Ахцегьрин хуьре алай вахтунда яшамиш жезвай Булут бубадин мукьва-кьилийрин гафарай, ам 1800-йисара Рамалданов Рамалданан кесиб хизанда дидедиз хьана. 1840-йисара, Ахцегьиз пачагьдин Россиядин кьушунар атай чIавуз, 40 йисан яшда авай Булут буба, “кафирар атанвай” Ахцегьа акъваздач лагьана, Азербайжандин Геогчай ва Агъдаш районрин арада авай Хсрыв хуьруьз куьч хьана. Булут бубадин дидедин тIвар Эминат тир. Гатун вахтунда Эминат, гъилел-кIвачел агъур яз, гвен гуьз, дагъда авай чпин никIел атана. Югъ гзаф чимиди, кIвалах заланди тир. И чIавуз ам цавуз килигна, Аллагьдивай, цавуз булутар гъана, югъ серинарун тIалабна. Са арадилай цав булутри кIевзава. И кар акур Эминат, адахъ галаз гвен гуьзвай маса дишегьлияр аламат хьана. Эминатаз гьа йикъара гада хьана, адални тIвар Булут эцигнай.
Булута Азербайжандиз куьч жедалди Ахцегьа малар-хипер хуьзвай. Ахцегьрин кьилихъ, Чеперин мулкарин сергьятдал, ЦIакIв, Таргъаш лугьудай чкаяр яд авачир кьурамат тир. Гьаниз килигна са юкъуз Булута Аллагьдиз (цавуз) вайзар авуна. Гъилевай кIекIец чиле эцяна. Анай яд акъатна. Гуьгъуьнлай инал зиярат хьана. Алай вахтундани и булахдин яд гьа зияратдал къвезвай халкьди дарман яз ишлемишзава.
2017-йисуз, хамунин азарар квай са дишегьлиди, Ахцегьа авай Булут бубадин булахдин ци гьа ихьтин азарар хкудзава лагьана ван хьайила, вичин беден гьа цяй чуьхвена. Хамунин азарар квахьна. Ихьтин вакъиаяр гзаф хьанва.
Каспийск шегьердиз фена, за гьа дишегьлидивай кардин кьил жузуна. Ада дарманрикайни рапарикай вичиз дава тахьайди ва и булахдин яд вичиз дарман хьайиди тестикьарнай.
Булут бубадин булахдин ци азарлуйриз куьмекнавайди и районда яшамиш жезвай маса ксарини тестикьарзава. Маса риваятарни ава. Булут буба куьч хьайи Хсрыв хуьре бегдин гамиш азарлу жезва. И вахтунда бегдин паб Булут бубадин къвалав физва. Адаз багъда капIзавай Булут буба акуна. Амма багъда векь язавай сес авай, ни язаватIа аквазвачир. Бегдин папаз и кIвалах аламат хьана. Булут бубадиз, бегдин паб акурла, гамиш цура азарлу яз ярх хьанвайди чир хьана. Дишегьлидивай жузунни тавуна, зун исятда къведа лагьана, жаваб гана. Гамиш авай тевледиз атана, Булут бубади, чан гьайван, вахъ вуч хьанва лагьана, адан далудилай са шумуд сеферда вичин гъил элкъуьрна, гамиш явашдиз кIвачел къарагъна.
И вахтунда бегдин папа, и гамишди хадай барцIак Булут бубадиз гуда лагьана, ниятнай. А барцIак са йисалай гамишдилай зурба хьана. И чIавуз бегдин папаз, ам маса гана, гъвечIи кьве дана къачуна, абурукай сад Булут бубадиз гуз кIан хьана. И йикъан экуьнахъ а гамиш квахьна. Бегдин папаз ам Булут бубадин гьаятда аквада. Вичиз ниятнавай гамишдин дана бегдин папа маса гуз кIанзавайдакай Булут бубадиз аян хьана кьван! ЯтIани ада гамиш иесидив вахкана.
Булут бубадин къвалав Хсрыв хуьруьз гьар йисуз Ахцегьай адан стхаяр тир Чуру ва Абдуллагь къвез жедай. Стхайри мугьманвилиз атай чIавуз Булут бубадиз лугьуз хьана: бес вун мус куьч хъжеда ватандиз — Ахцегьиз? Ада стхайриз, куь сурарни гьа и Хсрыв хуьре, зи сурун къвалав хьунухь мумкин я лагьана, жаваб ганай лугьуда. Са тIимил вахтундилай кьве стхани Ахцегьай Хсрыв хуьруьз куьч хьанай ва абурун сурарни гьана ава.
Булут буба рагьметдиз фейидалай гуьгъуьниз Хсрыв хуьруьнвийри адан сурал мавзолей эцигнава. Аниз гьар юкъуз, садакьаяр гваз, гзаф инсанар къвезва.
Са юкъуз Ахцегьа са касдиз Булут бубадин кIвал алай чкадал гараж эцигиз кIан жеда. Гьа и йикъан нисинилай Ахцегьа тIурфан акъатна, цавай палчух квай марф къвана. Гьаниз килигна и касдивай гараж эцигиз хьанач.
Рагьметлу Вагъуф бубади алатай йисара, гьар сеферда Ахцегьиз атайла, Булут бубадин кIвалел фена, дуьа ийидай.
Алай вахтунда (1995-йисалай башламишна) ахцегьвийри Булут бубади малар-хипер хвейи чкада зияратдин лишан — кIвал эцигнава. Адан кьуд патахъ (тахминан 2 гектарда) гьар жуьредин емишрин багъ кутунва. Са гафуналди, Булут бубадин зиярат женнет — багъдиз элкъуьрнава. Гьар йисуз иниз къвезвайбурун кьадар артух жезва. Гьар йисан августдиз, ина мавлид гузва.
ЦIини иниз, мавлид гуз, лезги районрин гзаф хуьрерай агьалияр атанвай. 26-августдиз зунни фенвай. И зиярат авай тегьер акурла гзаф аламат хьана. Гьар са тарциз яд гун патал гъвечIи хвал тухванва. За са кьве касдивай жузуна, зияратдихъ икI гелкъвезвайди вуж я лагьана. Гелкъвезвай кас Абасов Хайируллагь тирди чир хьана. Ам и зиярат арадал гъуник вичин еке пай кутунвай ксарикай сад я. Багъдиз яд гун патал къвалав гвай кIамай 500 метрдин мензилдиз шлангралди яд гъанва. Булут бубади кIекIец эцяна яд акъатнавай чкадал булах эцигнава. Аниз машиндин рехъ тухванва. Зияратдин кьуд пад сеткадалди кIевнава. Хайируллагьан гафарай, адаз куьмекар Магьмудов Тажидин лугьудай касдини гана.
Анжах, за кьатIайвал, зияратдал къведай рехъ машинриз гзаф дар я. Гьаниз килигна райондин руководстводи ам гегьеншариз куьмек ганайтIа, инсанриз гзаф регьят ва рехъни саламат жедай.
2017-йисан зулуз са хаин касди и зияратдин багъдиз цIай яна 300-дав агакьна емишрин тарар кана. ЯтIани Абасов Хайируллагьа канвай чкада цIийи къелемар ахкIурнава, багъ арадал хканва…
Агьмед Агьмедагъаев
