвай чи са бязи гражданри куьмек гузва. Килиг садра, гьикI жезватIа. Вичиз яшайишдин вири няметар булвилелди авай С.Собянинан руша, и мукьвара интернетда хабар гайивал, вич Италиядал гуьл хьанвайди ва а уьлкведа яшамиш хьун вичин эрзиман мурад тирди лагьанай.
Гьа ихьтин мурадар ава чи “къизилдин жегьилрихъ”, гележегда, мумкин я, уьлкведа вилик-кьилик жедайбурухъ. И чIавуз четинвилера авай чи рикIяй гьихьтин хиялар фида? Месела, зи рикIик хайи Ватандин хатасузвилиз талукь къалабулух акатзава.
КIелна, вири патарихъай хъсан чирвилер авай, чIехи къуллугъар кьунвай чи либералриз инсанрин общество вилик финин къанунрикай, ам дурумлу хьунин шартIарикай ва а шартIарикай кьилинбур социальный гьахълувал ва керчек ачухвал тирди хабар авачиз туш. Генани абуруз чизва хьи, социальный гьахълувили агъавалзавай обществода вири халкьдин хсусият тир уьлкведин девлетрикай кьилди жуван нефс патал миллиардар чуьнуьхиз жедач. Общество кьве патал (кесибарни девлетлуяр) чара жедач.
Чаз виридаз чизвайвал, инсанрин жергеда къати нефс авай, нефсиниз тербия гуз тежезвайбурни ава. Абуруз чеб “сечме, лап вини дережадин инсанар” хьиз аквазва, чеб, амайбурукай хкисна, вине хьана кIанзава.
Гила куьне фикир це садра. Шаз гатуз прессади хабар гайивал, са госкорпорациядин кьиле авай касди вичиз Москвада вад мертеба кьунвай, 1229 квадратный метр яшайишдин майдан авай квартира кьве миллиард манатдихъ маса къачуна. Квартира дуьзмишнавай гьал, ишлемишнавай материалар чавай гьич фикирдизни гъиз жедач. Бязи гражданрихъ (чеб бизнесменар туштIани) пуд миллиард манатдин къимет авай, женнетдин ухшардиз гъанвай яшайишдин зурба дараматар хьанва. Куьруь са вахтунда девлетлу хьайи россиявийри къецепатан уьлквейра 200 миллион доллардилай саки са миллиард доллардал къведалди къимет авай кIвалер, яхтаяр, гьатта тамам островар маса къачузва. И девлетар бажагьат гьалал зегьметдин нетижа я. Им 20 миллиондилай гзаф агьалияр, чпи зегьмет чIугвазватIани, пенсияр къачузватIани, кесибвиле яшамиш жезвай, духтурханайра герек дарманар тежезвай, кIевелай азарлу аялар сагъар хъувун патал гьар юкъуз телевиденидин вири каналрай агьалийривай куьмек тIалабзавай гьалара акьалтIай социальный гьахъсузвал, инсансузвал, намуссузвал жезва. Обществода наразивилер, чуьруьк арадал атунин, ам сада-садаз ихтибар тийизвай кьве патал пай хьунин себебрикай кьилинди эвелни — эвел гьа ихьтин гьалар я.
Вири халкьдин девлетрикай, уьлкведин хазинадикай гьар жуьредин кьуьруькралди хкудна, чпиз миллионар, миллиардар кIватIнавайбуруз, коррупционерриз хайи Ватан кIан хьунин, Россиядал дамахунин гьиссер авач. Абуруз завай ихтибар ийиз жедач. Чпин гафарай, а “сечмебур” (элита), югъ-йиф талгьана, Ватандиз къуллугъзавай, халкьдал, Урусатдал дамахзавай патриотар я. Амма и “патриотри” чпин веледрин къенин ва пакагьан югъ, гележегдин кьисметар Россиядихъ галаз алакъалу ийизвач. Им ашкара я.
Са куьруь девирда чIехи девлетрин иесияр хьанвай кесер авай диде-бубайри чпин аялар — “къизил жегьилар”, чIехи пулар харж ийиз, Америкадин, Англиядин, Франциядин тIвар-ван авай университетриз кIелиз рекье твазва. КIелунар акьалтIарайла, са жерге “къизил жегьилар” а уьлквейра гьамишалугъ амукьзава.
РагъакIидай патан вилик фенвай уьлквейрин меркезра чаз ахварайни таквадай хьтин багьа квартираяр, чIехи дараматар, гуьзел чкайра тамам именияр маса къачузвай, а патан банкара миллионар, миллиардар хуьзвай кас Ватандиз ваъ, анжах вичин капиталриз, эменнидиз къуллугъзавай кас я. Ихьтин “ватанперес”, накь хьиз, къени Россиядихъ галаз бягьсина авай уьлквейрин властрин аслувилик акатзава. Вири халкьдин девлетрикай миллиардар мемекьуьртIнавайбуруз РагъакIидай пад чпин гьарам девлетар далдаламишдай чка яз аквазва.
Гьавиляй абуру а патан политикриз къуллугъни ийида. РикIел хкваш “березовскияр”, “гусинскияр”, “ходорковскияр” ва икI мад.
Къе къецепата яшамиш жезвай Андрей Козырева вич РФ-дин къецепатан крарин ми-нистр хьайи вири девирда США-дин интересриз ачухдаказ къуллугъна, намуссузвилелди Россия маса гуз хьана. Хейлин йисара РФ-дин финансрин министр, гуьгъуьнлай Гьукуматдин Председатель хьайи Михаил Касьяновал “Миша-Два-Процента” лакIаб акьалтнай. Къуллугърикай азад авурла, адакай оппозиционер хьана. Европарламентда авур рахунра Касьянова Россиядиз акси яз США-ди малумарнавай санкцияр мадни кIевибур авуна, давамарна кIанзавайдакай лагьанай. Алай вахтунда ам гьина яшамиш жезватIа, чидач, амма 2015-йисуз Касьянова, США-дин гражданвал къачун патал чалишмишвилер ийизва лугьуз, СМИ-ра къал квай хабарар чап ийиз хьана.
Госдумадин депутатар хьайи бубани хва Геннадий ва Дмитрий Гудковар, Россиядиз акси политика тухуниз килигна, Сергей Миронован СР партиядай акъудунихъ галаз санал депутатвилин мандатрикай магьрумна. РикIел хкин: Г.Гудков хейлин йисара, 1992-йисал къведалди КГБ-да къуллугърал хьайиди я, яни государстводин хатасузвилин къаравулда. РФ-дин МИД-дин Дипломатвилин академия акьалтIарай адан хва Д.Гудкова лагьайтIа, М. Касьяновахъ галаз Вашингтондиз фена, США-дивай чи уьлкведа — Россияда къайда тваз, коррупциядихъ галаз женг чIугваз куьмек тIалабзава. Ихьтин политикар, элита ихтибар ийиз жедайбур туш.
КьатI ама
Абдулафис Исмаилов
