Афгъанистанда (1979-1989) кьиле фейи дяведа Дагъустандай 2958 касди иштиракна. Гьа гьисабдай яз Мегьарамдхуьруьн райондай — 103 касди. 2-3-февралдиз Мегьарамдхуьруьн спортзалда азаддиз кьуршахар кьунай (2004-2005-йисариз ханвай) жегьилрин арада Афгъанистандай чи кьушунар ахкъудайдалай инихъ 30 йис тамам хьуниз талукьарнавай республикадин турнир кьиле фена. Ана 114 пагьливандикай ибарат 14 командади иштиракна. Райондин культурадин кIвале “афгъанвийриз” талукьарнавай концерт гана.
Гьар йисан 15-февралдиз Мегьарамдхуьруьн райондин Бут-Къазмайрин хуьруьн майдандал кьегьал хва “афгъанви” Алиметов Сафяназ эцигнавай гуьмбетдин вилик хуьруьнвийрин, школада кIелзавай аялрин, райондин ветеранрин, хуьрерин агьалийрин гегьенш митинг кьиле тухузва. Ам Афгъандин дяведа чанар гайи, игитвилин тIварариз лайихлу хьайи, гел галачиз квахьай ва элкъвена хтай чи Ватандин, Дагъустан Республикадин кьегьалриз талукьарзава. Абурун жергеда Бут-Къазмайрин хуьряй тир Мегьамедов Халикь, Къадашев Шимши (ам рагьметдиз фена), Саидов Алик ва Яру Гъед ордендиз лайихлу хьайи Алиметов Сафян Саламович ава.
Сафян 1962-йисуз Ахцегь райондин Мацарин хуьре лежбер Саламан хизанда дидедиз хьана. 1976-йисуз хуьруьн жемят Бут-Къазмайрал куьч хьана. Сафяна ина 1979-йисуз школа акьалтIарна. 1980-йисан октябрдиз адаз Советрин Армиядин жергейриз эверна.
Жегьил аскердин курс акьалтIарай Сафьян 1980-йисан декабрдиз Афгъанистандиз рекье туна, стрелок-гранатометчик яз, ада 233371-нумрадин частуна къуллугъ ийиз башламишна.
Писатель Гь.Арипова вичин Афгъанистанда телеф хьайи дагъустанви кьегьал рухвайриз талукьарнавай “Лацу дурнаяр” ктабда кхьенва: “Генерал-лейтенант Д.Г. Шкурдева тестикьарзавайвал, Панджшер дереда кьиле фейи операцияда, дяведин вири жуьредин яракьар ва къуватар ишлемишуналди, чи Яракьлу Къуватри 1945-йисалай инихъ ихьтин чIехи ягъунар сад лагьай сеферда тухвана. Ягъунар кьакьан дагъларин четин шартIара финиз килигайтIа, Ватандин ЧIехи дяведин вахтундани ихьтин ягъунар кьиле фенач”.
Афгъанрин генерал Агьмад Шагь Масуда Панджшердин гьяркьуь ва яргъи дере моджахедрин еке базадиз элкъуьрнавай. Дагъдин кьветIер, дагьарар, дагъларин кьакьан кукIушар адан кьушунри чIехи калибрадин пулеметралди, гранатометралди, танкариз акси яракьралди, минайралди мягькемарнавай. Гьар са база 50-дав агакьна моджахедар авай дестейри хуьзвай. Гьа ихьтин зонаяр чеб-чпихъ ва кьилин командованидихъ галаз мягькем алакъада авай.
Панджшер дереда чи ва афгъанрин батальонра 12 агъзурдав агакьна аскерар авай. Къизгъин женг 1982-йисан 18-майдин экуьнахъ, рагъ экъечIдайла, башламишна. Пуд-вад агъзур метрдин кьакьан кукIушрал советрин десантникрин дестеяр эвичIна. Женгина Агьмед Шагь Масудан са шумуд агъзур кас моджахедар терг хьанай. И женгина чи кьуьшунри гъалибвал къачунай. ЯтIани моджахедрин амукьайри кьисас вахчун патал йифериз дагъдин сенгерар кьан хъийизвай, экв ахъа хьайила, Панджшердай эхкъечIзавай советрин аскеррал гьужумарзавай.
1982-йисан 20-июндиз элкъвена вичин батальондиз хъфизвай Алиметов Сафянан взводни душмандал гьалтна. Дагъдин кьакьан синек чуьнуьх хьана, моджахедрин пулеметчикри ачух чкадилай хъфизвай чи аскерриз гуьлле гуз башламишна. Я женгиниз фидай, я чуьнуьх жедай мумкинвал авачир, чи хейлин аскеррал хирер хьанвай, кьейибурни авай.
Сафян викIегь, тежриба авай, йисни зуран къене женгера лигим хьанвай аскер тир. Ада, хур галчIуриз фена, душмандин пулемет галай тикдихъ гранат гадарна. Чибур гьужумдиз фена ва какахьай женгиник экечIна. Сафянал ва адан командирдал залан хирер хьана. 26-июндиз Сафян рагьметдиз фена. Адан мейит гваз хтай юлдашри мукьва-кьилийриз башсагълугъвал ганай ва ихьтин суьгьбет авунай.
Суьгьбетдин шагьид и цIарарин автор, Сафяназ тарс гайи, адан классдин руководитель хьайи касни я. “Кьегьал хва Сафяна эхиримжи патрум гумай кьван гагьда душмандихъ галаз женг чIугунай. Командованиди адаз Яру Гъед орден, командирдиз Советрин Союздин Игит лагьай тIвар гунин приказ акъуднай”.
Сафянан диде ам аскервилиз фидалди рагьметдиз фенай. Буба Салам, хва аскервиляй хтайла, мехъерар ийиз гьазур хьанвай. Амма, залан дерт эхиз тахьана, вилерин экв квахьна, са тIимил вахтундилай рагьметдиз фена.
Зи рикIел Сафяна школада кIелай йисар хъсандиз алама. Ам юлдашрин арада са артух тафаватлу тежезвай, юкьван тегьерда кIелзавай, муаллимрин истемишунар ашкъидалди кьилиз акъуддай ученик тир.
Афгъанистандай Сафяна са чарче вичин хизандиз икI кхьенай: “Заз къуллугъда са четинвални авач. Чарара вири тIал-квалрикай кхьиз жедайди туш. Хтайла, за квез вири ахъайда”. Сафян 20 йис тамам жедалди са шумуд югъ амаз телеф хьана. Ихьтин агъур кьисметди адав вичин мурадар кьиле тухуз тунач.
Сафянахъ галаз са классда кIелай адан юлдашри — Гьамзаев Низама, отставкада авай милициядин полковник Аллагьверенов Руслана, милициядин майор Шагьмарданов Камала, школадин физкультурадин муаллим Рамазанов Дагълара, Жалилов Имамедина ва и цIарарин авторди кьегьал хцин игитвилин югъ рикIел хкизва. ЦIи — иллаки.
Вучда кьван, Сафяназ ва адахъ галаз телеф хьайи 194 дагъустанвидиз, чи Ватандин 15 агъзурдалай виниз жегьилриз рагьмет хьурай.
Явер Агьмедов,
Бут-Къазмайрин юкьван школадин урус чIаланни литературадин муаллим
