Инкъилаб гъалиб хьайи йисарилай башламишна, республикадин дагълух хуьрера савадсузвилихъ галаз женг чIугваз — мектебар эцигиз башламишна. Яшарилай аслу тушиз, дагъдин хуьрерин агьалияр санал мектебдиз фидай, са классда ацукьна, кIел-кхьин чирдай. А чIавуз районрин газетарни, чи районда — “Колхоздин пайдах” (1931-йис, сифтегьан регьбер Мамей Эфендиев), майдандиз акъатна. Райондин яшайишдихъ галаз багъри газетдин тIварни, редакторарни, журналистарни дегиш хьана.
Къенин макъалада заз гзаф йисара гъиле къелем авай ксарикай садан — гьеле мектебда амаз багъри газетрихъ галаз алакъа хвейи, кьетIен хатI авай, къенин юкъузни гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазвай, алатай асирдин эхирра райондин газетда кIвалахиз башламишай Хазран Гьажибалаевич Кьасумован уьмуьрдин ва зегьметдин рекьикай суьгьбет ийиз кIанзава…
Хазран Етим Эмина вичин уьмуьр кьиле тухвай хуьре — Ялцугърал -1958-йисуз дидедиз хьана. Зурба шаир къекъвей куьчейра, рекьера камар къачурвиляй, ада яд хъвайи ЗуькIуьд булахдай яд дадмишайвиляй, Хазраназни адалай ирс атана жеди. ЯркIи дередин вири хуьрер хьиз, Ялцугъарни, чилер зурзуникди кIвалер яшамиш жедай гьалдай акъатайла, арандиз эвичIна. Хазран Кьасумова Аламишеда (гилан Эминхуьр) кIвал-югъ кутуна.
ЦIемуьжуьд йисан яшда аваз, Хазрана ада хуьруьн юкьван школа акьалтIарна. Ватандин вилик пак буржи кьилиз акъудиз, Советрин Армиядин жергейра къуллугъна. А йисарани ам вичин рикI алай пешедивай яргъаз къекъечIнач. Армиядилай гуьгъуьнизни, гьина кIвалахиз хьайитIани, Хазран Кьасумова багъри газетдихъ галаз сих алакъа хвена.
Виликдай “Коммунизмдин гатфар” газетдин кьилин редактор яз кIвалахзавай Сейфудин Муталибова Хазран Кьасумоваз кIвалахал эверна, хуьруьн майишатдин отделдин мухбирвиле тайинарна. Вичин хиве авай везифаяр гьакъисагъвилелди кьилиз акъудна, и кар къени давамарзава. “Куьредин хабарар” газетдиз мухбирди, экономикадиз талукьбурулай гъейри, шикиларни ягъиз, гьар жуьредин хилерай макъалаяр кхьизва. Хазран вичин рикI алай кардал машгъул яз саки яхцIурни вад йис я. Къанни цIуд йисуз кьван чи райондин газетда кIвалахзава. Гьакъисагъ зегьметдай Хазран Кьасумоваз мухбир яз кIвалахай вири чкайрай саки цIувадав агакьна пишкешар ганва.
Х.Кьасумова Кьасумхуьруьн телевиденида передачаярни тухузва. Райондин сайтдизни вичи кхьей гзаф шейэр акъудзава. Адан макъалаяр чи багъри “Лезги газетдани” мукьвал-мукьвал чапзава. Ада вичин хсуси яратмишунрин ктабарни акъуднава. Гьелелиг вад ктабдиз дуьнья акунва, кьве ктаб чапдиз акъудиз гьазурнава. Адан ктабра къаравилияр, шиирар, басняяр, гьикаяяр гьатнава.
Хазран Гьажибалаевич РФ-дин журналистрин ва Дагъустандин, Россиядин писателрин Союзрин член я. Ихьтин бажарагълу инсандихъ галаз таниш хьуни зак еке гьевес кутазва. Чаз кIанзавайди Хазран Кьасумовахъ чандин сагъвал, рикIин шадвал, хизанда мадни хушбахтлувал хьун я.
МУХБИР
Яшамиш жез яргъал хуьре,
КIвалахдал къвез жеда рекье.
Ашкъи — гьевес аваз рикIе,
КIвалахда на гьар (ю)къуз мухбир.
Вилиз аквар кIвалах чIуру,
Дуьздал акъуд, гумир далу.
Рехъ гумир на кардиз луту,
Гьахъ патал вун рахух, мухбир.
Гагь са сувар, гагь са мехъер,
Гагь халкьди ваз ийиз дердер.
Багъманчиди кIватIда ичер,
И кардикай кхьихь, мухбир.
Хурал жеда ви аппарат,
Чиник жеда ви берекат.
КIвалах ийиз кваз гьерекат,
Алахъда вун гьар (ю)къуз, мухбир.
Хъсан гафарай ви къелемдин
АцIанва чин чи газетдин.
Чи газетдиз я вун эркин,
Шадар ая на чун, мухбир.
Гьар юкъуз ваз дуьз хабарар,
Галачир гьич са чIуру кар.
Анжах са ваз чеб тир ашкар(а),
Гьинай атуй ваз, чан мухбир.
Гьар са юкъуз, гьар гьафтедиз
Макъалаяр гуз газетдиз.
Килигда мад чун шикилриз,
Шад жедайвал рикIиз, мухбир.
Чи газетдин дестек я вун,
Уьтквемвал квай эркек я вун.
Лезги халкьдин безек я вун,
Газетчийрин дирек, мухбир.
Тегъиди чIал ваз кхьена,
Гьевес рикIик кваз кхьена.
Вун зи патав гваз кхьена,
Ви чан сагърай, зи дуст мухбир.
Тегъи Мегьамедов
