Сифте нубатда рикIел хкиз кIанзава, алай йисуз чна газетда, Сулейман-Стальский райондин ЦIийи Макьарин хуьряй тир отставкада авай МВД-дин полковник Магьсуб Магьмудован ва Ботлих хуьряй тир отставкада авай МВД-дин полковник Камил Мегьамедован дуствал себеб яз, кьве хуьруьн жемятрин арада тайин жезвай хванахвавилин ва дуствилин алакъайрикай кхьенай. Гила, чав хабар агакьайвал, ЦIийи Макьарин ва Ботлихдин школьникрини сад-садаз мукьва хьунин, дуствал тайинарунин жигьетдай камар къачузва. И гьерекатдин кьилени къени, хъсан крарик кьил кутазвай общественник, Дагъустандин халкьарин арада дуствилин, стхавилин, сада-садаз куьмек гунин алакъаяр хьана кIанзавай Магьсуб Мавлудинович акъвазнава.
Дуствилин муькъуьн диб гьикI кутурди я лагьана жузурла, М. Магьмудова рикIел хкана:
— 2000-йисуз, Сочида «Салют» санаторийда ял ядайла, зун аварви, а вахтунда МВД-дин участковыйрин управленидин начальникдин заместитель, полковник Камил Мегьамедовахъ галаз таниш хьанай. Анлай инихъ ингье 18 йис алатзава, чи танишвилелай гатIунай дуствал мадни мягькем жезва. Ара-ара зи хизан адахъ илифзава, адан багърияр за кьабулзава. Гьар сефердани за дустунин хизан чи ерийрин гуьзел чкайриз, хуьрериз тухвана. Хушвилелди лугьун, абур, чи дагъларин, аранрин гуьзел тIебиат, хуьрер акурла, гьейран жедай. «Куь чилер, чкаяр пара хъсанбур, гуьрчегбур, мад сеферда хквез кIан жедайбур, инсанарни пара къенибур, мугьманрал рикI алайбур я» лугьудай абуру.
Эхиримжи сеферда Камил чахъ илифайла, чи арада халкьарин дуствиликай, ният чIуру бязи чиновникри чеб тухузвай ахлакьсуз тегьердикай ихтилатар хьана. За адаз лагьанай:
— Дуст Камил, чи халкьарин арада виш-агъзур йисарин дуствал ава. Гьавиляй чаз, чиновникрилай, политикрилай аслу тушиз, чи халкьарин арада дуствилин алакъаяр мадни мягькемардай мярекатар, гьерекатар герек я.
— Вун гьахъ я, дуст,- разивал къалурнай Камила.- Чахъ дуствилин еке чешнеяр, мисалар ава. Заз лап хъсандиз чида, чи МВД-дин органра дустар тир аварвиярни лезгияр гзаф я. Куь гадаяр ихтибар ийиз жедай, викIегь, итимвилин гаф гвайбур я. Чахъ такIанвалдай, сада-садаз писвалдай са себебни авач. Ша чна сифте чи районрин арада дуствилин алакъаяр арадал гъин.
И фикир зазни хуш хьана ва чна месэла яргъал вегьенач.
Гьа икI, алай йисан 14-августдиз Сулейман-Стальский райондай полковник Магьсуб Магьмудов кьиле аваз са десте Ботлих райондиз рекье гьатна. Ана Республикадин фольклордин «Андивийрин япунжи» тIвар алаз сад лагьай фестивални кьиле тухузвай. Лезги халкьдин векилар райондин чIехибуру ва агьалийри пара хушдиз кьабулна, абуруз вил ацукьдай чкаяр къалурна, фестивалдин иштиракчийрин вилик дуствиликай рахадай мумкинвал гана. Фестивалдилай гуьгъуьниз мугьманар андивийрин хейлин кIвалериз фена. Виринра шаддиз, рикIин, гъилин ачухвилелди къаршиламишна.
21-23- сентябрдиз Ботлих райондин векилар, кьиле Камил Мегьамедов аваз, ЦIийи Макьаз атана. Хванахвавилин алакъаяр гегьеншарун, абур районрин дережадиз хкажун патал зегьмет чIугвазвай М. Магьмудова ва Цийи Макьарин хуьруьн школадин кьиле авайбуру багьа мугьманрихъ галаз мукьувай таниш хьунин гуьруьш тешкилна. Шад мярекатда школадин директор Ж.Абасовади, шаир, журналист Ш.Шабатова, райондин ТВ-дин къуллугъчийри, муаллимри, школадин 11-классрин аялри иштиракна. Инал кьве патан векилрини чи халкьарин арада авай дуствиликай, ам мадни мягькемаруникай лагьана.
Гуьруьшдин эхирдай аварвийрин векил Мегьамедрасул Османова чеб ЦIийи Макьарин муаллимрин ва школьникрин десте кьабулиз гьазур тирдакай ва и кар патал вири шартIар авайдакай малумарна. Гуьгъуьнлай мугьманриз лезги чилин, Сулейман-Стальский ва Хив районрин тIебиатдин гуьрчег пипIер къалурна. Ахпа аварви дустар лезги са шумуд хизанда хьана, чи адетрихъ, къилихрихъ ва тIуьнрихъ галаз мукьувай таниш хьана.
И мукьвара ЦIийи Макьарин хуьряй Ботлихдиз са десте мугьмандиз фена. Адак Магьсуб Магьмудов, школадин директор Жамиля Абасова, муаллимар Лямет Тагьирбегов, Майисат Рагьимова ва кIуьд ученикни квай.
— Лугьун лазим я,- ихтилатзава Ж. Абасовади,- чиниз атай ботлихвийри чпиз мугьман хьунин теклиф чна кьабулнайтIани, рикIе шаклувилер гьатзавай. Дагълар, и чIавалди садрани тефей чкаяр, яргъал рекьер, аяларни галаз фин… Суалар мадни авай. ЯтIани Магьсуб стхадин инанмишвили чун кIвачинарна. Ботлихвийри чун къаршиламишай тегьер акурла гъалабаярни квахьна.
— Ботлихдин агьалиярни гьа чун хьтин ачух, мугьманрал рикI алай, Аллагь рикIел алай инсанар я, — лугьузва М.Рагьимовади. — Гьа сифте декьикьадилай абур чав жуванбурув хьиз эгечIна. Культурадин дворецда Ботлихдин 1-нумрадин юкьван школадин коллективдинни чи гуьруьш кьиле фена. Чи аялрини абуру манияр лугьунай, кьуьлер авунай чпин алакьунар къалурна. Аялар кьилди-кьилдини гуьруьшмиш хьана, сада-садав телефонрин нумраяр туна, дуствилин алакъаяр давамардайди хиве кьуна.
— Арандай фенвай чи аялриз кьакьан дагълар, Авар, Анди Къойсу вацIар, тик ягъвар ва тIебиатдин гьейранвалдай маса чкаярни акуна,- суьгьбетзава Л. Тагьирбегова. — Абур аварвияр яшамиш жезвай шартIарихъ галаз таниш хьана. Зегьметкеш инсанар я. Ишлемишиз жедай чилин гьар са кIусуникай менфят къачузва. Аялрилай гъейри, чи патав хейлин чIехибурни атана, чпиз лезги хуьрер, инсанар акваз, хванахвавилин алакъаяр кутаз кIанзавайдакай лагьана. Гьелбетда, чнани разивал къалурна. Меслят хьанвайвал, Ботлихдай къведай йисан апрелдин вацра чIехи десте ЦIийи Макьаз мугьман жеда.
Магьсуб Мавлудиновича къейд авурвал, ихьтин гуьруьшрихъ, мугьманвилерихъ еке метлеб ава. ЧIехи трибунайрихъай дуствиликай рахунар ийидалди, Дагъларин уьлкведин халкьарин арада хванахвавилин, дуствилин алакъаяр кардалди мягькемардай мярекатар, серенжемар тешкилун хъсан я. Ихьтин крар патал районрин бюджетрик герек кьадар пулдин такьатарни кутуна кIанда.
— Идан гьакъиндай за Дагъустан Республикадин Кьил Владимир Васильеван тIварцIихъ чарни кхьена, — лугьузва М. Магьмудова. — РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядай жаваб хтана ва зи чар талукь министерствойриз рекье тунвайдакай хабар гана. Республикадин спортдин ва физкультурадин министерстводай хтай чарче чпи къведай йисан мярекатрик Сулейман-Стальский ва Ботлих районрин спортсменрин арада акъажунар тухун кутунвайдакай лагьанвай. Амма и месэлаяр гзафни — гзаф чпиз талукь культурадин, образованидин ва илимдин министерствойри зи чарчиз фикир ганач. Районэгьлийрин, халкьарин арада дуствилин, амадагвилин алакъаяр гегьеншарун патал са касдин чалишмишвилер, такьатар, зегьметар тIимил я. Ихьтин важиблу кардик гьукумдин идараяр, общественный тешкилатарни экечIнайтIа, лап хъсан жедай.
Нариман Ибрагьимов
