Эхиримжи вахтара инсанрин сиверай “Хъсан духтурар амач, авайбур тупIал жерягьар я” лугьудай ванер гзаф къвезва. И гафари зи рикIиз, риб сухай хьиз, тIарзава. Жув са вахтара духтурвилихъ галаз алакъада хьайивиляй, духтурдин пешедин вири сирерни четинвилер жуван вилералди акур ва жуван хамуналди гьиссай кас тирвиляй ихьтин къайи келимайрин чIалахъ жез кIан­завач. ГьикI хьи, духтурвилин четин, баркаллу ва гьуьрметлу пеше хкягъайди эвелни-эвел тIебиатди гьа рекьяй бажарагъ ганвай ва инсанвилин жигьетдай чIехи жавабдарвал хивез къачунвай кас хьун лазим я. ИкI тирди жуван сагъламвилин месэлайри зун Республикадин медицинадин центрадик квай  Ветеранрин госпиталдиз аватайла, мад сеферда тестикь хъхьана. Ина зун зурба бажарагъ авай, вичиз гьам пешедин, гьам инсанвилин жигьетдай алаз хьиз пай ганвай духтур  Мегьамед  Гьамидович  Мегьамедовахъ  галаз таниш хьана. Адан алакьунри, алахъунри, ам азарлуйрихъ гелкъвезвай тегьерди, абурухъ галаз михьи рикIелди ийизвай рафтарвили зун гьейранарна. Мегьамед Гьамидовичалай разиди, и тIварцIихъ дуьаярни алхишар ийизвайди са зун тушир, адан тIвар виридан- гьам азалуйрин, гьамни адан кIвалахдин юлдашрин мецерал алай, дамах гвачир, къени, рикI ачух и касдиз вирида  гьуьрметзавайди  аквазвай.

Гьавиляй за ихьтин касдикай “Лезги газет” кIелзавайбуруз суьгьбет авун кьетIна. Адахъ галаз мукьувай таниш хьана, санал кIвалахзавай духтурри зун адан  уьмуьрдин уламрикай ва илимда ада къачунвай дережайрикай хабар­дарна.

Мегьамед 1957-йисан 15-декабрдиз Кьуругь райондин Хпуькьрин хуьре чIе­хи ва зегьметкеш хизанда дидедиз хьана. Хизандин вири векилрин везифа уьмуьр­дин ацIайвални гуьзелвал артухаруникай, гьарда вичин везифаяр ян тагана кьилиз акъудуникай ибарат тир.  Мегьамедан буба Гьамида веледриз течизвай крар чирунин, хивез къачузвай крарив жавабдарвиливди эгечIунин чешне къалурзавай.  Вичин экв масадбурални хъичирдай ам иман гвай кас, ягьдинни намусдин къаяб тир. Адаз пак Меккадиз гьаждални фин кьисмет хьана. Мегьамедан чIехи бубани араб кIе­лунар авунвай, медресада тарсар гайи муъмин инсан тир.

Инсанвилин, ацукьунин-къарагъунин, ахлакьдин рекьяй Мегьамедан дувулар деринбур ва мягькембур я. Гьеле аялзамаз Мегьамед хуьруьн яшайишдин вири уламрихъ галаз сих алакъада хьана. РикIел хкизвайвал, ада, гъвечIи гада яз, вичин бадедиз галайвилер ийидай, адаз дарман-векьер квай чаяр гудай, булахдилай къайи яд гъидай. Геле­жегд­а гадади духтурвилин пеше хкя­гъунни бадединни хтулдин и рафтарвилеляй эге­чIай­дал шак алач. Сагъламвилин рекьяй четин гьалда авайдан хамуна гьахьунин, адан рикIикай хабар кьунин важиблувал дагъви гадади гьеле гьа чIавуз аннамишна.

1976-йисуз Кьурагьрин 2-нумрадин мектеб лап хъсан къиметар аваз куьтягьай Мегьамед Дагъустандин медицинадин институтдин лечебный фа­куль­тет­дик­ экечIна. КIелунин гьевесди михьиз желб­навай ам сятералди, герек­ ктабар кIе­лиз, библиотекада жедай, институтда кардик квай студентрин кружокра иштиракдай. Ина вири патари­хъай чпелай чешне къачуз жедай муаллимар-духтурар авай. Абу­рувай тежриба ва чирвилер къачудай­ мумкинвал хьун Мегьамеда чIехи бахт яз гьисаб­завай. 1982-йисуз мединститут агалкьунралди акьалтIарна, жегьил пешекарди вичин чирвилер хка­жу­нин рехъ Казань шегьерда давамарна. Ина ада хирур­гиядин рекьяй интернатурада кIелна­. Вичин пешедин рекьяй илимдин дадуна гьатай жегьилдиз чирвилерин дережа генани хкажунин гьевес атанай. Ам Татарстанда, Казандин ГИДУВ-да, клиникадин ординатурадиз (профессор В.А. Кузнецова регьбервал гузвай) гьахьзава. Адан гъилик жегьил да­гъустанвиди  ахтармишунардай хирургдизни клицинистдиз теориядани практикада герек жедай вири алакьунар вичик кужумна.

Гила ватандиз уьзягъдаказ, вини ­дережадин пешекар яз, хтайтIани жезвай.

Казандай  М.Мегьамедов Кьурагьиз хквезва ва ина пуд йи-суз райондин больницадин ­хирургиядин отделенидин заведующийвиле кIвалах­за­ва. Ина адаз сад лагьай категориядин хирургвилин квалификация гузва.

Амма датIана чирвилерихъ къаних, аямдин медицинадихъ галаз кам-камуна аваз физ вердиш хьанвай Мегьамед  Гьамидович вичи муьтIуьгъарай кукIуш­рал рази хьана акъваздайбурукай яз хьанач. 1992-йисуз ам илимдин цIийи кукIуш­рихъ физва: Дагъустандин мединститутдин профессор А.И.Хамидован регьбервилик квай умуми хирургиядин кафедрадин аспирантурадик экечIзава ва ина ахтармишунрин деринра гьахьзава. Илимдин цIийи кукIушар къачунин карда адаз регьбервал ва куьмекар  профессор М.Р.Рамазанова гана.

Чирвилер къачунин ва ахтармишунар тухунин рекье адан алахъунри 1995-йисуз сифтегьан чIехи нетижа гана. Духтур  М.Гь. ­Мегьамедова “Комплексное лечение облитерирующих заболеваний артерий нижних конечностей” темадай медицинадин илимрин кандидатвилин диссертация хвена. Идалай гуьгъуьниз, 1996-йисалай, адакай Дагмедакадемияда умуми хирургиядин кафедрадин ассистент хьана, са йисалайни адаз кьилин категориядин хирургвилин квалификация гана. И чIехи дережа гуьгъуьналлай вири йисара Мегьамед Гьамидовича кардалди ва алакьунралди тестикьарна ва тестикьар­зава.

Илимда жезвай цIийивилерихъ галаз ам лап рикIивай таниш жез­ва: ада вичин чирвилерин дережа высший школада онкологиядай, проктологиядай, ортопедия­дай-травматологиядай, педагогикадайни психологиядай агалкьунралди тамамвилив агакьарнава. Ростовда авай кардиологиядинни рикIин,  дамаррин хирургиядин областной центрадани ада са йисан курсара кIелна, пешедин сирерай кьил акъуд­на, пешекарвилин дережа мадни  хкажна.

И алахъунрин нетижа яз,  М.Мегьамедова мад  2001-йисуз Дагмедакадемиядин диссертационный советдал “Комплексное лечение и реабилитация больных с посттромбофлебитической болезнью нижних конечностей” темадай медицинадин илимрин докторвилин диссертация агалкьунралди хвена. Са йисалай гьа ина ам и кафедрадин доцентвиле, 2010-йисузни и кафедрадин профессорвиле хкяна.

Духтурвал, са шакни алачиз, пак пеше я. Адан акьалтIай сагьиб хьун патал эвелни-эвел тIебиатди ганвай бажарагъ, ахпани а касди вичелни вичин пешекарвал хкажунал йифди-югъди зегьмет чIугуна кIан жеда. Ме­гьа­­мед Гьамидович гьахьтин кас, адан илимдинни пешекарвилин дережаяр чIе­­хи бажарагъдалдини зегьметдалди хкаж хьанвай, виридаз аквадай ва вичел­­ желбдай зурба ва мягькем тар хьиз я.

Инсанрин сагъламвал хуьнин прак­тикада ишлемишун патал чи ватандашдин 30-далайни гзаф теклифар ­кьа­бул­нава ва кардик кутунва. Россия­да ва чи республикада жуьреба-жуьре кIва­тIал­ра адан илимдинни методи­кадин гзаф кIвалахар чапнава. Ада теклифнавай 16-далайни гзаф цIийиви­лериз патентар, теклифриз 9 шагьа­датнама ганва. 2016-йисуз Мегьамед Гьамидович “Дагъустан Республикадин лайихлу изобретатель” ла­гьай гьуьрметдин тIварцIиз лайихлу хьана. Адаз медицинада герек жедай алатар туь­кIуь­рунай Международный “Архимед-2007” салондин гимишдин медаль, Меж­дународный биотехнологический “РосБиоТехник” Форумдин, 2015-йисуз Францияда кьиле фейи Европадин изобретенийрин выставкадин къизилдин медалар ганва.

Мегьамед Гьамидовича илимдин ахтармишунар чIехи пешекарвилелди давамарзава. И рекьяй адан алахъунар дамаррин хирургиядихъ, цIу кайи чкайрихъ, яна хьанвай хирерихъ галаз алакъалу я. Алимдин гъилик 3 касди медицинадин илимрин кандидатвилин дережа къачун патал диссертацияр хвена.

М.Мегьамедов 1989-йисалай Р.П. ­Аскерханован тIварунихъ галай Да­гъус­тандин хирургрин обществодин член, 1996-йисалай Республикадин медицинский центрадик (РМЦ) акатзавай Ветеранрин госпиталда ва  Махачкъала шегьердин 1-нумрадин больницадин къецепатан консультант ва хирург-онколог я. Ада  республикадин ва международный майданра хирургрин илимдинни практикадин конференцийра, Дагъустандин хирургрин съездра, Вирироссиядин конгрессрани симпозиумра иштиракзава.

Винидихъ къейд авурвал, Мегьамед Гьамидович инсанвилин виниз тир ерияр хас кас я. А патал алай касдин ри­кIикай яд хъваз, адан гьал жуванди хьиз кьабулунин кьетIен бажарагълувал адаз  диде-бубадилай, хайи ерийрилай атанвайди, гьа са вахтунда вичин чIехи тежрибади лигимарнавайди я. Са шакни алачиз, вичин чка намуслу зегьметдалди гуьрчегарзавай и халис ва зурба дережайрин духтурди къачунвай вири ку­кIушрин бине адан чIехи инсанвал я. Гьавиляй ада авунвай гуьзел ва хъсан крарин кьадар гзаф я ва абур генани къалин жезва.

Мегьамед Гьамидовича мадни чIехи кукIушар муьтIуьгъарун чи мурад я. Сагърай вич!

Муграгъ Салахъ, шаир