И йикъара Махачкъалада, Ирчи Казакан куьчеда авай “Дагэлектромаш” базардин администрациядин дараматда, “Сагъламвилин йикъар” лишандик кваз азаррин вилик пад кьунин Виридуьньядин йикъариз талукьарнавай серенжем кьиле фена. Пуд юкъуз “сагъламвилин майдандал” 300-далай виниз агьалийри-меркезвийри ва мугьманри- чпин сагъламвилин гьал (ЭКГ авуна, дамарра ивидин гьерекат, холестериндин ва шекердин кьадар, вилерин ишигъ ва икI мад) ахтармишна. Республикадин медицинадин идарайрин пешекарри, кьилди къачуртIа, кардиологиядин, эндокринологиядин, оториноларингологиядин, офтальмологиядин хилерай, гигиенадин тербиядин рекьяй пешекарри лазим меслятар къалурна.
Важиблу мярекатдин тешкилатчияр РД-дин здравоохраненидин министерство, кьилди къачуртIа, республикадин азаррин вилик пад кьадай медицинадин (РЦМП), сагъламвилин (РЦЗ), республикадин эндокринологиядин центраяр ва кардиологиядин диспансер тир.
Къейд авун лазим я хьи, Дагъларин уьлкведин меркезда агьалийрин сагъламвал ахтармишуниз талукь серенжемар кьиле тухун хъсан адетдиз элкъвенва. Азар сагъардалди адан вилик пад кьун регьят тирдал духтурри датIана фикир желбзава. И жуьредин серенжемар тешкилунин макьсадни азаррин вилик пад вахтунда кьуникай, гьар са кас жуван сагъламвилив жавабдарвилелди эгечIуникай, агьалийриз сагълам уьмуьр кьиле тухуниз эвер гуникай ибарат я.
“Сагъламвилин майдан” серенжем кьиле физвай вахтунда чна духтур-кардиолог Рукьижат Магьадовадихъ галаз суьгьбетна.
— Ихьтин мярекатар тешкилун сагъламвал ахтармишунал, азаррин вилик пад кьунал гьалтайла, гзаф хъсан я, — къейдзава пешекарди. — ГьикI хьи, гзаф инсанри и ва я маса азаррин лишанриз фикир гузвач. Духтуррин патав вахтунда физвач. Нетижада залан азарар арадал атуниз рехъ ачухзава. Мисал яз, дамарра ивидин гьерекат йигин хьун инсанри кваз кьазвач. Ам алцумзавач, лазим серенжемар кьабулзавач. Им лагьайтIа, инсульт ва инфаркт хьтин залан азарар арадал гъизвай кьилин себебрикай сад я. “Сагъламвилин майдандал” къенин юкъуз ахтармишай 69 касдин (60 %) дамарра ивидин гьерекат — винизди, 25-дан агъузди тир. Абуруз чпиз и гьалдикай хабар авачир. Анжах яшар 60-дав агакьзавай са итимди вичиз дамарра ивидин гьерекат йигинди тирдакай фадлай малум тирди, лазим дарманар хъвазвайди лагьана.
Духтурди ахтармишай вирибуруз лазим меслятар къалурна, сагълам уьмуьр кьиле тухуниз эвер гана.
Алимурадова Альбина “сагъламвилин майдандал” дуьшуьшдай акъатнавай. Ада фадлай вичин рикIик квай кIвалах — вил ахтармишун кьетIнавай. Альбинади меркездин 42-нумрадин юкьван школада 8-классда кIелзава. Рушан гафаралди, са кьадар вахт инлай вилик адан вилихъ тарцин хел галукьна. Больницадиз физ алакьнач. “Сагъламвилин майдандикай” менфят къачудай мумкинвал хьунал ада разивалзавай. Гена духтурди рушан вилер сагъзава лагьана.
За духтур-эндокринолог Зарема Абдулгъаниевна Мегьамедовадихъ галазни суьгьбетна.
— Дагъустан йоддалди кьит регионрик акатзавайди фадлай малум я. Гьайиф хьи, месэла къвердавай мадни хци жезва, — суьгьбетзава пешекарди. — Гзафбуру беденда йод кьит хьуни сагъламвилиз гьикьван зарар гузватIа аннамишзавач. И кьитвал себеб яз арадал атун мумкин тир азаррикай фикирзавач. Гьаниз килигна къенин серенжемдин макьсад щитовидкадин (щитовидный железа) азаррал фикир желб авуникай, абурун вилик пад кьуникайни ибарат я.
Лагьана кIанда хьи, серенжем вичин макьсаддив агакьна, и кардикай чпин сагъламвал ахтармишай агьалийрин разивилин келимайри шагьидвалзавай.
Серенжем кьиле тухвай пуд юкъузни адан тешкилатчийри кIватI хьанвайбуруз хийирлу меслятар кхьенвай чарар пайна.
Къуй чи агьалияр сагълам ва кIубан хьурай!
Рагнеда Рамалданова
