Ингье са йис мад алатзава. Хъипи (къизилдин) кицIин йис республика, Кьиблепатан Дагъустан, гьар са ватанэгьли патал гьихьтинди хьана? Йисан сифте кьиляй кутур умудар, рикIе битмиш хьайи мурадар кьилиз акъатнатIа? Гъиле кьур крар уьмуьрдиз кечирмишиз алакьнатIа?
Дагъустанвийрин рикIел аламукьдай, республикадин ва халкьарин кьисмет гьялдай вакъиаяр хьанач лагьайтIа, таб жеда. Виридалайни лишанлу, важиблу, сиясатдин метлеб авай вакъиайрик 13-мартдиз Дагъларин уьлкведиз РФ-дин Президент Владимир Путин мугьмандиз атун акатзава. Государстводин Кьил чкадин жемиятдин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана, ахпа ада Дагъустан яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик тухунин месэлайрай совещание кьиле тухвана. 18-мартдиз уьлкведа президент хкядай сечкияр кьиле фена ва дагъустанвийри сечкийра хушвилелди иштиракна. Гзаф сесерни Владимир Путиназ гана.
9-сентябрдиз кьиле фейи сечкиярни дагъвияр патал кар алайбур тир. Дагъустан Республикадин Халкьдин Собранидин сессиядал депутатри Владимир Абдуалиевич Васильев РД-дин Кьилин къуллугъдал хкяна. 2017-йисан сентябрдин эхирра Р. Абдулатипов къуллугъдилай алудайла, В.Васильева вахтуналди РД-дин Кьилин везифаяр кьилиз акъуднай. Са йисан вахтунда ада дагъустанвийриз вич вуж ятIа къалурна.
Республикадин агьалийри лап разивилелди кьабулай кардик коррупциядихъ галаз женг чIугунни акатзава. Халкьдиз чизвай, республика ришветбазвилин макандиз элкъвенва, амма гьукумдин органра, государстводин идарайра чIехи къуллугърал алай ксари зурбадаказ тарашчивилиз, госбюджетдин пулар чуьнуьхуниз кьил янавайди чизвачир. Республика вилик тухун, агьалийрин яшайиш хъсанарун патал ахъайзавай миллиардралди пулар са кичIевални авачиз чпин нефсериз серфзавай. Гила абур дустагъра ацукьарнава.
Сентябрдин сечкийрилай гуьгъуьниз агьалийрин вил алай кIвалахни акьалтIна. Дагъустан Республикадин цIийи Гьукумат вичин везифайрив эгечIна. Хейлин министрар чпин къуллугърал аламукьнатIани, абурун вилик В. Васильева кьетIен шартI эцигнава: эгер кIвалах алай аямди, республикадин игьтияжри, халкьди истемишзавайвал тавуртIа, къуллугъдикайни магьрум хъжеда.
Дагъустандин халкьари разивилелди кьабулай мад са кар террористрин вилик кьил агъуз тавур, абуру кьунвай хизан ахъайиз тур викIегь хва Зейнудин Батмановаз Россиядин Игитвилин тIвар гун я. И Указдал Владимир Путина 6-майдиз къул чIугуна. Гьа идалди лезги игитрин жергеярни къалин хьана.
Лишанлу вакъиадик Каспийскда кьуршахар кьунай Европадин чемпионат тухунни акатзава. Спортдин и зурба мярекатда 35 уьлкведай атанвай пагьливанри иштиракна. Мярекатдин нетижа мадни хъсанди хьана. Ирид дагъустанвиди чемпионвилин тIварар къачуна.
Республикада сифте яз гьукумдин органра кIвалахдай кадрияр жагъурун патал “Зи Дагъустан” тIвар алаз конкурс тухвана, ана вишералди жегьил ва бажарагълу пешекарри иштиракна. 56 касди конкурсда гъалибвал къазанмишна, абурукай хейлинбуруз РД-дин гьукумдин ва муниципалитетрин идарайра къуллугъар ганва.
Меркезда тешкиллувилелди ва гурлудаказ Дагъустандин шииратдин классик, лезги чIалан бине эцигайбурукай сад, гуьзел жавагьиррин иеси Етим Эминан 180 йисан юбилей къейдна. Урусрин театрдин чIехи зал шаирдин яратмишунрал рикI алайбурув ацIанвай. ГьакI маса миллетрин — векилривни.
20-мартдиз Махачкъалада, ДГПУ-да, “Лезги чIал. Саламатдиз хуьн ва вилик тухун” лишандик кваз II форум кьиле фена. Ана чкадин ва Москвадай, Санкт-Петербургдай, Бакудай ва масанрай хтанвай тIвар-ван авай гзаф алимри, лезги халкьдин интеллигенциядин векилри, муаллимри, писателри иштиракна.
Ноябрдин вацра республикадин центральный больницада лап залан, четин операцияр ийидай отделение ачухна. Ахьтинди гьеле Кеферпатан Кавказдин регионра авач. Отделенида онкологиядин вири азарин диагностика ийида. Пешекарриз инсандин бедендин гьи органдай хьайитIани биопсия къачудай мумкинвал ава. Ина гьакI азарар фад сагъардай цIийи технологиярни кардик кутунва.
Кьиблепатан Дагъустандикай рахайтIа, шегьерра, районра, хуьрерани инсанрин умудар артухардай, пакадихъ инанмишвалдай, рикIерик шадвал кутадай вакъиаяр арадал атана. Йисан эхирдай абурукай рахун тавунани жедач.
Дербент
Халкь патал еке крар ийизвай Имам Яралиева кьил кутуна, 2000 йисан юбилей къейд авурдалай гуьгъуьниз къадим шегьердиз уьлкведин президентдини, гьукуматдини, спонсоррини мадни фикир гана ва ана хъсан патахъ хейлин дегишвилер кьиле физва. Гила мадни жеда. РФ-дин Гьукуматди Дербентдин культурадин ва тарихдин куьгьне памятникар ремонт хъувун, лайих къайдадиз хкун патал 360 млн манат чара авунва.
Дербент шегьер РФ-дин Федеральный Собранидин Федерациядин Советдин член, чи ватанэгьли Сулейман Керимова вичин къаюмвилик кутунва. РД-дин Кьил В.Васильевахъ, РД-дин Гьукуматдихъ галазни талукь меслятар авунва. Шегьер аваданламишунин вад йисан программа туькIуьрзава. Адан макьсад сад я: Дербент яшайишдин алай аямдин шартIар, вичивай-вич хуьз жедай мумкинвал гузвай экономика авай, туризмдин хел лап вилик фенвай тарихдин памятникдиз элкъуьрун. И кар патал вад миллиард манатдилай виниз такьатар серфда.
Гьа ихьтин зурба крар уьмуьрдиз кечирмишунин мураддалди Дербент шегьердин администрациядин кьилени цIийи регьбер — Хизри Абакаров акъвазарнава. Ам вичин кIвалахдив гатIуннава.
Хайи шегьердин тIвар жаванрини хкажзава. 15-нумрадин юкьван школадин ученик Замир Ашурбегова Вирироссиядин школьникрин арада информатикадай кьиле фейи олимпиадада гъалибвал къазанмишна. Замираз агалкьун РД-дин Кьил В.Васильевани тебрикна. Гъалибчини адан муаллим З.Мегьамедова виш-виш агъзур манат пулдиз лайихлу хьана.
Чун элкъвена кьунвай тIебиат ахтармишзавай жаванрин Вирироссиядин конкурсда 20-нумрадин юкьван школадин ученик Мегьамед Халикьова иштиракна. Россиядин 65 региондин 150 школьникдин арада Мегьамеда “Инсандин экология ва сагъламвал” номинациядай 1-чка кьуна.
29-майдиз Москвада гъвечIи шегьерра ва тарихдихъ галаз алакъалу чкайра яшайиш патал хъсан къулайвилер авай шартIар туькIуьрунин проектрин Вирироссиядин конкурсдин нетижаяр кьуна ва Дербент шегьер 3-чкадизни 50 млн манатдиз лайихлу хьана. Конкурсдиз чи уьлкведин 82 региондай 198 проект ракъурнавай.
30-майдиз шегьерда “Нарын-къеле” тIвар алаз республикадин Бизнес-инкубатор ачухна. Ада карчивилел, гъвечIи бизнесдал сифте яз машгъул жезвай ксариз хейлин рекьерай куьмекар гуда.
21-июлдиз къадим шегьерда РФ-дин Президентдин тапшуругъдалди Диализдин амбулаторный центр ачухна. Чи республикада диализдин клиникаяр Уралдин биомедицинадин кластерди тешкилзава. ЦIийи клиникада гьеле 100 начагъди кьабулзава, ахпа абурун кьадар 200-в агакьда. Клиника алай аямдин технологийрин аппаратурайралди тадаракламишнава.
Нариман Ибрагьимов
(КьатI ама)
