И дуьньяда гзаф крар, гьар гьикI хьайи­тIани, чна хкягъай рекьелай аслу я. Инсанди уьмуьрда гьи пеше хкязаватIа, гьадахъ виридалайни еке важиблувал ава лагьайтIа жеда. Пеше хкягъун — им жуван кьисмет хкя­гъун я. Гьаниз килигна, и кардив жезмай кьван дикъетдивди, фагьум-фикир  авуна ва гьар патахъай алцумна эгечIун меслятзава пешекарри.

Гьа са вахтунда, къенин чи макъаладин игит инанмиш тирвал, вири  таб я, кIанзавайди  туькIвей коллективдиз, хъсан инсанрин арадиз акъатун я. ИкI хьайила, гъиляй гьи кIвалах хьайитIани къведа, ам тамамардай ашкъи-гьевесни  жеда, еке агалкьунрихъ-нетижайрихъни агакьда. Адан вичин уьмуьрдин рекьиз вил вегьейла, и фикир,  дугъриданни, гьахълуди тирди инкариз жедач…

Ракьун рехъ хкяна

Сулейман-Стальский райондин Сардархуьруьн агьали Мегьамедов Тагьиран зегь­мет­чи хизан­да 1959-йисан 25-мартдиз дуьньядал атай Муфри­динан рикIе гьеле гъвечIи чIавалай экуь мурад гьат­най. Адан фикир уьлкведин виридалайни хъсан вузда виниз тир образование къачун ва, хъсан му­аллим хьана, дяведилай гуьгъуьнин четин йиса­ра мумкинвилерикай магьрум хьанвай гзаф аялриз­, жегьилриз чирвилер гун, абуруз уьмуьрдин рекьериз экъечIиз куьмек гун тир. И къастуналлаз Муфридина школа лап хъсан къиметар аваз акьал­тIар­на ва 1975-йисуз жегьил­, агалкьунралди имти­гьанар вахкуналди, Москвада М.В.Ломоносован тIварунихъ галай госуниверситетдин механикадинни математикадин факультетдик экечIна. Амма гатун а йикъара МГУ-дин 13-мер­тебада дуьшуьшдай хьайи са гуьруьшди Муфридин Мегьамедован кьисмет гуьзлемиш тавур патахъ элкъуьрна.

— РикIел алама, лезги чIалал рахазваз акурла,  ери-бине  Мегьарамдхуьруьн райондай тир са аспирант чи патав атанай ва вичин кIвализ мугьман хьун теклифнай. Cуьгьбетар авурдалай кьулухъ ада — Гьажимурада — завай МГУ-да кIелунин макьсад вуч ятIа хабар­ кьуна. «Эгер ваз илимдин рехъ давамариз кIан­за­ватIа, — эхь. ТахьайтIа, муаллим хьун патал ву­­на икьван зурба вузда кIелун куьз герек я?», — жузунай­ ада. Гьа и суалди зи секинвал квадарна. Кьве юкъуз фагьум-фикир авурдалай кьулухъ за стхадихъ галаз меслятна, нетижада икьван чIавалди гьич рикIелни татай ракьун рекьерихъ га­лаз ала­къа­лу пеше хкядай фикирдал атана — и хел гьамиша дурумлуди, датIана кIвалахдик жедайди яз аквазвай. Гьа икI, зун Москвадин инженерно-транспортный институтдик экечIна, —  суьгьбетзава Муфридин Тагьировича.

Сифтедай монтервал, ахпа са шумуд вацралай­ рекьерин мастер. Вуз акьалтIарайдалай кьулухъ  республикадиз рекье тур жегьил пешекарди  зегьметдин рехъ Махачкъалада башламишна. Са йисалай гзаф вахтунда кIвалахайдалай кьулухъ, 1986-йисуз, Муфридин Мегьамедовакай ракьун рекьин Дербентдин дистанциядин кьилин инженер хьана — адан хиве  Махачкъаладилай Самур станциядал кьван мензилда ракьун рекьин кIвалах  къайдада хьун таъминарунин везифа гьатна.

Гуьгъуьнлай, 1999-йисуз, Муфридин Тагьирови­чан хиве авай участокдин сергьятар хейлин гегьенш­ хьана — ам Махачкъаладин рекьерин дистанциядин начальниквиле тайинарна. Къейд ийин, дис­тан­ция­дик  Гудермес шегьердилай Самур станциядал (сергьятдал) кьван мен­зил­­ акатзава. Идалай кьулухъ, 2010-13-йисара, М.Мегьаме­дова ракьун рекьин Управленидин начальникдин заместителвилин везифаяр тамамарна. Адалай инихъ, алай вахтундани ам Кеферпатан Кавказдин ракьун рекьерин Махачкъаладин территориальный управленидин кьилин инженер я. Жавабдарвилик квай мензилдин са кьил — Гудер­месда, муькуьди — Астраханда ва пуд лагьайдини Самурда ава.

Участокдиз къвезвай поездар кьабулун ва рекье­ тун, абурун хатасузвал ва ара атIунар авачиз кIва­лах таъминарун, планда къалурнавай кьадар пар ва­гонриз ягъун ва я ичIирун, пассажирар санай­ ма­­саниз сагъ-саламат яз фин-хтун таъмина­рун, яни РД-дин мулкунал алай ракьун рекьяй гьерекат авунихъ галаз алакъалу вири месэ­лаяр — кьилин инженердин гьар йикъан­ кIвалах, санлай къачурла, гьа и крарикай ибарат я лагьайтIа жеда. Вири и месэла­яр, ада лу­гьуз­вай­вал, муракаббур ятIани, коллективди намуслудаказ кьилиз акъудзава.

Къулай шартIар ава

— Инсанрин уьмуьрдин хатасузвал гьамиша сифте чкадал хьана кIанзавай месэла я. Пассажиррин саламатвал ва къулайвал таъминарун патал чна ракьун рекьерин майишатдин вири къурулушар тамамдаказ, бинедилай цIийикIа туькIуьр  хъийизва ва алай аямдин истемишунриз жаваб гудайбур ийизва. Эхиримжи йисара РЖД-ди къуру­лушдин асул фондар цIийи хъувун патал еке харжияр серфзава. Кьилди къачуртIа, алай вахтунда ракьун рекьер, алакъадин линияр капитальнидаказ ремонтзава, пассажирар патал къулай шартIар тешкилзава, цIийи технологияр ишлемишзава, — суьгьбетзава Муфридин Тагьировича.

— Республикадин шегьеррин арада къе­къвезвай электричкайрихъ галаз алакъалу гьалар гьикI я? — хабар кьуна за.

— Алай вахтунда Хасавюртдилай Самур станциядал (сергьятдал) кьван мензилда  6 жуьт электричкайри гьерекатзава: 2 поезд Махачкъаладай Хасавюртдиз, 2 — Дербентдиз ва мад 2 состав Дербентдай Самурдиз кьван физва. Гьелбетда, им ви­ликдай авай кьадардилай тIимил я, амма хъсан хабар адакай ибарат я хьи, и мукьвара республикадин гьукуматда хьайи совещанидал  алава мад 2 жуьт поездар и маршрутриз ахъайдай къарар кьабулнава. Кар ана ава хьи, поездда аваз санай масаниз фин, маса гьи жуьре транспортдив гекъи­гайтIани, хейлин­ ужуз акъваззава. Месела, Хасавюртдай Махачкъа­ладиз атунин билетдин къимет 40 манатдилай тIимил я. Гьаниз килигна, электрич­кайрин пассажиррин кьадар ва, талукь яз, игьти­я­жар къвердавай гзаф жезва. ИкI, алатай йи­сав гекъигайла, пассажиррин кьадар 14 процентдин  артух хьанва. Гаф атай чкадал лугьун, шегьеррин арада къекъвезвай электричкайра гила вижевай къулай шартIар ава: вагонра чимизва, ацукьдай чкаяр хъуьтуьлбур я ва икI мад.

— Адет яз, гатун вахтунда яргъал мензилдиз физвай поездриз билетар къачун акьалтIай четин месэла жезва. И жигьетдай дегишвилер авани?

— Дугъриданни, гатун вахтунда, иллаки эхи­рим­жи вацра билетар (яни чкаяр) лазим кьадарда  жезвач. Къейдна кIанда, чIехи пай агьалийри анжах ракьун рекьин гьерекат ишлемишзава: бязибуруз самолетра аваз физ кичIе я, гзаф чкайра аэропортар авач, хизан, аялар галаз яргъал ре­кьиз фин паталдини поезддин шартIар виридалайни къулайбур я. И себебар фикирда кьуна, чна пассажирар гзаф авай вахтара составрик алава вагонар  акал хъийизва ва идалди месэла гьялзава. Идалайни гъейри, гатун ва хъуьтIуьн вахтарин, яни сезондин къиметрин къайда ишлемиш­зава. Месела, хъуь­тIуьнни гатун вахтара билетрин къиметрин арада саки 30 процентдин тафават жезва.Мад са къулайвал — билетар интернет-алакъа­дин куьмекдалди РЖД-дин сайтдай виликамаз маса къачудай мумкинвал ава. Им виридалайни ужуз, къулай ва фад кьилиз акъудиз жедай къайда я.

— Парар чIугунин гьакъиндай вуч лугьуз жеда?

— Самурдиз чна суткада — 6-8 жуьт, Астрахандиз 14-18 жуьт пар чIугвадай поездар рекье твазва. Азербайжандай кьабулзавай составрин кьадар тIи­мил я. Астрахандиз рекье твазвай поездри­кай ра­хайтIа, иник неинки къунши республикадай, гьакIни Чечнядин патай къвезвайбурни акатзава. Чи уьлкве­дай асул гьисабдай промышленный­ товарар — ракь, цIивин, там, кIарасдикай гьа­зурнавай­ материал тухузва. Азербайжандай чиниз гъизвайди лагьайтIа, асул гьисабдай майваярни емишар, яни фад чIур же­дай шейэр я. Ракьун рекьин чи участокдай сутка­дин вахтунда физвай вири поездар кьабулун ва саламатдаказ рекье тун патал и кардихъ галаз ала­къа­лу вири къурулушри сих ала­къада аваз дурумлудаказ кIвала­хун ва, кьилинди, рекьерал гуьзчивал зайифар тавун ча­ра­­суз я. И жигьетдай ремонтдин куьлуь-шуьлуь кIва­лахар (месела, рельс дегишарун ва икI мад) чна хсуси къу­ватралди тамамарзава, капитальный вири кIвалахрал махсус лицензияр гвай подрядчикар желбзава. Чахъ вагонрин ва пассажиррин депойриз къуллугъдайбур, станцийрин дежурнияр, диспетче­рар, пар ягъунал ва ам ичIирунал гуьзчивалдайбур ава — санлай къачурла, Управленида 2870 касди кIва­лахзава. Екеди ятIани, гьуьрмет ва дуствал авай коллектив я.

Анжах рази я

«Муфридин Тагьирович чи дамах я. Къуй вири-даз чир хьурай чахъ ихьтин лайихлу, вичин кIва-лах лап хъсандиз чидай дагъвияр авайди», — лу­гьуз­­ва М.Мегьамедован кIвалахдин  юлдашри.

Дугъриданни, пешедин сирер хъсандиз чизвайди Муфридин Тагьировичан илимдин рекьиз вил вегьейла якъин жезва. 2005-йисуз кандидатвилин ва мад кьве йисалай докторвилин диссертацияр ла­йихлудаказ хвена, экономикадин илимрин доктор лагьай тIвар къачуна. Сифтедай — Кьиблепатан федеральный университетда, адалай гуьгъуьниз, транспортдин факультет ачухайдалай кьулухъ, Дагъустандин государстводин технический университетда тарсар гуз, ракьун рекьерин къурулуш патал­ пешекарар гьазуриз башламишна. Къейдна кIанда хьи, М.Мегьамедован студентрикай пуд касди алай вахтунда Махачкъаладин управленида кIвалахзава. Алимди хиве кьурвал, студентар гьазурунин кIвалах адаз бегенмиш я ва идалай кьулухъ преподавателвилин  пешедиз мадни гзаф фикир гудай ният ава. Аквар гьаларай, гьеле гъвечIи чIавуз рикIе гьатай мурадди  вичин таъсир квадарнач.

Дуьшуьшдай хкягъай пешедал пашман хьаначни лагьай суалдиз Муфридин Тагьировича инанмишдаказ жаваб гана: «За гьич са декьикьадани  а кардал  гьайиф чIугурди туш. Зи уьмуьрда вири хъсандаказ туькIуьр, кIвалахдани агалкьунар хьана. Аяларни савадлубур ва къенибур я. Идалайни гъейри, авур кIвалахрал пашман хьун заз хас къилих туш. Эгер гьар са гъалатIдикай фи­­кир ийиз хьайитIа, вахт бес жедач».

Муфридин Тагьировичан хизанда пуд велед — 2 хвани  руш ава. ЧIехи хци республикадин прокуратурада, руша Пенсийрин фондуна кIвалах­зава. ГъвечIи хва силисчи я.

Чна Муфридин Мегьамедоваз 60 йисан юбилей мубаракзава. Къуй адахъ мягькем сагъламвал, яргъал уьмуьр ва мадни еке агалкьунар хьурай.

Жасмина Саидова