Лачинова Закия 1937-йисуз Азербайжандин Хачмаз шегьерда нафтIадин мяденрин фяле Мегьамедкьасуман хизанда дидедиз хьана. Каспийскдин ва Ахцегьрин школайра кIелна, Дербентдин хуьруьн майишатдин техникум (1957-1960), муаллимвилин курсар, Дондал алай Ростовда высший партшкола куьтягьна. Махачкъалада сельхозинститутдин лаборантвиле, ВЛКСМ-дин Ахцегь райкомдин секретардин заместителвиле ва 1-секретарвиле, ВЛКСМ-дин Дагобкомдин инструкторвиле, Махачкъалада бондарный заводдин инженервиле, парткомдин секретарвиле ва профкомдин председателвиле, ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумда консультантвиле (1979-1985), 1985-йисалай Ахцегьа жаван натуралистрин станциядин директорвиле намуслувилелди кIвалахна. Зегьметдин ва партиядин ветеран тир адаз райондин, республикадин дережайрин наградаяр ава. Апрелдилай райондин юннатрин станцияда адан кIвалах руш Гьажиева Мадленади давамарзава.
Машгьур алим Фрид Кисриеван тIварунихъ галай жаван натуралистрин станция (АРСЮН) Ахцегь районда аялрин алава образованидин идарайрик акатзава. Ам 1975-йисуз арадал атана. 1985-йисуз адаз емишрин багъдин юкьва са мертебадин типовой дарамат эцигна. Алай вахтунда дарамат цIаяр кьунрин вилик пад кьадай ва хатасузвал хуьнин тадаракралди таъмин я. Ина кардик квай 9 кабинетди экуьнин, чимивилин, михьивилин ва пожарный хатасузвилин рекьерай санитарный къайдайрин истемишунриз жаваб гузва. Идаради гьафтеда 5 юкъуз пакаман сятдин 9-далай йикъан сятдин 2-тамам жедалди кIвалахзава. Муаллимар патал зегьметдин вахтунин яргъивал тарсарин расписанидихъ галаз алакъалу я.
35 йисуз юннатрин станциядин директорвиле гьакъисагъ зегьмет чIугунин нетижада Закия Мегьамедкьасумовнади ина кар алакьдай педагогрикай, тIебиатдал ва, кьилинди, чи гележег тир аялрал рикI алай гьевескар экологрикай ибарат гьуьрметлу коллектив тешкилнава. Дарамат ва адан вилик патар, кIелунринни тежрибадин участок (багъ, ник) къайдада аваз хуьзва. Хуьруьн майишатдин зегьметдин ва илимдинни тежрибадин кIвалахриз шерик ийизвай аялар герек алатралди таъмин я. Майишатдин кIвалахра зегьерлу дарманар ва хаталу маса шейэр ишлемишзавач. Вири и агалкьунар, гьелбетда, Закия Лачиновадин регьбервилик кваз арадал атанва.
— Иниз тIебатдал рикI алай аялар чпин хушуналди къвезва, — суьгьбетзава Закия Мегьамедкьасумовнади. — Абур хуьруьн майишатдин зегьметдин рекьяй гъавурдик квай ксар яз уьмуьрдиз гьазурун патал жегьил медикдин, же-гьил экологдин, жегьил багъманчидин, жегьил натуралистдин, аквариумрин балугъчивилин, цуьквер гьасилзавайбурун ва къацу архитектурадин хилерай кьилди-кьилдин кабинетар ава. Абур методикадин литературадалдини компьютеррин техникадалди таъмин я. Чирвилер гунин, вердишвилер кутунин вири программаяр педсоветди тестикьарнава. Абуру мана-метлебдин рекьяй алава образованидин истемишунриз жаваб гузва. Гьа программадив кьадайвал, аялрихъ галаз чна гьар жуьре темайрай (школадин гьаят къацу кул-кусралдини цуьквералди безетмишун, картуфрин бегьердиз алава ем гунин таъсир, жегьил багъ бегьердал гъунин къайдаяр, набататар артмиш хьуниз экуьнин таъсир…) тежрибадин кIвалахар кьиле тухузва, яни аялар хуьруьн майишатдин илимдал желбзава. Тарсар гунин агъадихъ галай къайдаяр ва жуьреяр ишлемишзава: ачух тарс, гуьзчивал, виликан тарсарай хабарар кьун, тестар, суьгьбет, зачет, анкетирование, практикадин кIвалах, выставкаяр, походар, конкурсар. Юннатри “ТIебиатда зулун лишанар”, “Сифте цуьквер” темайрай тухузвай экскурсийриз кьетIен итиж ийизва. Аялрихъ галаз гьар йисуз “Къизилдин зул”, “Цин югъ”, “Къушарин югъ”, “Чирвилерин югъ”, “Дагъустандин халкьарин садвилин югъ”, “Аялар хуьнин югъ”, “ЦIийи йис” темайрайни суварин къайдадин итижлу серенжемар кьиле тухузва. Станцияди районда кьиле физвай вири серенжемрал жаван натуралистрин гъилералди битмишарнавай хуьруьн майишатдин суьрсетдин ва гъилин-тупIун сеняткарвилин шейэрин выставкаяр тешкилзава. Эхь, вири аялар бажарагълубур я, анжах абурун зигьин, алакьунар ачухарун патал талукь тир материалринни алатрин база ва гьукуматдин патай къайгъударвал кIанда. И жигьетдай къенин юкъуз чи вилик акъвазнавай ва гьялиз тахьанвай месэлаярни ава. Месела, дараматди капитальный ремонт истемишзава. Хъвадай михьи яд гъунин, хъуьтIуьн шартIара кIвалахун патал теплица эцигунин, кабинетар хъсандиз тадаракламишунин гереквал ава…
И мукьвара райондин активдин нубатдин совещанидал Ахцегь райондин кьил Осман Абдулкеримова аялар тербияламишунин жавабдар карда яргъал йисара чIугур гьакъисагъ зегьметдай Закия Лачиновадиз, хуш келимаяр лугьуналди, “Ахцегь район” МР-дин Гьуьрметдин грамота гана. Мубаракрай! Чи ва вири районэгьлийрин патайни муаллимвилин зегьметдин ветерандиз награда мубаракзава.
Дашдемир Шерифалиев
