Вили ранг

Вили ранг,

Зи жегьилвал ацIурнавай

Милли ранг,

Заз аквазвай ахварарни-

ВацIар хьтин,

Цавар хьтин –

Вили я.

Вили – вили гъетерикай

Кагьрабаяр ава захъ.

Вили-вили шегьеррикай,

Жизви вили циферик квай

Лиферикай

Хияларни ава захъ.

Вили я зи ярдин вилер,

Вилибур я къизилгуьллер

Секин, вили багъда авай,

Вили я югъ,

Вили я рагъ,

Мадни вили дагъдал алай.

ЧIулав цифер,

МичIи йифер

Вили вацра чуьхвенва,

Асуннавай утагъ хьтин

Вили дуьнья

Зи мурадрин

Бул экверив ацIанва.

 

Март

Пенжер ахъа я,

Галамач ахвар.

Ширин хиялар

Гьатнава рикIе.

Кифера хутур

Зи чIулав чIарар

Надинж шагьвардин

Къугъвазва сиве.

 

Хуьре март ава

Къе уях хьайи,

Зани сес кутан

Манидик Чилин.

Чна салам гун чаз:

— Сабагь хийир!

Къецихъ март гала

Руьгь ийиз чими.

 

Яргъи авурла

Ракъинал кьве гъил –

Лацу перемда

ЦIразва беден.

Ша, гатфар, гьахьа

Зи хуруз жегьил:

Чими сел хьурай

Шаирдин дердер.

 

Къуьлуьн твар

Ксанва къуьлуьн твар

Чилин бедендик.

Ксанва къуьлуьн твар –

Бала кьетIен тир.

 

Са кьални, са тарни

Туш Чилиз багьа,

Уьмуьрсуз хьайитIа

И гъвечIи бала.

 

Живедин къатарик

Чими нефес  хуьз,

Хуьзва ник, рикI авай

Хурун кьефес хьиз.

 

“Гатфар я! Уях хьухь,

Вахт хьанва, бала!

Вун хуьнуьх, уьмуьр хьиз,

Алакьна залай.

 

ЭкъечI фад, тамаш вун

Ракъиниз гуьзел.

Вал темягь тефий ман

Харарин безет.

 

Мад за ваз ви рекьиз

Са насигьат гун:

Вил алаз мукалдал

Дарих тирла вун –

 

Вун надинж чукIулдин

Хура гьат тавуй,

Къадирсуз пIузаррал

Балабан тахьуй:

 

Квадарна бегьердин

Багьа са-са твар,

Къугъвада ви тандал

Инсафсуз тупIар…

 

Гатфар я! Уях хьухь,

Вахт хьанва, бала!

Вун хуьнуьх, уьмуьр хьиз,

Алакьна залай”.

 

Дагълар

Дагълар, дагълар! Гуьзел я куьн,

Такур инсан гьейранриз.

Дерин кIамар, дуьз майданар –

Демер я ви жейранриз.

 

ШуькIуь рекьер къекъвез-къекъвез

Физва дагъдин хураркай,

Тик гуьнеяр, къацу чIурар

ТIебиатдин гамар квай.

 

Мулдин цуьквер хкаж хьанва

Къацу векьин арадай,

Ширширдин ван къвезва кIамун,

Авахьзавай агъадай.

 

Агъзур жуьре нурар гузва

Ракъин нурдик чигеди,

Пагь, суьгьуьр я махарик квай

Заз ахъаяй дидеди.

 

Лацу бармак пеле туна

Акъвазнава, къужа хьиз,

Дагъдин тик син, адан патав

Мад са кукIуш, ружа хьиз…

 

Цуьк

Экуьникай хабар хьана,

Дагъларилай катна йиф.

Гуьнейрилай кIамун хивез

ЭвичIна мад къалин циф.

 

Кьежей, кьецIил чархун кукIвал

Ян гузва тек цуькведи.

Къабухдамай кьил куьрснава

Залан, къайи чигедик.

 

ХкечIна рагъ яваш-яваш

Рагарив чин игисна,

Сифте нурар хуш цуькведин

Таза буйдиз багъишна.

 

Падна къабух, юзана цуьк,

ЦIай хьиз кузва къванерал ,

Кьурун тавур накъвар хьиз, чиг

Ала назик пешерал.

 

Регъуьз-кичIез, руша хьиз, кьил

Хкажзава ара-бир –

Ашукь хьанва ракъинал цуьк,

Четин яни чирун сир?

«Лезги газетдин» 2018-йисан 51-нумрадай

____________________________________________________________________________________________

Ичин багълар

 

Акъатналда къаяр яргъаз,

Куькдавалда ватандин саз,

Амач лугьуз масанра лаз,

Заз ван хьана, ичин багълар.

 

Гьуьлелай гар агакьна квел —

КукIрух хьана цуькверив хел,

Квел дамахиз, чархарин пел

Кьакьан хьана, ичин багълар.

 

Лацу тарар — гапIал-гапIал,

Зериф шагьвар къугъваз япал,

КIунтIал алай чIижерин кIвал

Залан хьана, ичин багълар.

 

СтIал шаир Сулейман-ба,

Машгьур авур чи хуьр-уба,

Куь сирерни чидай, зурба

Багъман хьана, ичин багълар.

 

Алахьна жал Самурдин яд

Кьве патахъни, чкIиз баяд,

Къизилагьмед ичерин ад

Фарман хьана, ичин багълар?

 

Хура туна часпар куьгьне,

Ахмиш хьуй ам къуза,гуьне —

Ширин шуьрбет хъвада куьне,

Дарман хьана, ичин багълар.

 

Атанай, зур кьилел алаз,

Къиргъинар, куьн кIурук кутаз.

Ахварайни такурай чаз

Пашман хьана ичин багълар.

 

Чида, а югъ ала мукьвал:

Чи пайдахдин юкьни-юкьвал

Куь цуьк жеда лацу, я ал

Лишан хьана, ичин багълар.

 

Хвенва чна айгьамдин чар,

РикIелламаз бубайрин кар:

Ама лезги пIинидин тIвар,

“Ширван” хьана, ичин багълар.

 

Гъиле  тIаратI, кьулак нажах —

Фашалда куьн тавуй къурвах.

Заз акуна дустунин тах,

Душман хьана, ичин багълар…

 

Кьунва куьне дере-тепе,

Къацу гьуьлел — лацу лепе.

Секинрай зун, куь са пипIе

Макан хьана, ичин багълар.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 3-нумрадай

___________________________

«Ашукь я зун ал цуькверин шалдик квай…»

Зи хайи чил

 

Зи хайи чил! Ква жеди зун суварик.

Я аватIа мугьманвиле датIана?

Аквазвайди михьи хъвер я кIуфарик,

Течирдани салам гузва атана.

 

Ич атIун за жув гелкъвезвай багълара,

«Ай баркалла!»  ̶  тарифда зи гъилерин,

Я шиш-дагълар тван гамунин гъалара –

«Ви тай авач, бике!»  ̶  шад я эллериз.

 

Сив ачухин, мани лугьуз ярдикай –

Ярдизни заз икрамзава жегьилри.

Аян хьана низ зи рикIин кардикай:

Пуд симинин чуьнгуьр ква зи жигьизрик!

 

Вун я, зи чил, йихт авурди жаллатIар

КIвач эцигай туьтуьнамай аваздал,

Къуй Маринан давам хьурай «гъалатIар»,

Авач дерзи рабни гъал гваз акъваздай.

 

Ашукь я зун ал цуькверин шалдик квай,

Вакай мани хкьаз жезмач, за гьикIин?

ЧизватIани туьнт къилихдин звалдикай,

Заз багьа я камаллувал ви рикIин!

 

Хайи хуьр

 

Хали юкьваллай дагъларин чанах,

Хуьр алай чка – кIукI я халидин.

ЧIурар я махпур, рагар я чахмах –

Им я зи ватан, ери хайид тир.

 

Шумуд несилдиз лувар гайи муг…

Ни ганай тедбир ахваррин ширин:

КIулаваз аял, мес-къуьж, кварни куг,

ЧкIанай зи хуьр дугунриз серин.

 

Куьч хьана жемят хъинедалди раж,

Гьардан рикIевай са умудлу зенд:

«И дар ерида хъижедач чи кIвач,

Чун я аранрин мензерайрал бенд!»

 

Сагъ я гилани гьар кIвалин айван,

Чубарукри муг хразва кьурук,

Чизма къванериз иесийрин ван,

Амма къула верг хкIазва цавук.

 

Куьче тIуьр векьел алцифнава рагъ,

Сад я зи хуьруьз – гад яни им, зул,

Сад туш амма заз, рикIел алай дагъ:

Гьим я зи бине? Гьинва зи дувул?

 

ВацI

 

Вун живе хьиз хкатдайла живерикай,

Гьар стIалда бузханадин нефес аваз,

Вал чан гъайи агъсакъал, кIукI циферик квай,

Вуч рази тир: Лезги Чилин жеда вав наз!

 

Сиве кIезри, кьилел хару лекьерин жуьт,

Гаф авачир ви гьайбатдиз, зарбуниз ви:

Гагь дуьзмишиз кьерел цIару векьерин чит,

Гагь лепедив гадар ийиз чархарал фин.

 

Кьуна даим хайи чилин аваздив зил,

Гагь хуррамдиз, гагь зарулдиз къарагънай  ам,

ЯтIани ленг хьаначир ви лепедин кьил –

Гьерекатна, гуьгъуьна таз агъзур кIалам…

 

Ингье зун къе ви кьуранвай яхадава,

Руг ацукьай хъуьр хьиз авай курамалдин,

ГьикI ава заз, мам къакъудна чагъадивай,

ГьикI ава заз, цIай аватна кьураматдиз.

 

ТIварни ама, муьгъни ала, ягьанат хьиз,

Кьуру ккIал  ̶  шел акIанва туьтуьна зи,

Вун аквазва хайи чилиз кьур инад хьиз,

Ви шагьварар хъижедач мад гуьгъуьна зи…

 

Акъваз! Заз цин къвезва, къвезва яргъарай ван!

КIандач рикIиз бамиш хьана умуддин шем,

Белки, белки, и дугунал хкведа чан,

И кьерериз рехи рамаг ахмиш хъижен!

 

Ичин багълар

 

Акъатналда къаяр яргъаз,

Куькдавалда ватандин саз,

Амач лугьуз масанра лаз,

Заз ван хьана, ичин багълар.

 

Гьуьлелай гар агакьна квел  ̶

КукIрух хьана цуькведив хел,

Квел дамахиз, чархарин пел

Кьакьан хьана, ичин багълар.

 

Лацу тарар гапIал-гапIал,

Зериф шагьвар къугъваз япал,

КIунтIал алай чIижерин кIвал

Залан хьана, ичин багълар.

 

СтIал шаир Сулейман-ба,

Машгьур авур чи хуьр-уба,

Куь сирерни чидай зурба

Багъман хьана, ичин багълар!

 

Алахьна жал Самурдин яд

Кьве патахъни, чкIиз баяд,

«Къизилагьмед» ичерин дад

Фарман хьана, ичин багълар?

 

Хура туна часпар куьгьне,

Ахмиш хьуй ам къуза-гуьне,

Ширин шуьрбет хъвада куьне,

Дарман хьана, ичин багълар.

 

Атанай зур кьилел алаз

Къиргъинар, куьн кIурук кутаз.

Ахварайни тахкурай чаз

Пашман хьана ичин багълар!

 

Хуьзма чна айгьамдин чар,

РикIелламаз бубайрин кар:

Ама лезги пIинидин тIвар

«Шурван» хьана, ичин багълар!

 

Гъиле тIаратI, кьулак нажах  ̶

Фашалда куьн тавуй къурвах.

Заз акуна дустунин тах

Душман хьана, ичин багълар…

 

Кьунва куьне дере-тепе,

Къацу гьуьлел – лацу лепе.

Секинрай зун, куь са пипIе

Макан хьана, ичин багълар.

 

ЧIулав гъвергъверар

 

Гьикьван иер я гатфарин рукар!

Гъвергъверри кьунва къветерин мукар.

 

Вили ва мили гъвергъверрин патав

ЭкъечIнава цIи гъвергъверар чIулав.

 

Цава акIанвай вилер ятIа куьн?

Гьайифри кайи рикIер ятIа куьн?

 

Зул амаз, хъуьтIуь вегьенай яргъан

Лацу ва къумрал чанарал жаван.

 

Агъарикай куьз ракъини жумарт

А сур тахьайбур хкудзава мад?!

 

Дидедин къвалал аламайбур тир,

Адан гъилихъ вил галамайбур тир.

 

Хайи кIвалерин ахъазма варар,

КIани рушари кхьизва чарар…

 

Сан кьан тийидай дявейрин ялав.

Яран сувара – гъвергъверар чIулав.

 

Заз такIанда

 

РикIел хвена гугрум накьан,

Ислягь, михьи цавар кьакьан

Ихтибардай вегьин гьикьван

заз такIанда!

 

Суьзме-булут алаз къвалал,

Цуькверив гва атиррин чIал,

Ракъурдайла иниз завал,

заз такIанда!

 

Лишан кьуна жейрандин пел,

Элекьарда батIулда хъел  ̶

Патай тефин залумдин хьел

заз такIанда!

 

Наби хьана рахазва вуж,

Шишиналлаз лиферин луж?

Кьве чин алай тапунин гуж

заз такIанда.

 

Хуьх куьне зун, ракъар-варцар!

РикIеллайда чIулав лакIар

Рагъул тавуй гьамга ятар

и кьакьанда,

и кьакьанда.

 

*  *  *

Арбен Къардашаз

 

Вахтар чи чIуру я,

Бахтар чи чуру я:

Къузгъунар кьаз тазва лекьерай.

Явайрин мичIери

Махлукьат куьчери

Тухузва хаталу рекьерай.

 

Кьил кьантIар лавгъайри,

«Аяндар архайри»,

Тада чаз муркIарни цIивинар.

Тек Сад чи иман я,

Тек Садаз аян я

Чи иниз атунар-хъфинар.

 

Ганва Зулжалалди

Айгьамрин чIалалди

Чаз элдив рахадай кьатIунар:

Чи къул хьуй къениди,

Чи рагъ хьуй чимиди –

Какадра арайрин атIунар!

 

Цаварин четирар,

Чилерин атирар

Дуьзмишна ава ви къелемда.

Хкажа елкенар,

Гьисаба уьлквеяр

Пак, михьи рикIерин алемда!

 

Низами

 

Ингье зун гьахьзава къе мад ви багъдиз,

Нурарив, рангарив ацIай утагъдиз.

 

Гуьзелар ирид ваъ, ирид виш агъзур

И багъдиз илифиз гьазур я, гьазур.

 

Ажайиб махарин чIалахъ яз, чпин

Чинебан сирерал кьазватIа ваз кьин?

 

Ийизва ихтибар, камилдин султан,

Гьейран я чIалал ви назлуни жаван…

 

Уьмуьрдин чин михьиз акунай заз пис,

Лампадал, гум ийиз, ацукьайла гьис.

 

Ви гъили, атана яргъа яргъарай,

Зи руьгь, чан акъуднай кIеви ракьарай.

 

Мелгьем хьиз, зи рикIел ацукьнай гафар –

Йисарин къабухдай экъечIай марвар.

 

Акунач, атанач вун рахадай ван,

Амма вун патав гвай, алайди хьиз чан.

 

Дуьнья кьван рикI авай вун зи хабардиз

Акъатнай, Низами, цавун чапар хьиз.

 

Гар

 

Вуч залумдин гар ава къе!

Дагъдин хурай тухузва шим,

Гьар са ничхир тунва лекъве,

Гьар са тарцик кутунва жин.

 

Садаз садан хквезмач ван,

Сада садан хкьазмач гъил,

Шегьре рекье авай инсан,

КIвач патай физ, хьанва табдил.

 

Сада пелез чIугвазва фес,

Садан гинез аватна кур,

Сада, пеш хьиз, кьурана мез,

Дурум гузва, тежез какур.

 

Югъ йифекай жезмач чара,

Къалхмиш я эл, такваз чара,

Анжах зи рикI куькIвенва ваз,

Анжах ви гъил куьмек я заз.

 

Къе пакамаз

 

Вил ахъайиз тазвач завай

И бед хъуьтIуьн хасиятди,

КIвахьна мад жив рагъул цавай,

Чилер кутаз азиятдик.

 

Гваз къекъвезва пилте гару –

Кул тийидай чIуру чIижер.

За, твар вегьез, хвейи кару

ЧIередик ква кьуру тежер.

 

РикIеллачир завал хьана,

Саврухди къав шткизва мад,

Эхир нефес мукьвал хьана,

Аязди къан дигизва мад.

 

Накь пакамаз жум хьтин рагъ

Гваз атанай гатфарин тел…

Ни эцигна къайи къалпагъ

Зи къупламиш хьайи рикIел?

 

Билбил

 

Шуьшедай акуна къалп, вили цавар,

Хуррамдиз вегьена, ахъайна лувар,

Гьа икI ви уьмуьрдин акьалтIна сувар,

Гьавиляй заз и югъ душман я, билбил.

 

Вуна хьиз, лув гана, къудгунна харуз,

Зани гьакI шуьшейрай аквазвай цавуз,

Гьа ви хьиз, зи рехъни алатна лугьуз,

Кьуд пата жедайди са ван я, билбил.

 

Низ чидай гатун къар элкъведайди мад,

Низ чидай вацIариз хкведайди яд,

Низ чидай айгьамрихъ хъжедайди дад  ̶

Гъавурда акьуртIа, хъсан я, билбил!

 

Къелеяр чIугуна, хуьзва а уьлкве,

Ам къачуз алахъун гунагь я еке,

Зунни туш иеси авачир бике  ̶

РикI жував гумачир инсан я, билбил.

 

И гьарай адахъай чуьнуьхин за гьикI,

Ажайиб хабарди тавуй ам гъарикI.

Ингье и шуьшедал пад хьана ви рикI,

Чаз кьведаз амайди ви чан я, билбил.

 

Адамни Гьава

 

Чун гьар сад Адам я, чун гьар сад – Гьава,

Кьалу я иви чи, михьизма кIараб.

Сад-садан тIални я, сад-садан дава,

Сад-садан суални, сад-садан жаваб.

 

Бул я чи балаяр, дул я чи къалин,

ТIимилбур – чилерал, чилерик – гзаф,

Амма чаз аквадач кьуьзуьвилин чин,

РикIер чи хци я, гьиссер я чи саф.

 

Гъил-гъиле акьурла, ргазва иви,

Хкатна квахьзава кIвачерик квай чил.

Зун пакун тIвал я ви, са кIус я зун ви,

ЧIар нефес амай кьван чахъ вил жеда чи.

 

Гафар чи айгьам я, гафар я иер,

Какадриз кьасухдай гьалални гьарам.

Гьавалу Гьавади, хчелиз, гъетер

Ви цанин хуьлериз чукIурда, Адам.

 

Зи рикI

 

Атанва зун уьмуьрдин са арадиз,

Вири гана кьисметди заз аламаз,

Сабур гузва чагъиндавай баладиз,

Амма рикIи вилив хуьзва аламат.

 

Амма рикIел, къенивилихъ цIигел тир,

Хер ийизма патай фейи гуьлледи,

Мерд Гуьзелвал, инсанвилин эвел тир,

ТIилид къван хьиз, руг ийирла гьилледи.

 

Гьелек жезва ам къаб алай гафарин

Гьар дувулда сирлу бине ачухиз,

Дугъри къуш хьиз, михьи къуш хьиз цаварин­,

Гьазур я ам ахъа капал ацукьиз.

 

Белки, жумарт ва хаталу дуьнья и

АквазватIа заз цуькведин вилерай?

Белки, за твар незватIа ви гъилелай?

Белки, гьеле зун ханвачтIа дидеди?

«Лезги газетдин» 2023-йисан 50-нумрадай

__________________________________

Гамарин устаддиз

 

За нехишра вил экъуьрна лезги гамунин,

За табарал гъил элкъуьрна лезги гамунин.

 

Яр хкведай рекьер хуьзвай, къвалал кьеб алаз,

Жегьил свас, на гам храна, тупIун рикI цIраз.

 

Пак Шалбуздин вирин вилни жегьре цIун ялав,

«Цацун цуькни» «бубул» гва «цицIелдин» къвалав.

 

«Хашар», «хъимил», «кьепIир», «миграгъ», «лезги гъед», «марвар»­,

«Лежет», «къуба» — гьикьван ава чешнейрин тIварар!

 

Дегь гиширрай аквазва вун, къилихдиз зирек,

Ви уьтквемвал, ви зерифвал, ви ашкъидин экв.

 

Нураринни, рангаринни ви лирлидин чIал

Азгарарни серинар гваз агакьнава чал.

 

На деринра чуьнуьхна ви рикIин гъалаб, гъам,

Храна чаз ачул суфра, кIвалин абур — гам.

 

Адамалай Хатамалди ви гъилерин ад

Хуьн тавуртIа, чи тахсиррал хтурай сад мад!

«Лезги газетдин» 2024-йисан 17-нумрадай