ХИДИР ХАСПУЛАТОВАН — 80 ЙИС

Лугьуда хьи, инсанди вичин уьмуьр анжах тек са вич патал ваъ, хизан, жемят, Ватан патални тухузва. Ам тIебиатдин лап багьа девлетрикай сад, жува тухвай уьмуьрдиз элкъвена вил хъивегьайла, пашман тежедайвал хьун инсандин сад лагьай лайихлувиликай я.  Ихьтин дережадив агакьнавай, вичин хизандиз, жемятдиз, пешедиз вафалу тир баркаллу инсанрин арада  Хаспулатов  Хидир  Адиловични  ава.

Ам халисан ватанперес я. Адан рикI гьамиша хайи халкьдин кьисметдихъ кузва. Гьавиляй Хидир Адиловича, гьина хьайитIани, багъри халкьдин тереф  хвена. И  къилихар ада вичин рагьметлу Адил бубадивай кьабулна жеди. Адил буба Игъиррин хуьре вирида гьуьрметзавай агъсакъалрикай сад тир. Инал заз Хидир Адиловичан халисан лезгипересвал субутарун патал тек са мисал гъиз кIанзава.

Х.Хаспулатов алатай асирдин 70-йисара, Игъиррин хуьряй куьч хьана, фад­лай­ Бакуда яшамиш жезвай чпин талукь багърийрин мехъерик фенвай. Мехъерик квайбур саки вири азербайжан чIалал рахазвай. Тебрикдин гаф лугьуз теклифайла, Хидир Адиловича, гьелбетда,  цIийиз тешкил жезвай хизандиз лезги чIа­лалди ме­хъер мубаракна ва эхирдай “Гьуьрметлу лезги стхаяр, вучиз куьн, хайи лезги чIал туна, азербайжан чIалалди ра­хазва? Вучиз куьне, куьн лезгияр яз маса миллетриз элкъуьрзава?” лагьайла, гзафбуруз хуш  хьаначир. Хидир Адиловичахъ галаз­ фенвай мукьва-кьилийризни са жуьре хьана, абуру “Чан Хидир стха, бес маса миллетар алаз, икI беябурун кутугнавачир” лагьанай.

— Къе чIал маса гайида пака Ватанни маса хгуда, — кьетIи ва дуьз  жаваб хганай Х.Хаспулатова.

Хидир Адилович лезгийрин “Садвал” гьерекатдин ялавлу иштиракчи, общественник тир. Ам, лезгийрин итижар,  тереф хуьз, гьукумдин совеща­ний­рални рахана. Гьелбетда, гьанра чIехи къуллугърал алайбурузни халкьдихъ рикI кузвай касдин рахунар бегенмиш хьаначир. Ихьтин мисалар гзаф ава, ятIани Х.Хас­пулатова вичин баркаллу рехъ тик гурарай виниз садалайни аслу тушиз тухвана.

Ам 1939-йисан 4-январдиз Ахцегь райондин Игъиррин хуьре рагьметлу Адил бубадинни Гуьлуьстан бадедин еке хизанда дуьньядал атана. Сифтегьан чирвилер хуьре къачуна. Игъирар Хасавюрт райондиз куьч хьайила, Къурушрин хуьруьн школада 7-класс вири вадар аваз акьал­тIарна, 1956-йисуз ам  Буйнакск шегьерда авай финансрин техникумдик экечIна. 1959-йисуз яру дипломдалди куьтягьна, ада вичин зегьметдин рехъ башламишна. Гьелбетда, ам къачур чирвилерал рази хьана акъвазнач, 1961-1966-йисара ада Орджоникидзе шегьерда  Горский хуьруьн майишатдин институтда кIел хъувуна, агроном-экономиствилин пеше къачуна. Хидир Адиловичан дережаяр Дербент райондин госстрахдин старший инспекторвилелай, Къурушрин хуьруьн сельподин председателдин заместителвилелай, “Шамхал-Янгиюртовский” совхоздин кьилин экономиствилелай, Бабаюрт райондин хуьруьн майишатдин управленидин кьилин экономиствилелай Дагъустан АССР-дин хуьруьн майишатдин минис­тер­стводин экономикадин отделдин начальниквилел, республикадин “Сельхозобъединенидин” председателдин заместителвилел кьван хкаж хьана. 1999-йисуз Хидир Адиловича “Дагестан-Агропромаудит” филиал арадал гъана. Алай вахтундани гьа филиалдин директорвиле кIвалахзава. 2007-йисуз цIийиз тешкилай “Дагестанский Ревизионный Союз сельхозкооперативов” идарадани исполни­тельный директордин везифаяр кьиле тухузва.

Х.Хаспулатова вич общественный деятель тирди халисан краралди субутарна, вад йисуз Дагъустандин телевиденидай хуьруьн майишатдиз талукьарнавай передачаяр тухвана. Ам хуьруьн майишатдиз талукьарнавай са шумуд монографиядин, макъалайрин автор я. Абур хуьруьн майишатдин журналра ва маса изданийра чапнава. Хуьруьн майишатдин темайрай докладар гваз ам са шумудра республикада, районра тухузвай совещанийрал, конференцийрал, семинаррал рахана. Дагъустандин районрикай ам куьмек гун патал, мумкин я, тефей тек-тек чкаяр хьун.

Хидир Адилович мукьвал-мукьвал “Лезги газетдин” редакциядиз мугьман жедай кас я. Ада алай вахтунда лезги халкьдин тIал алай месэлаяр къарагъарзава, меслятар къалурзава, лезги халкьдин кьисметдикай, гележегдикай фикирзава. И кардиз талукь яз заз 2001-йисан 15-ноябрдиз Х.Хаспулатованни Мердали Жалилован арада кьиле фейи суьгьбетдай са-кьве цIар гъиз кIанзава:

“Хасавюрт районда авай къурушвийрини, балужавийрини,фиявийрини, игъирвийрини эхиримжи цIуд йисан вахтунда лап еке четинвилер, магьрумвилер гьиссзава. Хуьре къайдадик кумай са затI­ни амач. Вуча-вуча, гила ана кьве шко­лади кIвалахзама. Фу гьасилдай рехъ чизмач, агьалияр иниз-аниз, гьарма сад-саниз экъечIуниз мажбур жезва. Ида чи дувулар генани кьатI хьунал гъун мумкин я”. Дуьз лугьузвачни бес касди!?

Хидир Адилович Дагъустан Респуб­ли­кадин лайихлу экономист я. Адан баркаллу крариз гьукуматдин патайни еке къимет ганва, ам ВДНХ-дин, “Баркаллу зегьметдай”, “Зегьметдин ветеран” медалриз, РСФСР-дин ва РД-дин хуьруьн майишатдин министерствойрин, Бабаюртдин, Махачкъаладин администрацийрин цIудрал­ди гьуьрметдин грамотайриз, дипломриз лайихлу хьанва. Хидир Хаспулатова, гьина кIвалах­на­тIани, вичин юлдашрин патай­ гьуьрметни авторитет къазанмишна. Ам гзаф рикI михьи, гъил ачух, герек атайдаз куьмек гуз гьазур халисан инсанперес, ватанперес, ярар-дустар патал гьамиша ракIарарни суфра ачух кас я. Гьахьтин баркаллу тухумдай акъатайвиляй рагь­метлу Лезги Арифа вичин “Игъирар я, Игъирар” поэмада ихьтин цIарар кхьенва:

Намусдиз чеб михьибур,

Чирвални тарс гайибур,

Эюб, Гьажи малимар,

Къафлан хьтин алимар,

Виждандални кар-пеше,

Кьилиз тухуз кьур гъиле,

Дагълар, Хидир, Хаспулат,

Акьул замин тир къуват,

Игъирар я, Игъирар,

Игъирар я, Игъирар.

Балайрикай рикI динж хьайи диде-бубани хушбахтлу жеда, диде-бубадикай рикI динж хьайи балаярни. Хидир Адиловича вич гьахьтин бахтлу ксарикай сад яз гьисабзава. Ада вичин уьмуьрдин юлдаш Сияра Закировнадихъ галаз санал вад велед чIехи авуна, виридаз кьилин образование къачудай шар­тIар яратмишна, халисан ватанпересар яз шегьре рекьел акъудна. Инал Хидир бубадин уьмуьрдин юлдаш Сияра бадедикай кьве келима лугьун кутугнава. Абур са­ки яхцIурни цIуд йис я санал къуьн-къуьне аваз физ. Сияра баде кьиблепатан магьалра тIвар-ван акъатай чубан, зарафатчи рагьметлу Закир бубадин руш, гьа вичин бубадин рехъ давамарзавай, мугьманрал рикI алай кайвани я.

Лезги чIалал акъатзавай газетар кхьизвай амадаг, мергьяматлу, баркаллу хва Эспендара Дагъустандин технический университетдин экономический факультет агалкьунралди куьтягьна, алай вахтунда карчи яз Махачкъалада, бизнесдинни праводин институтдин юридический факультет акьалтIар­навай Индиради  Дагъустандин Федеральный кадастровый палатада кIва­лахзава. Заремади ДГТУ-дин экономический факультет куьтягьна, “Дагестан — Агропромаудит” филиалда кьилин пе­шекар яз зегьмет чIугвазва. Гуьлистана кьилин кьуд образование къачуна, алай вахтунда налогрин  ор­ганра къуллугъзава. Ам РФ-дин ФНС-дин гьуьрметдин грамотадин сагьиб я. ДГТУ-дин “Государственное и муниципальное управление” факультет акьал­тIарнавай гъвечIи руш Заира “Дагестан — Агропромаудит” фирмада кьилин бухгалтер я. Абурухъ виридахъ чпин бахтлу хизанар ава.

Къуй чахъ таъсиблу, къанажагълу, ватанперес рухваяр гзаф хьурай!

Гьажи Къазиев