И касди зи фикир вичел алай йисан 14-мартдиз акъа­тай “Лезги газетдин” 11-нумрадин 10-чина чапнавай “Жавабдарвилелди эгечIна кIанда” кьил ганвай маналу макъаладалди желбна. Образованидин  важиблу месэлаяр акьван рикI куз, гъавурда аваз, чIехи ватанпересди хьиз къарагъарнава хьи, а ма­­къала за са шумудра кIел хъувуна ва исятдани зи столдал ала. Дуьз къейдзава авторди: образованидин месэла — им кьилди къачур са халкьдин ваъ, вири государстводин хатасузвилинди я; чи аялрин арада савадсузвал гегьенш хьанва; советрин девир­дин  лап хъсан образованидин къурулуш чи уьлкве­да михьиз  чукIурнава; савадлу халкь — им мягькем­ ди­бар, чIехи мурадриз  вафалу хьун я ва икI мад.

Яраб ихьтин камаллу кас вуж ва гьинай ятIа? — фи­­кирна за жува-жувакди. Суракь авуна, хабарар кьурла, чир хьайивал, чахчиви я, яшамиш жезва, кIва­­лахзава, яргъал тир Ханты-Мансийский автономный округдин Покачи шегьерда.

Чахчар дагъдани, арандани чи къуншияр я.  Гьа­виляй гзафбур заз чинни ийида. Са шумуд гадади­ захъ галаз 1957-1960-йисара  вини Флерин юкьван школадани кIелайди я. Абурукай Гъаниев Гъани Аб­дулкеримовични зун кIеви дустарни тир. Идалай­ни гъейри, виликрай Чахчарин кала гьикьван гуьзел багъ авайди тиртIани, зи рикIел алама, иллаки — пIинидин багъ. ПIинияр битмиш хьайила, чи хуьруьн (Кучунрин) саки вири жемят Чахчарин багъдиз­ къведай. ПIинидин тарарин пунарал 3 манат, 5 манат­ кхьена жедай. Чна, пул гана, гьарда 1-2 тар хкядай­, кIа­май кьван ширин пIинияр тIуьнни авурла, гвай са­футIарни ацIурна, хуьруьз хкведай. Чахчар зегьмет кIани жемят я. Самур вацIал насос эцигна, кала авай дуьзенда багъ кутаз чIугур зегьметарни зи рикIел алама.

Хквен чун Сибирдин Обь, Иртыш чIехи вацIа­рин­­ къерехра — ХМАО-да авай чи ватандашдал. Абдуразакьов  Жалалдин  Загьидинович.  Гьина аваз хьайитIани, чеб лайихлудаказ тухузвай, чирвилералди, алакьунралди, намуслу зегьметдалди “Лезги” лагьай тIвар виниз хкажзавай рухвайрикай сад тирди чир хьана заз ам.

Жалалдин 1959-йисан 27-июлдиз Докъузпара райондин Чахчарин хуьре дидедиз хьана. Мектебда­ хъсан чирвилер къачур ада 1992-йисуз Екатеринбургда Уралдин социально-политический институт акьалтIарна, пуд йисалай — госкъуллугъдин Уральский академияни (экономист-менеджер). Чкадин ида­ра авунин органра кIвалахиз — 25, Покачи шегьерда  зегьмет чIугваз 22 йис я.  Ана Ж.Абдуразакьов асул гьисабдай жегьилрин регьбер хьиз машгьур я: 1986-1987-йисара ВЛКСМ-дин Лангепас горкомдин “Пока­чевнефтегаз” НГДУ-дин комсомолдин комитетдин секретарь, 1987-1989-йисара Покачидин­ комсомолдин комитетдин (ВЛКСМ-дин райкомдин ихтиярар аваз) секретарь; 1989-йисуз ам Свердловскдиз высший партийный школадиз рекье твазва; 1991-йи­салай КПРФ-дин Покачидин ГК-дин сад лагьай секретарь ва КПРФ-дин Хмао-Югрыдин комитет ара­дал гъайиди; 1994-йисуз Покачи шегьердин адми­ни­страциядин жегьилрин крарин рекьяй отделдин заведующий; 1995-йисалай — культурадинни жегьил­рин крарин рекьяй управленидин начальникдин заместитель.

Покачи шегьердин кьил Р.Халиуллина ганвай характеристикада ихьтин цIарар ава: “…Жа­лал­­дин­ Загьидинович яратмишунардай важиблу крарик кьил кутунин бажарагъ авай, кар алакьдай къуллугъчи я. Шегьердин тайин шартIара жегьилрин ити­жар, игьтияжар чирзава, абуруз килигна, ийидай кIвалах­риз талукь меслятар, рекьер къалурзава. Азад вахт тешкилунин, гьевескаррин тешкилатрин тежри­ба уму­миламишзава, абурун кIва­лах виликди тухуник рум кутазва. Жегьилрин тешкилатар, художест­вен­ный самодеятельностдин коллективар, спортклу­бар­, фестивалар, конкурсар, килигунар, культурадинни спортдин деятелрихъ галаз гуьруьшар тешкилдай шартIар арадал гъиз куьмекзава, вичин кIва­лах талукь вири тешкилатрихъ галаз алакъалу ийиз­ва…”

2013-йисалай Ж.Абдуразакьов Тюмендин областной думадин депутат Г.Шустовадин куьмекчи я. Гьа и йисуз ам Вирироссиядин яратмишдай “Русский лад” гьерекатдин Ханты-Мансийский окружной отделенидин председателдин заместителвиле хкяна.

Халкьдин арада еке гьуьрмет, авторитет къазан­мишнавай чи ватандаш шегьердин халкьдин суддин­ заседатель ва яшар тамам тахьанвайбурун крарай комиссиядин гьамишалугъ член яз 7 йис я. И вахтун­да ада вич гьахълувал, дуьзвал кIандай, вичин вези­фаяр намуслувилелди кьилиз акъудзавай гзаф камаллу къуллугъчи яз къалурна. Ада акьалтзавай несилдин патахъай датIана къайгъу чIугвазва, сагълам уьмуьрдин къайда пропаганда ийизва, наркоманиядихъ, ичкибазвилихъ галаз вири такьатралди женг чIугвазва, и тIегъуьнриз талукьар­на, духтуррихъ-пешекаррихъ, къайдаяр хуьдай ор­ган­рин векилрихъ галаз жегьил-жаванрин гуьруьшар тешкилзава, “Жегьил хизан” программа тамамарун патал активный кIвалах тухузва.

Покачи шегьерда кIвалахзавай девирда Жалалдин Загьидиновичан регьбервилик кваз гзаф крар тешкилнава, кьилиз акъуднава. ИкI, кьилди къачур­тIа, аялар ва жаванар патал лагерь, Афгъанистандин дяведин ветеранрин Союздин Покачидин отделение ачухна, “Жегьилрин совет” общественный объ­единение тешкилна. Жалалдина акьалтзавай несилар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишуниз кьетIен фикир гузва. Халкьарин дуствилиз, уьмуьрдин активный къайда хкягъуниз талукь вечерар тешкилунин кIвалахда иштиракизни гзаф йисар я. Ж.Абдуразакьова «Жегьил хизан» программа туькIуьруник ва ам уьмуьрдиз кечирмишуник кьил кутуна. Идалайни гъейри, Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчийрин кIвалерал абурун тIварар эбеди авунин лишанар эцигуник, наркотикриз акси акцияр тухуник, аялри ваоенно-спортивный лагерра ял ягъун, волейболдайни футболдай Покачи ва Лангепас шегьеррин аскеррин — интернационалистрин арада гуьруьшар тешкилуник, гатун вахтунда аялар ва жаванар кIвалахдик кутуник кьил кутурдини Ж.Абдуразакьов я.

Жалалдина ЦЗН-дихъ галаз санал шегьердин “Жегьилрин практика” программа туькIуьрнава. Адал асаслу яз, Жалалдин Загьидиновича жегьилар шегьердин карханайра кIвалахрик кутун патал екез къайгъу чIугуна. Государстводин жегьилрин полити­ка уьмуьрдиз кечирмишунин карда яргъал йисарин бегьерлу зегьметдай Жалалдин Покачи шегьердин администрациядин патай са шумудра гьуьрметдин грамотайриз, чухсагъулдин чарариз лайихлу хьана. ВЛКСМ-дин 80 йис тамам хьунихъ галаз алакъалу яз, Ханты-Мансийский округдин гьукуматдин  жегьилрин политикадин комитетдин патай “Жегьилрин арада еке кIвалах тухунай” хурудал гьалддай знак гана. Ж.Абдуразакьоваз РФ-дин Гьукуматдин патав гвай Россиядин Государственный Военно-Историко-культурный Центради 2009-йисан 23-апрелдиз “РФ-дин гражданар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин активный кIва­лах­дай” гьуьрметдин знак гуни ада чIугвазвай дурумлу,­ важиблу зегьметдин гьакъиндай шагьидвалзава.

ХМАО-да зегьмет чIугвазвай лезгийрикай гаф кватайла, Жалалдина суьгьбетзава:

— 2010-йисуз и округда 13600 лезги авай. Гила абурун кьадар саки кьве сеферда артух хьанва. Ина абур вири шегьерра ава. Сургутдин патарив гвай Солнечный, Барсово, Таежный ва маса поселокар къачуртIа, анра 90 процент лезгияр я — асул гьисабдай нефтяникар, буругъчияр, операторар. Са тIимил карчиярни ава. Властдин къурулушрикай рахайтIа, анра неинки лезгийрикай, гьакI  кавказвийрикайни касни авач. Къайдаяр хуьдай органра сад-кьвед аватIа. Автоколоннайрин начальникар авачиз туш. Месела, Покачида — Омаров Алик Мусаевич, Шагьбанов Вагьид Шагьбанович (хуьруьгвияр), Зейналов Шайда Зейналович (миграгъви). Покачидин ГИБДД-дин начальниквиле 14 йисуз кьван Рамазанов Нарудин Агъамирзоевич хьана. Чаз ина Пыть-Яха шегьердин кьилин заместитель хьайи общественный деятель Керимов Шагьэмир Керимович, округдин адвокат Кичибегов Заур, Нижневартовскдин думадин депутатдин куьмекчи Алдеров Лазир Умарович (кьванцIилви), нафтIадин компаниядин кьилин пешекар Алидаров Вадим, карчи Идрис Ражабович (хуьруьгви), карханадин кьил  Алидаров Аминуллагь (чахчиви) ава.

Ханты-Мансийскдин чилел чна гьар йи­суз еке мярекатар тухузва, — давамарзава Жалалдин Загьи­диновича. — Жува са майданни ахъайзавайди туш. Захъ ина игит лезги рухваяр гала.  ВИА “Кавказ” дестеди екез куьмекар гузва чаз. Гьар йисуз Яран сувариз  Покачида округдин вири шегьеррай стхаярни вахар кIватIза­ва чна. Кьурагь райондай атана, Сибирда чи ватандашриз медениятдин рекьяй куьмекарзава. Манидарар вахни стха Заремани Рустам я. КIиридай атанвай стхаяр тир Магьмудани Умара ямахаяр язава. Абуру лезгийрин мярекатрал чавай пул къачузвач. Сургутдай, Мегиондай къвез, пулсуз концертар гана. ЦIинин Яран сувариз “Бах”, “Ватан”, “Къусар” ВИА-группайри ва Наима Къарибо­вади ина еке концерт гана. Виридан тIварар кьадай мумкинвал авач, Гьасан Абдулаеваз, Зугьраб Къусарскийдиз (ямаха), Гьажибег Стальскийдиз (далдам­ ва манияр), Расул Керимоваз (Кьасумхуьруьн  музшколада тарсар гана, Сибирдиз атана, чаз культурадин рекьяй куьмекна), далдамчи Мингьажидиназ (эминхуьруьн­ви), Дагъустанда “Миграгъ” ВИА-да зегьмет чIу­гун­вай  клернетист Шарафудиназ, гитарист Фаиказ (адан гъиле гитара “шехьзава”), Руфетаз, Расимаз ва масабурузни аферин лугьуз кIанза­ва. Къуй чи арада гьамиша инсанвал, садвал, шадвал хьурай. Сагърай­ зи баркаллу лезги халкь!..

Жалалдин Загьидинович  гьуьрметлу хизандин кьилни я. Миграгърин хуьряй тир адан уьмуьрдин юлдашди нафтIадин компанияда насосрин агрегатрин машиниствиле зегьмет чIугвазва. Чирвилерин къадир авай абурун руша Тюмендин медакадемия кьве кьуд, амайбур вири вадар аваз акьалтIарна. Ам духтур-педиатр я.

Сагърай вун, гьуьрметлу Жалалдин Загьидинович, яргъал Сибирда лезги лагьай тIвар виниз акъуд­завай, рикI чи халкь виликди финихъ, багъри ерийрихъ кузвай!

Шихмурад Шихмурадов