И мукьвара чи штатдик квачир мухбир Рагьидин ЭМИНОВ Ахцегь райондин Хкемрин хуьруьн школадин директор, РД-дин лайихлу муаллим А.И.ИСМАИЛОВАХЪ галаз гуьруьшмиш хьана.

1980-йисуз Ахцегьрин 1-нумрадин юкьван школа куьтягьайдалай кьулухъ А.Исмаилова армиядин жергейра къуллугъна. Гуьгъуьнлай ДГПИ агалкьунралди куьтягьна. Физкультурадин муаллимвилин диплом къачур жегьил Хкемрин школадиз рекье туна. Ина 15 йисуз муаллимвилин ва 15 йисузни завучвилин везифаяр тамамарна. Алай вахтунда ада и школадин директорвиле кIвалахзава.

— Арсен Исмаилович, чаз куьн кьиле авай коллективдин къайгъуйрикай суьгьбетнайтIа кIанзавай.

— Алай вахтунда чи школада 39 аял­ди кIелзава. Абуруз 15 муаллимди чирвилер гузва. Чи 11 муаллимдихъ пе­­ше­карвилин 1-категория, садахъ кьилин категория ава. Ученикар  тарсарай агакьунин  дережа 75 процентдиз барабар я. Школадин дарамат 1968-йисуз эцигна. И девирда ам садрани капитальнидаказ ремонтнавач. Къавал алай шифер дегишариз хьанайтIа, хъсан тир. Чи школа эцигайдалай инихъ директордихъ ­вичин кабинет авач. Муаллимар кIватI жезвай чкани дарискъалди я. Мебелни куьгьне хьанва. Ина кIвалахзавай хейлин муаллимар Ахцегьай яхдиз къвезва. Абуруз хъуьтIуьн вахтунда кIвала­хал атун иллаки четин жезва.

Инал заз къейд ийиз кIанзава, райондин бязи школайриз уьлкведа кардик квай “Образование” милли проектдин сергьятра аваз автотранспорт чара авунва. Чи школа и жигьетдай, вучиз ятIани, рикIелай ракъурнава. Виликдай чахъ чи автотранспорт авайди тир. Ам куьгьне хьана. Школадихъ автотранспорт авачиз 37 йисалайни гзаф вахт я. Чаз райондин ва республикадин дережадин спортдин гьар жуьредин акъажунра иштиракунни четин акъваззава. Эгер автотранспорт авайтIа, ида хейлин четин­вилер алуддай мумкинвал гудай. Чна умудзава хьи, талукь тир идарайри и ме­сэладиз, гила хьайитIани, фикир гуда.

— Райондин кьиле авайбурун патай квев куьмекар агакьзавани?

— Агакьзава. Мисал яз, абурун куьмекдалди чна школадин кьулухъ галай­ (гзаф йисара ламувал чIугуналди сувагъар алатзавай) цлан чкадал 30 метрдин яргъивал алай бетондин цал, цIийи санузел эцигна, гьаятдик ракьун цIийи ракIар кутуна, школадихъ галай 800 квадратдин метр чилихъ сетка агалдна, гьаятдиз, кухнядиз, чилин участокдиз яд гъана, школа газдин линиядик кутуна. Райондин руководстводи чаз гьакI 45 агъзур манатдин къимет авай компьютер пишкешна. Мумкинвиликай менфят къачуналди, заз къе жуван ва чи педколлективдин, ученикрин патай райондин кьил О.М.Абдулкеримоваз рикIин сидкьидай сагърай лугьуз кIан­зава.

— Методикадин кIвалах гьикI тешкилнава?

— Школада методикадин кIвалах план-графикдин бинедаллаз тухузва. И рекьяй устадвал хкажун патал чи пе­дагогри махсус литературадикай менфят къачузва. Чахъ лезги, урус ва ингилис чIаларин, физикадин, химиядин, компьютеррин кабинетар ава. Абур лазим тирвал тадаракламишнава. Ина са шумуд кружок кардик ква. Абурал аялрин иллаки рикI ала. Тежрибалу педагог, 1-категория авай муаллим Замира Мегьарамовади аялриз математикадай хьиз, информатикадайни дерин чирвилер гузва. Компьютеррин кабинетдиз аялар ашкъидалди къвезва. Компьютердал кIвалахунай чирвилер къачунай Алина Саидова, Алик Мегьамедов (9-класс), Камила Эмирова, Эльзана Шалбузова (7-класс), Байрамбег Ибрагьимов (8-класс) тафаватлу жезва.

— КIвалахда тафаватлу  жезвай муаллимар къейднайтIа кIанзавай.

— Ахьтинбурун жергедай яз, чавай урус чIалан ва литературадин кьилин категориядин муаллим Мая Гьажиевадин, 1-категорияр авай РД-дин лайихлу муаллим, математик ва физик Фари­за Эмировадин, биолог, завуч Тажидин Сулейманован, химиядин муаллим Ка­малдин Мегьамедован, РФ-дин образованидин отличник, ингилис чIалан муаллим Къанитат Эйланбеговадин, сифтегьан классрин 1-категориядин муаллим Тамара Девлетхановадин, муаллим Замира Мегьарамовадин ва масабурун тIварар кьаз жеда. Абурун гъилик кIелзавай аялрихъ дерин чирвилер ава.

Кьилинди ам я хьи, абуру аялриз неинки дерин чирвилер гузва, гьакI абур халис ватанпересар яз тербияламишунин важиблу месэлани рикIелай ра­къур­завач. Чи педагогар мукьвал-мукьвал аялрин диде-бубайрихъ галаз гуьруьшмиш жезва. Школадин пионеррин организациядик квай аялри (старший пионервожатый — З.Мегьарамова) хуьре авай яшлу, ялгъуз пенсионерриз куьмекар гузва. ИкI, “Тимуровец”, “Юный армеец” отрядрин пионерри мукьвара пенсионерар тир Керим Шагьбановаз, Селият Шихкеримовадиз куьмекар гана.

Чина вахт-вахтунда пионеррин линейкаяр тухузва, тарсарай гуьгъуьна амукьзавай аялрал къаюмвал къачуна, абуруз алава вахтунда чирвилер гуз­ва. Пионеррин организацияди школадин дирекциядихъ, педколлективдихъ, райцентрадал алай ДДТ-дихъ галаз сих алакъада аваз кIвалахзава. И карди кIелунинни тербиядин кIвалах­диз хъсан патахъай таъсирзава. Пионе­рар тир Шапери Абдурагьмановади, Ма­дина Севзихановади, Фатима Мердалиевади линейкайра ва сборра активвилелди иштиракзава. Чи пионеррин тешкилатдихъни кьилдин кабинет авач.

— Дерин чирвилералди ва чешнелу низамдалди тафаватлу жезвай ученикар авани?

— И жигьетдай чпин тIварар школадин гьуьрметдин доскадал алай ФатIи­мат Мердалиева, Эмиля Назаралиева, Анита Ибрагьимова, Оксана Севзиханова, Алик Мегьамедов къейд ийиз жеда. Абуру хъсандиз кIелунихъ галаз санал школадин общественный уьмуьр­дани активнидаказ иштиракзава, районда кьиле тухузвай спортдин акъажунра, олимпиадайра лайихлу чкаяр кьазва.­

— ГъвечIи аялриз чими тIуьнар гун тешкилнавани?

— Чи школадин гъвечIи классра кIелзавай 20 аялдиз гьар юкъуз чими тIуьнар гуз са шумуд йис я. Хуьрекар гьа­зурун патал чкадал бес кьадарда продуктар хкизва. Ина ашпазвиле 2009-йисалай инихъ вичихъ гзаф йисарин тежриба авай Замира Хаметовади кIвалахзава. Кухняда чими ва михьи я. Санитариядин къайдайрал амалзава. Аялриз дуьгуьдин, гречкадин аш, картуфрин пюре, якIун хуьрекар, ширинлухар, чай, компот ва маса продуктар теклифзава. ТIуьнрилай аялри гзаф разивалзава. Кухнядиз яд гъанва, продуктар хуьдай холодильник, бес кьадар къаб-къажах ава. Хуьрекар гьазурунал чна гуьзчивалзава. За жуван патай кухнядиз 2 шкаф пишкешнава.

— Аялар физкультурадал, зегьметдин тарсара машгъул жедай шартIар авани?

— Аялар физкультурадал машгъул хьун патал гъвечIи майдан ава. Анал абур волейбол, футбол къугъвазва. Кье­зил атлетикадин тадаракрикай чахъ брусар, перекладина, яргъивилиз хкадардай чка ава. Физкультурадин му­ал­лимвиле Сияра Гьамзаевади кIва­­лах­зава. Махсус щитар авачирвиляй школьникривай баскетбол къугъваз жезвач. Спортзал тахьуниз килигна, хъуьтIуьн вахтунда, кьежей гьаваяр авайла, чи ученикар спортдал маш­гъул жедай мумкинвиликай магьрум я. Чи аялри райондин ва республикадин сергьятра тухузвай спортдин акъажунра активнидаказ иштиракзава. ИкI, чи жаван спортсменри районда шахматрай, шашкайрай, футболдай, волейболдай тухузвай акъажунра призрин чкаяр­ кьазва. Мисал яз, чи рушарин команда эхиримжи 2 йисуз волейболдай райондин акъажунра кIвенкIвечи чкайриз лайихлу хьана. Абуруз къиметлу пишкешар ва гьуьрметдин грамотаяр гана.

Спортзал авач лагьана, Роспотребнадзордин къуллугъдин векилри мукьвара чи школа 50 агъзур манатдин жерме авуна. Школадихъ спортзал эцигдай пулдин такьатар авач. Ахьтин объ­ект анжах талукь тир идарайрин куьмекдалди эцигиз жеда. ГъвечIи хуьре школадихъ спортзал тахьун директордин тахсир туш кьван. ЯтIани чал жерме илитIнава…

 -Къуй гележегда куь мектебдин   мумкинвилер артух хьурай.

— Сагърай.