Фельетондин чкадал
Уьмуьрда аквазвай гзаф крари чун чпикай бизарзава… Имни чи районда акур кар я. (За чкани къалурзавач, тIварарни дегишарзава).
Июндин варз, алахьай гуьлуьшан гьава. Кимел экъечIай Къурдул, салам гана, яшлу итимрин патав ацукьна.
Гьарда вичин дердийрикай лугьузвай.
И арада кимел атай Максима Къурдулаз райондин собесдиз (соцзащита) хизандин гьакъиндай цIийи справка кIанзавайдан хабар гана. ТахьайтIа, сад лагьай июлдилай яшлубуруз алава яз гузвай куьмекдин пулар акъвазарда…
Югъ рагъдандихъ элкъвейла, вири хьиз, Къурдулни кIвалихъди хъфена. Вичин мал-къара секинарна, къванцин гурарай айвандихъ экъечIна… Итим хуьрек авунал машгъул тир къари Гуьлжегьредини хтул Сакината къаршиламишна. Къаридик итимдиз “акьулар” гудай хесет квай. И кар Къурдулаз эсиллагь хуш тушир. Итимдинни къаридин арада къайи рахунарни жезвай. Гьаниз килигна Къурдула справкадин ихтилат хуьрек тIуьрдалай кьулухъ авуна:
— Гила, къари, пака зун сифте хуьруьн советдиз, ахпа анай райондиз, собесдиз фена кIанзава. Анай хизандин цIийи справка гъваш лагьанва.
— Фида ман, чан къужа, лазим ятIа.
Югъди юргъун хьанвай Къурдул месик экечIайвалди ахварал фена. Йифиз Къурдулаз, кавхадин патав справка кIанз фейила, вич хушдиз кьабулна, нисинихъ адан кIвале кьве танкьани хъвана, рекьени хутаз аквада. “ИкIни жеда кьван!” фикирна кесибди ахварай.
Экуьнахъ фад къарагъай Къурдула сифте лапагар, малар акъудна, балкIандиз къузада цIил яна, хтана, са истикан чай хъвана, хипен нисидихъ галаз фу тIуьна…
Кьве хуьруьн арада саки цIуд верс мензил авай. Совет кIвалахдал къведалди агакьна кIанзавай. Йифиз акур ахварни фикирда кьуна, Къурдула кам йигинарнавай. Пуд сятдилай хьиз ам чкадив агакьна. Кьве кас маса хуьряйни атанвай.
Сятдин 8 хьана, кавха атанвачир. Секретарь бейчара тир. Адавай, кавха авачиз, вичиз ядни хъваз жезвачир… Гила мадни инсанар кIватI хьана. Виридан вил кавхадал алай. Сятдин 9 хьана, 10-дан зурни алатна… Инсанрик гъулгъула акатна. ЦIуд жез са декьикьа амаз, кавха атана, саламни тагана, куьлегар гъиле элкъуьриз-элкъуьриз, идарадиз гьахьна. Са герендилай инсанар кьабулна. Амма фейи гьар сад чин чIуру яз хквезвай.
Къурдулан нубат атана. Хушвилелди салам гана фейи ада вичин дерди лагьана: собесдиз хизандин справка лазим хьанва.
— Эй, кесиб, райондай справкаяр гумир лагьанва, яргъияр ийимира.
— Я хтул, зи хизандин справка гумир лугьудай ихтияр низ ава?
— Сад лагьайди, зун ви хтул туш. Зун кьуд хуьруьн кавха я! Кьвед лагьайди, зи тIвар Себзали Къарабудагъович я! Яргъияр герек туш… Следующий…
Идарадай ягъайди хьиз экъечIай Къурдулаз экуь дуьнья аквазмачир. Вичихъ галаз ихьтин рафтарвал авуна, бейкеф яз тун адаз кIамаз хьанвай. Са кьве кIвалерилай элячIайла, вичиз эверай ван хьана, элкъвей Къурдулаз советдин уборщица акуна.
— Ваз тавакъу, стха, кавхади хъша лугьузва. Хтана, рахана хъвач…
Дишегьлидин хатурдай хъфей Къурдул акурвалди кавхади: “Яда, инал ша, гила ви дерди лагь”, лугьуда.
Секинвилелди ацукьай мугьмандив Себзалиди рахаз тазвач.
— Ваз кIандай жуьре справка за гуда, ам кьилди лугьудай адет я. Вун хуьре хъсан инсан яз чида чаз. Гьаниз килигна, пака райондай кьве къуллугъчини галаз, зун куь хуьруьн гьал-агьвал чириз къвезва. Масадан кIвализ чун фидач, ваз мугьман жеда. Вуна за лагьайвал ая: ваз фад ханвай хъуьтIуьн кIелер жедайди я. Шумуд ава? Як алани?..
— За табдач, чIехиди. Екебур-цIикьвед, гъвечIибурни — муьжуьд…
— Вун сагърай, Къурдул! Абурун сан чавни гва. Са кIел хана-ханач, вуна са 12-13 кило къведайди, жез хьайитIа, чIулав рангунинди тукIвада. Ам кьулан тарцяй кьве падна, са пад хкунихъай куьрсара, муькуь пад къажгъандиз вегьена, кIусар еке ийимир, гъеридин гьайиф къвемир, са тIимил кьван яд яна, бугъламиша. Яру тав ягъайла, булвилелди кIешниш, чичIек, истивут вегьена, мукьвал-мукьвал кIарасдин тIур хкуьриз, гьазура.
Са 3 шуьше багьа эрекьни къачу. Справка за хкида, ваз кIандай хьтинди! Масадаз садазни чи сир чирмир. Гила хъвач, — лагьана, Себзалиди, гъил яна, Къурдул рекье хтуна.
Югъ нисинилай алатайла Къурдул хуьруьз ахгакьна. Пуд шуьше эрекь авай пакет айвандик эцигна, Къурдул сала кIвалахдик квай Гуьлжегьре гъавурдик кутаз алахъна.
— Месэла, къужа, икI жеда, — рахана къари. — КIел а кIвач хана хкай цIаруди тукIвада. ЧIулав кIел вилер акъатайтIани чпиз аквач. Са пай чаз амукьда, са пай неда гьабуру. Имни райондин мугьманрин хатурдай я. А паркьул хьтин Себзалидиз са за кьве келима лугьуда…
— Виже къведач, къари, зун беябур жеда.
Пакадин юкъуз Къурдула кIел тукIуна, михьивилелди алажна. Ам гапурдалди кьве патал пайна. Са пад куьлуь авуна, муькуь пад къаридив вугана, кьулан кIвале хкунихъай вегьез туна.
Куьлуь авур пад къажгъанда бугъламишна.
Сятдин 9-даз къавурма гьазур тир. Эрекьарни холодильникда эцигнавай.
Себзали атана акъатзавачир. Къурдула, хуьруьн кьилихъ экъечIна, рехъ вилив хуьзвай…
Дередай тади кваз атай машиндай Себзали, чиник айгьамдин хъуьруьн кваз, эвичIна. Кьве гъилини Къурдулан гъил кьуна, хабарар кьуна, гьазур тирди чирна. “Райондай атайбур дугуна акъвазнава, захъ ихтибарна, иниз атанач абур”, лугьузва. Тади кваз Къурдулан кIвалихъди еримишзава.
— Я чIехиди, бес вун идарайриз физвачни? Жемятдихъ галаз рахадачни?..
— Я бейниван, зи хиве кьуд хуьр ава. Райондин итимар ахгакьарна кIанзава чпин чкадив.
Къурдулаз амукьайди чIехидан гуьгъуьниз фин хьана.
Вар ахъайна, Себзали са легьзеда айвандик акъатна… Мугьман кьабулна, хабарар кьур Гуьлжегьреди суфрадал кIелен якIар эцигна. Са эрекьни ахъайна.
Себзалиди таза якIар, муьхциз векьер хьиз, вегьез, эрекьни уьдмишзава.
Са арадилай хабар кьада: — Вуна шишер ядай як тунани?
— ЧIехиди, мугьманар инал къведа лагьана, за лапаг сагъдиз вегьена.
Себзалидин чин чIур хьана, ахпа ам туьнт хьана: — Ваъ, яда! Зун авамдай кьазвани? Ина авайди кьве киши я: сад — ютурдин, садни — кIулунин. Муькуь пай гьинизна къариди?..
Къурдула як амайди хиве кьуна. Себзали фена килигна, хтана, амай эрекьдизни якIуз худ хгана…
Вич динж хьайила Себзалиди жибиндай справка акъудна. Гьа геренда ам гъилерал алай ягълуди кьуна…
— Им дуьз хьанва. Собесдиз вугайтIа жеда…
КIвалевай якни пакетра хтуна, амай кьве эрекьни вахчуна, Себзалиди машиндихъ еримишна.
Къурдулазни физ кIан жеда. “Вун абуруз хуш жедач, вун къвемир”, — лагьана, Себзалиди машин югъурна…
Яргъалди Къурдул дередиз килигиз амукьна. Амма машин санални акъвазнач…
Пуд лагьай юкъуз справка вахкун патал райсобесдиз фейи Къурдулан гьал мадни пашманди хьана. Ина чIехиди тир Нуьдуьрбега, ягълудай хьанва лугьуз, справка кьабулнач…
Минетар-суьнетар авунатIани, справка кьабулнач. “Ви справка патал за ревизордиз пул гудач”, лагьана…
Хуьруьз хъфей Къурдул, рикIин давление хкаж хьана, месе гьатна. Собесдай хгузвай пулни мад герек хъхьанач…
Атлухан Рагьимханов, Кьурагь райондин КIирийрин хуьр
