Шикилдай аквазвайди миргерин жинсиникай тир гьайван я. Урус чIала эркек и гьайвандиз сайгак лугьузва, дишидаз — сайга. Адет яз, крчар анжах эркекбурал жеда. Сайгакар Евразиядин са шумуд уьлкведа, Россиядин Алтай, Калмыкия республикайра, Астраханский областда ава. Калмыкияда гьатта 2010-йис сайгакрин йис яз малумарнай.
Эхиримжи йисара и гьайванрин кьадар тIимил хьуникди абур Яру ктабдиз акъуднава. Сайгакар, йисан жуьреба-жуьре вахтара гзаф кьадарда санал кIватI хьана, нехирралди яшамиш жеда. Векь недайбурукай тир сайгакар, еке мензилар атIуз, санай масаниз куьч жеда. Абурухъ са сятда 80 километрдиз чукурдай йигинвал ава.
ТIебиатда сайгакриз къурху гузвай душманар дуьзенлухдин жанавурар я. СССР-дин девирда дуьзенлухра яшамиш жезвай миргер ва абуруз мукьва гьайванар хуьнин махсус программа авай, гьавиляй абурун кьадар миллиондив агакьнавай. СССР чкIайдалай кьулухъ, 20-асирдин эхирра ва 21-асирдин сифте кьилера сайгакрин сан лап агъуз аватна. Нетижада абурукай сифтедай авай кьадардин 3 процентдилай са кIус гзаф амукьна. Абур тIимил хьунин себебар азарар акатунихъ, гьакI гъуьрчехъанри тергунихъ галазни алакъалу я.
Гьазурайди — Куругъли Ферзалиев
