Дугъриданни, чаз сагъламвилин къадир геж, лугьурвал, кар кардай фейила,  чир жеда. Хвейи чан хазина я, гьавайда лагьанвач бубайрин мисалда. Гьаниз килигна къенин макъала дур­кIунар агъуз аватуникди (нефроптоз) азаб гузвай ксар патал иллаки итижлуди, хийир­луди жеда. И азардикай суьгьбетун ва начагъ ксариз меслятар гун чна “Республикадин азаррин вилик пад кьадай медицинадин центр” ГБУ-дин духтур  Гь.Н. Дадашевадивай тIалабна.

Гьуьруьзат Наримановнадин гафарай малум хьайивал, къенин юкъуз дур­кIунрин азаррикай виридалайни мукьвал-мукьвал гьалтзавайбурук пиелонефрит, дуркIунра къванер хьун, абур агъуз аватун… акатзава.

— Нефес чIугвадайла ва бедендин гьал дегишарайла, дуркIунар юзун — им адетдин къайда, яни норма­ я. Абур юзунин амплитуда (и кьилинни а кьилин ара) нефесдин деринвилелай аслу я, адет яз, 3-5 сантиметрдилай артух жезвач (бязи дуьшуьшра 10 см-див агакьунни мумкин я). Эгер дуркIун гзаф юзаз­ватIа, ихьтин дуьшуьшар дуркIун агъуз авутунин азардихъ — нефроптоздихъ — галаз алакъалу я, — гъавур­дик кутазва Гьуруьзат Дадашевади.

ИкI, статистикадин делилрал асаслу яз, нефроптоз азарди 25-40 йисарин яшара авай  дишегьлийризни итимриз иллаки тади гузва. ЧIехи пай вахтара эрчIи патан дур­кIун аватда. Им чапла патан дуркIун галкIанвай  саягъ (связочный аппарат) мягькемди хьунихъ, эрчIи патан дуркIун чапла патандалай гьакI­ни агъада авайвилихъ галаз ала­къа­лу я. Бязи дуьшуьшра кьве дур­кIунни агъуз аватнаваз жеда.

Гьуруьзат Наримановнадин гафарай малум хьайивал, азар пайда­ хьун инсандин беден туькIуьр хьунин (анатомо — физиологический) кьетIенвилерихъ, мисал яз, дур­кIун фиксироватзавай  аппаратдин зайифвилихъ галаз алакъалу я. Идалайни гъейри, тIарвал себеб яз (ме­села, алукьна, аватна ва икI мад) ва дишегьли кIвачел залан хьайилани (аялдин заланвал екеди хьуникди, дуркIун фиксироватзавай  аппаратдал гуж акьалтун…), и азарди вичикай хабар гун мумкин я.

Духтурди меслятзавайвал,   дур­­­­­кIу­нар агъуз аватнавай ксари бандаж алукIун лазим я. Ада дур­кIун­ лазим са къайдада хуьз куьмекда, яни ам юзадач. Бандажди ру­фун гьа са саягъда чуькьвена кьун лазим я. Ам пакамахъ месик къатканмаз, яни дуркIун вичин чкадал аламаз, алукIна кIанда. Ксу­дай­ла, бандаж хтIунда. Яргъалди бандаж алу-кIуни руфунин якIар (мышцы) бушарда, гьавиляй ара-ара ял ягъунни герек я.

Малум хьайивал, дуркIунар агъуз аватнавайбур патал сагъламардай физкультурадикай, пакаман зарядкадикай ва сирнав авуникай еке хийир ава. И меслятрал амал авуни абурун гьал авайдалай хейлин хъсанарда.

— Пакаман зарядка къаткана (чилел са шей экIяна), къалчахдик ва адаз мукьва яз далудик гъвечIи хъуьцуьган кутуна кьилиз акъудун лазим я. Гьар са упражнение 3-5 сеферда явашдаказ тамамарна кIанда. Нефес чIугунихъ, руфунин якIар тIара­марунунихъ (пресс) галаз алакъалу, кIвачер ва гъилер патал упражнениярни рикIелай ракъурмир. Пакаман зарядка кIвалин температурадин целди беден кьежируналди ва чIичI алай векъи дасмалдалди михьуналди акьал­тIа­рун хъсан я, — меслятзава духтурди.

Идалайни гъейри, сагъламардай гимнастикадал тIуьнилай кьулухъ  кьве сят алатайла, машгъул хьайи­тIани же­да. Амма ксудалди вилик упражненияр тамамарна виже къведач. КIвалах­завай ксар патал кIвализ хтайвалди сагъламардай гимнастикадал машгъул хьун хъсан яз гьисабзава.

— Жегьилриз — беден гьеле еке жезмай рушаризни гадайриз чна сагъламардай гимнастикадал ва сирнав авунал машгъул хьуниз эвер гузва. Бандаж алукIун и вахтунда хъсан туш, ада руфунин якIа­риз чIурукIа таъсирун мумкин я, — давамарзава Гьуруьзат Наримановнади.

Нефроптозди азаб (пиелонефрит, дамарра ивидин гьерекат йигин хьун, иви атун ва мсб.) гузвай азарлуйриз духтурри операция авун меслят къалурунни мумкин я. Адакай отказна виже къведач, ихьтин дуьшуьшра азарлудан тIал кьезилардай маса рехъ авач. Яшлу ксариз ва азар заланди тушир вахтунда операция авун лазим туш. Абуруз, вахт арадай ахъайиз, бандаж алукIун меслятзава. Аялрикай ра­хай­тIа, абур чIехи жердавай и азар квахьунни мумкин я.

ДуркIунар агъуз аватнавайбуруз 2-2,5 кг-дилай гзаф заланвал авай шейэр хкажун, фад-фад ­къе­­къуьн, катун, беден садлагьана агъуз­ ва ви­­низ авун виже къведач. Идахъ галаз сад хьиз, волейболдал, баскетболдал, футболдал машгъул хьун­­ни­ герек туш. Спортдин и жуьрейри беден садлагьана юзурун, элкъуьрун, агъуз ва виниз хьун истемишзава.

Агъадихъ чна духтурди меслятзавай са шумуд упражнение теклифзава.

1. а) Далудал къаткида, гъилерни кIвачер бедендин яргъивилихъди агъузда; “къатканваз къе­къуьн” упражнение тамамарда; гъилер авайвал тада, кIва­чер хкажда, са декьикьада “къекъведа”; б) нефесдихъ галаз кьадайвал, гъилер гьар патахъ ачухда; нефес чIугва­дайла (вдох), гъилер ахъайда, нефес акъадардайла (выдох), гъилер хурудал эцигда. Гьа икI 4-5 сеферда тамамарда. Авай гьалдиз хкведа, яни гъилерни кIвачер бедендин яргъивилихъди агъузда.

2. а) Далудал къаткана, гъилер кьа­мук кутада, кIвачер санал эцигда; гагь са кIвач, гагь муькуь кIвач, тик кьуна, 4-5 сеферда винел­ди хкажда; б) кьве кIвачни санал ме­тIерилай ва къалчахдилай акIа­жарда, ихьтин упражнение 4-5 сеферда тикрарда; в) гъилер авайвал тада, кIвачери са декьикьада “велосипед” гьалда; г) кIвачер авайвал тада, гъилер кьуьнтерилай чи­ле акIурда, гъутар кьада, “боксдал” машгъул жеда: гагь са патахъ, гагь муькуь патахъ гъутар ялиз алахъда. Гьа икI — са шумуд сеферда, ам­ма 2 декьикьадилай артух ту­шиз.   

3. Эхирдайни, 1-упражненида къалурнавайвал, тамам са декьикьада “къатканваз къекъведа”.

Рагнеда Рамалданова