“Жаванвилиз хутахнайтIа, мадни гьа и пеше хкя хъийидай…”

За Дагъустандин телевиденидин юбилейдиз талу­кьарнавай мярекатда иштиракнай. Ра­хунрив эгечIдалди вилик ге­гьенш­ эк­рандал яргъал йисара Да­гъус­тан­дин телевидение эфирдиз экъечI­­завай эмблема пайда жезва ва залдиз адан позывнойрин сес чкIизва. Жувазни акI жезва хьи, гуя чун 1970-80-йисара ама. Экрандал шикилар дегиш жезва ва Дагъустандин телевиденидин сигналар кьазвай кьван чкаяр къалурзавай карта акъатзава. Адан гуьгъуьналлаз республикадин тарихдиз талукь шикилар, репортажар, ахпа Дагъла­рин уьлкведин телевидение арадиз гъайи баркаллу устадрин режиссёррин, журналистрин, инженеррин, операторрин, дикторрин, монтажникрин… шикилар. Абурун арада — да­гъустанвийриз лап хъсандиз чизвай  Ильман  Алипулатован  шикилни…

XX асирдин аламат тир телевидение зурба алемдиз рехъ ачухзавай дарвазарни я, гьар са кас­дин муаллимни, насигьатчини, дустни, амадагни. Хиве кьун ла­зим я, къе агъзурралди инсанривай теле­ви­дение галачиз яшамиш жезвач. Ада хабарарни гузва, машгъуларни ийизва, пул къазанмишдай мумкинвилерни яратмишзава, дуьньядин гьар са пипIехъ галазни танишарзава…

Лугьун лазим я хьи, Дагъустандин телевидение арадал гъидайлани, ахпа адан кIвалах алай аямдин шартIарив кьадайвал тешкилдайлани, лезги халкьдин векилрини чпелай алакьдай кьван крар авурди я. Абурун арада Ширин Ширинов, Ге­рей­хан Палчаев, Ноябрь Бейбутов, Ольга Мамедова, Фатагь Къурбанов, Алик Абдулгьамидов, Наида Хаспулатова, Мафизат Агъа­балае­ва, Мурад Абдулмукминов, Альбина Сункъулиева, Гуьлера Ка­милова ва, гьелбетда, Ильман Субгьанович Алипулатовни авай. Бажа­рагълу журналист, публицист, алим, полити­ческий, общественный деятель. Чун чаз чиз 45 йисалай ви­низ алатзава.

Яратмишунин рекьяй хъсан бажарагъ авай “Избербашдин рабочий” газетдин же­гьил журналистдиз “Дагъустандин комсомолец” редакцияди вичин ракIарар ачухна, ахпа адаз ДАССР-дин Министррин Советдин телевиденидин ва радиовещанидин Комитетдиз кIвалахал теклифна. Им 1977-йис тир. Гьан­лай­ инихъ ада вичин уьмуьр республикадин телевиденихъ галаз ала­къалу авуна ва вири дагъустанвийрин арада гьуьрмет къазанмишна.

Фасагьатдиз рахунин, суьгьбетчидихъ галаз хуш рафтарвал авунин сагьиб, адан вилик пешекарвилелди суалар эцигзавай, камерадин гуьзчивилик гъалаба, секинсузвал акат тийизвай ва вичин чирвилер датIана хкажзавай журналист алай чка телевиденидин чIехибу­рузни акуна. Са артух вахтар арадай физвачир, Ильман Алипулатовал жавабдар къуллугъар (редакторвилин, “Махачкъаладин ирид югъ” программадин старший редакторвилин,  чарарин, социологиядин ах­тармишун­рин ва коммерциядин кIвалахрин отделдин руководителдин, Дагъустандин Гостелерадиодин яратмишунрин “Эфир” объединенидин кьилин редактор-директорвилин, “Да­гъустан” Гостелерадиокомпаниядин кьилин редакторвилин, “Дагъустан” ГТРК-дин информациядин ва общественно-политический сад авунвай дирекциядин председателдин заместителвилин, ВГТРК-дин “Дагъустан” общественно-политический телевиденидин руководителвилин) ихтибарна. Хиве тур везифаяр ада анжах вичиз хас жуьреда, бажарагълувилелди, устадвилелди, ГТРК-дин руководствони, та­машачиярни, передачайра ихтилат физвай игитарни рази яз амукьдайвал тухвана­ ва и четин, муракаб кар къени ла­йихлу­вилелди давамарзава. Адан публицистикадин материалри, ма­къалай­ри яб акалзавайбуруз, кIел­завайб­у­руз таъсирзава. Гьавиляй адан тIвар ва кар Дагъустандин вири халкьарин­ арада сейли я.

Фадлай чизвай касдин кьетIен къилихрал акъвазайтIа, завай икI лугьуз жеда: ам анжах къастуни, мурадди, гьар са кар лап хъсандиз чирунин, тамамарунин гьевесди, ашкъиди, хсуси такьатрихъ, бажарагъдихъ инанмишвили виликди тухвана, къуллугъдин гурарай виниз хкажна. Адаз вичин хиве твазвай кьван везифайрихъай садрани къурху хьанач, гьикI   лагьайтIа, ам гьамиша кар кьилиз акъудиз гьазур тир. И кар патал адахъ чирвални, сабурлувални, тежрибани, инсанрихъ галаз рафтарвалдай алакьунарни, виниз тир пешекарвални авай.

— Ильман Субгьанович, чибуру лугьудайвал, вун кьилелай кIва-чел­ди журналист я. И кеспи хкя­гъуни вун пашманарай дуьшуьш  хьанани? — хабар кьуна за.

— Гьазурзавай передачаяр, лацудаз лацуди, чIулавдаз чIулавди лугьун себеб яз, бязи вахтара зун такIан  жезвайбур акъатнатIани, жув ва хизан хаталувилик акатай дуьшуьшар хьанатIани, жибинда яракь твадай чкадал атанатIани, жув журналист хьунал зун садрани пашман хьанач. За гзаф сеферра жув пара лайихлу пешедин иеси хьунай кьисметдилай разивал авурди я. Вучиз лагьайтIа, гьа и кеспиди зал уьмуьрда пара хъсан инсанар туьшарна. Гзафбу­рухъ­ галаз зун дуст хьана. Завай инал республикада ва адалай къеце­ни машгьур хьанвай инсанрин тIва­рар кьаз жеда, амма и кар за ийидач­. Ву­чиз лагьайтIа, ахьтин баркаллу инсанар гзаф я ва, садан тIвар кьуна­, масад рикIелай алудайтIа, бейкеф хьунни мумкин я. Лугьудайвал, эгер жаванвилиз хутахна, кеспи хкядай мумкинвал хганайтIа, за мадни жур­­налиствилин пеше хкя хъийи­дай.­

Гьа и гафара вири Ильман Алипулатов ава. Гьа и кар чи ватанэгьлидихъ санал кIва­лахзавай, адан передачайриз килигзавай ва ам хъсандиз чизвайбуру тестикьарзава. Абурун гафаралди Ильман Али­пулатов са шумуд терефдин бажарагъ авай инсанрикай я. Ам республикада раиж хьанвай  аналитикадин “Акценты” телепрограммадин руководитель ва къад йисуз ам кьиле тухузвай, республикадин,  федеральный изданийриз полемикадин макъалаяр кхьизвай устад публицист я. Гзаф йи­сара ам дагъустанвийрин вилик ква ва вирида адаз гьуьрметни ийиз­ва. Ада тамашачийрихъ галаз санал кар алай гзаф месэлаяр гьял­дай рекьер­ жагъурзава ва гьукумдин идарайрин, органрин, карханайрин руководителриз теклифзава. Адан прог­рамма ва ам эфирдиз экъечIун агъзурралди инсанри гуьзлемишзава, Ильман Субгьановичахъ ихтибарзава, адаз чпин дердийрикай, месэлайрикай хабарзава. Вучиз лагьай­тIа, ам телетамашайрихъ галаз гьар сад гъавурда акьадай чIалалди, регьимлувилелди, къенивилелди рахазва.

“Акценты” программадикай ихтилат кватайла, Ильман Субгьановича алава хъувуна: “Гьахъ я, мартдиз “Акценты” прог­рамма ачухайдалай инихъ 20 йис тамам жезва. Зун кьилеваз ам арадиз гъайибурни ДГУ-дин журналиствилин отделение куьтягьай Раима Абдуллаева, Наида Хаспулатова, Давид Кумаев, режиссерар Анжела Изудинова, Елена Батырова, операторар Марат Мегьамедов, Валерий Амирханов тир. Аналитикадин передачаяр гьазурун четин акъваззавай, вучиз лагьайтIа, республикада политологиядин, социологиядин пешекарар лап кьит тир. Камерадин вилик инсанар рахурунни четин месэладиз элкъвезвай. ЯтIани чна, гьахьтин ксар жагъуриз, передачаяр гьазуриз гзаф алахъунар авуна. Нетижада передачади Да­гъустандин телевиденидин программайра мягькем чка кьуна. Ам ислен юкъуз­ “Россия -1” каналдайни къалурзава. Гьар са передачадал журналистри, операторри, режиссерри ри­кIи­вай кIвалахзава. Гьавиляй тамашачийрин патай чаз авай ихтибар мадни екеди, гегьеншди жезва. 

Уьлкведин ва республикадин массовый информациядин такьатар вилик тухунин, журналиствилин пешекарар гьазурунин, телевиденида цIийи технологияр кардик кутунин патахъай Алипулатова чIугур зегьметар бадгьавая фенач. Ам къе “Россиядин Федерациядин культурадин лайихлу работник”, “Дагъустан Республикадин культурадин лайихлу работник”, “Дагъустан Республикадин вилик лайихлувилерай”, “Къизилдин гъед”, “Пешедиз вафалувал” орденрин, “Гьа­къисагъ зегьметдай”, “Дагъустанда ислягьвал хуьнай”, “Дагъустандин Халкьдин Игит” медалрин сагьиб я.

Гзафбуруз малум тирвал, устад журналист тIвар-ван авай госу­дарственный ва общест­венный деятелни я.  Ада Россия­дин “Юрис­тар лайихлу уьмуьр ва их­тиярар патал”  региональный отделенидиз, республикадин “Меслятвал”, международный мергьяматлувилин “Аялриз пакадин югъ багъишин” Фондариз регьбервал гуз­ва. Ам гьакI республикадин об­щест­венный “Маслиат” организациядин, къецепата яшамиш жезвай дагъус­танвийрихъ галаз алакъа хуьзвай “Ватан” ассоциациядин сопредседатель, “Россиядин МедиаСоюздин” Дагъустандин отделенидин председателни я. Инал тIва­рар кьунвай гьар са организациядиз, фондариз инсанар къвезва, абурухъ галаз Ильман Алипулатовни гуьруьшмиш жезва ва, вичин мумкинвилериз тамашна, ада кIеве авай, са гьихьтин ятIани месэлайрин парцик акатнавай инсанриз дердияр туькIуьриз куьмек гузва.

— Ильман Субгьанович, куьне залан азардик рагьметдиз фейи хтул Ильман Алипулатован тIвару­нихъ галай мергьяматлувилин фондунизни регьбервал гузва. Адан кIвалахдикай вуч лугьуз жеда?

— Хтул уьмуьрдай фин зун ва хизан патал еке дерт хьана. Гьа и вахтунда заз халис дустар, жувахъ рикI кузвай багърияр вужар ятIани чир хьана. Заз къе гьа четин вахтунда куьмекдиз атай Москвадин Тушинан аялрин больницадин кьилин духтур Исмаил Османоваз, инсанрин ихтиярар хуьдай Москвадин бюродин руководитель Александр Бродаз, РД-дин образованидин ва илимдин министр Уммупазиль Омаровадиз, зи дустар Имам Яралиеваз, Назим Апаеваз сагърай лугьуз кIанзава.

Фондуни вичин кIвалах гегьеншарзава, республикада авай заландиз азарлу аялриз куьмекар гузва. Кьилин спонсор Имам Музамидинович яз Фондуни яратмишунин рекьяй международный литературадин конкурс кьиле тухузва. Адаз 10 йисалай 20 йисав агакьдалди яшар авайбуру урус, ингилис ва Да­гъустандин милли чIаларал 1516 кIва­лах рекье тунва. Конкурсдин фи­нал цIи 15-апрелдиз кьиле фида. Гъалибчийрин эсеррикай махсус ктаб акъудда.

Ильман Алипулатовакай Да­гъустан Республикадин Халкьдин Соб­ранидин (3-сеферда эвер гайи) депутат, Дагъустандин халкьарин III-съезддин делегат хьана. Хейлин ­йи­сара ам “Регион”, “Лицо Кавказа”, “Да­гъустандин халкьар” журналрин редколлегиядин член, “МедиаПрофиль” журналдин редакциядин советдин председатель я. Ильман Субгьановичаз Махачкъала шегьердин, Мегьарамдхуьруьн, Ахцегь, До­къузпара, Къули районрин муниципалитетрин къарарралди “Гьуьрметлу агьали” лагьай тIвар ганва.

Гзафбуруз Ильман Алипулатов филологиядин илимрин кандидат, алим, ДГУ-дин электронный СМИ-рин кафедрадин заведующий тирди чизвач. Ада республикадин телевидение ва муниципальный телеканалар патал жур­налистар гьазурунин кардик вичин пайни кутазва. Илимдин ва аналитикадин 186 макъаладин, “Зи таяр-туьшер”, “Телевиденидин чIал”, “Алай макъамда сагъдиз аму­кьуниз баянар” ктабрин, документальный 13 фильмдин автор, илимдинни аналитикадин “Регион”, региональный общественно-политический “Кавказдин чин”, республикадин “Дагъустандин халкьар”, илимдин “Дагъустандин госпедуниверситетдин известия” журналрин редколлегиядин член, “Дагъус­тандин правда” газетдин политический обозревателни я. Гьа са вахтунда ада “Лезги газетдани” республикада кьиле физвай гьалариз талукь макъалаяр чапзава. Бязибуру хабар кьунни мумкин я, ам агакь гьикI ийизва икьван крарив? ДатIана кIвалахдик квайвиляй. Вахт вичиз муьтIуьгъарнавайвиляй. Кардин рекьяй еке пешекар тирвиляй.

Къуллугъдив эгечIзавай те­гьер­­диз, кIвалахдин бегьерлувилиз, общественный крара иштирак авуниз килигна, И.Алипулатов са шумуд сеферда Дагъустандин жур­налист­рин Союзди республикадин премияр гуналди къейдна. Ам Да­гъустан Республикадин Госпремиядин, “Къизилдин лекь” премийрин сагьибни я. 2011-йисуз адаз Ви­рироссиядин конкурсда гъалиб хьу­най “Честный выбор-2011” премия гана. Гзаф йисара,­ бегьерлувилелдди ва гьакъи­сагъ­вилелди республикадин телевиденида зегьмет чIугунай И.Алипу­лато­ваз Да­гъустан Республикадин, РД-дин Халкьдин Собранидин, ВГТ­РК-дин, Россиядин журналистрин Союз­дин гьуьрметдин грамотаяр гана.

«Лезги газетдин» редакциядин коллективди пудкъанни вад йисан гатфар къаршиламишзавай бажарагълу тележурналистдиз, общественный деятелдиз чна кьве юбилей тебрикзава ва алхишзава: чандин сагъвал, мадни яратмишдай такьатар ва  агалкьунар хьурай вахъ, Ильман Субгьанович!

Нариман Ибрагьимов