Ингье мад са йис тарихдиз хъфена. Адет тирвал, виринра алатай йи­сан­ нетижаяр кьазва. Гьелбетда, зи хайи газет патални 2018-йис лишанлуди хьана. Сад лагьайди, адан тираж­ милли маса газетрин тираждилай виняй тир. ЦIийи йисузни адан тираж 7500 экземпляр, яни мадни артух хьанва. Чи хуьре цIийи йисуз 80 хизанди милли газет кхьенва. Им са бязи чIехи хуьрерив гекъигайла, агъуз нетижа туш. Газетрин чинриз акъатай лезги халкьдин руьгьдин чирагъ Етим Эминакай кхьенвай макъалаяр чна ашкъидивди кIелна.

Редакциядин бажарагълу коллективди, чи миллетдин гьар сана яшамиш жезвай векилрикай макъалаяр  чап авуналди, чи рикIерик  мадни артух ашкъи-гьевес кутазва. Амма зи къенин суьгьбет газетдиз акъатай са макъаладикай я. “Стхайрин гуьруьш” макъала кIелайла, зи кьилиз гьар жуьредин фикирар атана. Заз жаван йи­къарилай таниш ялахъви Казиман кьилел дуьшуьш атуникай кхьенвай. Ада, бязи стхайрин тIварар кьуна, чун  рикIелай ракъурун бес дуьз яни?!

Инал заз ихьтин са кар рикIел хкиз кIанзава. Са сеферда, вичин хайи Ялахърин хуьруьн кавхавиле кIва­лах­завай Казим чи Хъуьлуьдрин хуьруьз мугьман хьана. Кимел атана, салам гана, ада вичин дерди вуч ятIа лагьана. Казимаз чи хуьряй ишлемиш тийизмай регъуьн къван кIанзавай. Ада лагьана хьи, хуьре цIийи регъв эцигнава, кутугай  къван жагъанвач.

Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг  Тагьира зарафатдивди Хъуьлуьдрин регъуьн синих авунатIани, иниз Лакун, Рутул дерейрай ва маса хуьрерайни  техил регъвез инсанар къвезвай. Хъуьлуьдвийри, дереда сифте яз, чпиз Фулфандин цел ГЭС-ни эцигнай.

Мурад кьилиз акъатай Казим рази яз хайи хуьруьз хъфейла, чаз Хъуьлуьдрин хуьруьз куьч хьанвай Алимурадан муаллим хва Азиза ихьтин суьгьбет авуна.

— Зи хайи бубадин ва ата-бубайрин­ ватан Ялахърин хуьр тIебиатдин надир са гуьзел пIипI я. Камаллу ксари хуьруьн бине кьуд дередин, кьве  кIа­мун юкьвал хатасуз чкадал кутуна. Кьуд дередай 18-20 терефдихъ яйлахриз, векьин уьруьшриз, чIура­риз, муьгьуьйриз ва икI мад рекьер фен­ва. Хуьруьн кьуд магьледихъ кьуд бу­лах ава. Ахцегь районда вич виридалайни жегьил кавха хьайи девирда Казима Самур дередин чIехи хуьрерилай вилик Ялахъиз электрикдин эквер гъана, вири кIвалера радиояр  рахурна, культурадин кIвалин гуьзел дарамат, медпункт, туьквен эцигна, мектебдихъ  алава классар гилиг хъувуна, яйлахдиз автомашиндин рехъ тухвана.

Виридалайни лишанлу кIвалах — санлай 30 хизандиз цIийи кIвалер эцигдай чил чара авуна, ялахъвийриз икьван чIавалди такур, къавал шифер алай, вилик сал, бустан квай кIвалер хьана. Хайи хуьр ишигълаван аваданлухдиз элкъуьрай Казимаз “За трудовую доблесть” медални ганай…

Авайвал лагьайтIа, Азизан суьгьбетдилай гуьгъуьниз заз дуст Казиман хуьруьз мугьман жез кIанзавай. И гьевес зи къуншидал Казиман имидин ру­шал эвленмиш хьанвай Алибега хуьруьн тарифар авурла, мадни гужлу хьанай.

Са тIимил вахтарилай Казим, фад­лай вич машгъул тир яратмишунрин кIва­лах давамариз, республикадин “Лезги газетдин” редакциядиз фе­на. Ана кIвалахзавай йисарани Казим са шумудра чи хуьруьз мугьман хьанай. Гьар сеферда ам вичихъ галаз са­нал университетда кIелай Алидихъ, Жана­яхъ, Гьажидихъ, Гьажи­мал­ладихъ, Мукаилахъ га­лаз гуь­руьш­­миш жедай. Им халис стхаяр гуьруьшмиш хьун тир.

…Ингье цIийи йисан вилик зун хайи велед Мегьриди, гъил кьуна, жаван йикъарин дуст ва стха Казиман патав тухузва. Стхайри хьиз, сада-сад къужахламишайдалай гуьгъуьниз чна Хуьруьгрин юкьван школада санал  кIе­лай вахтар, интернатда Ашурай бадедин гъилелай дадмишай хуьрекар рикIел хкизва. 21 аял яшамиш жезвай интернатдин кIвале Казима, домком яз, тербиячи муаллим Фоминахъ галаз санал йифен геждалди вири аялар ксун гуьзлемишдай. Анжах гележегдин шаир Дагъларахъ секинвал авач. Ада Хуьруьг Лукьмана са рушаз­ дуьа я лагьана кхьенвай “Валхет”, сес хкажна,  хуралай кIелзава.

Казима гьеле школада кIелзавай вахтунда Самур дереда цIийиз ачухнавай мектебдикай райондин газетдиз макъалаярни кхьизвай. Ада, урус чIа­лан муаллим Клавдия Васильевадиз бахшна, шиирни теснифнай.

“Зи учительницадиз” шиир а йисара литературадин журналдизни акъатнай.

Чи мектебдин 10-класс сифте яз куьтягьай 20 жегьилдин уьмуьрда ви­ридалайни еке дердисервал гьим ­хьана лагьайтIа, чна 9-классда кIел­за­вай­ла, 5-мартдиз Иосиф Сталин кьена лагьай чIулав хабар агакьна. И юкъуз Межид муаллимди чун, чIе­хи аялар, ясдин жергеда акъвазарнай. Шко­ладин гьаятда Хуьруьгрин жемят, школадин аялар, гарданра гьатиз,    ­куз-куз шехьзавай. Вири Самур де­ре­ни. Инсанрин рикIера икьван де­ринриз гьахьнавай чIехи Сталин русвагь авур ярамазри гележегда къудратлу Советрин уьлквени чукIурна. Гьайиф!

Гьебетда, рикIел хкидай лишанлу вакъиаяр мадни гзаф авай. Чун сифте юкьван школа акьалтIарай 19 стхани цуругъви руш, чи вах Пери, гележегда  кьве сеферда гуьруьшмишни хьанай. Гьардаз са жуьре кьадар — кьисмет хьайи чакай къе сагъ яз амайди 3-4 кас я…

Зун мадни тажубарайди а кар я хьи, Казима зун вичин кIвале шиирдин цIараралди кьабулна:

Фулфандин авазрик чIехи хьайи хва,

Несилриз чирвал гуз, рехи хьайи хва!

Зи тIварни рикIел хтанани ви?

Зал кьил чIугун фикирдиз атанани ви?

 

Пак Самур дере, зи гуьзел ватан,

Гуя къе ам вич заз хьанва мугьман.

РикIел хкизва вуна жегьил вахтар,

Чавай кьаз тахьана, катай кьван бахтар.

 

Мекьериз, тIалризни килиг тавуна,

Зи патав къвез вуна тади авуна.

Сад Аллагьди гурай сагълам уьмуьр ваз!

РикIел хкай икI нурлу девир заз.

Эхь, стхайрин гуьруьш давам ­жезва!

Саид-Агьмед Абдурашидов