Грекрин шаир, Нобелевский премиядин лауреат О.Элитса кхьенай: “Гзаф азаб я дуьньядал яшамиш хьун, амма регьятни я, эгер вун жува авур крарал ашукь яз хьайи­тIа”.

Заз къе вичикай суьгьбет ийиз кIанзавай ­Жалалдин  Сулейманович  Агьмедовни  вири уьмуьр­да авур кIвалахрал ашукь хьайи инсанрикай сад я лагьайтIа, зун ягъалмиш жедач.

Отставкада авай полковник Магьсуб Магьмудова са сеферда заз ихтилатнай: “Им 2005-йис тир. Зун Пермь шегьердай отпускдиз хтанвай. Эминхуьруьз дуст Агьмедал са кьил чIугваз фейила, а хуьруьн къамат акурла, зун гьейран хьана амукьнай. Ибур нин гьунарар я? — хабар кьунай за Агьмедавай.

— Чи совхоздин сифте директор хьайи Агьмедов  Жалалдинан гьунарар я, — жаваб ганай ада.

Заз ахьтин бажарагълу лезги хцихъ галаз таниш жез кIан хьана ва зунни Агьмед Азадогъли хуьруьз фена, Жалалдинахъ галаз таниш хьана. Гьа чIавалай инихъ чна дуствилин алакъаяр ­хуьзва.

Жалалдин Агьмедов 1933-йисуз Докъузпара райондин Гъугъванрин хуьре кесиб лежбер Сулейманан хизанда дидедиз хьана. 1951-йисуз ада Филерин юкьван школа лап хъсан къиметар аваз куьтягьна. КIелун давамардай мумкинвал авачирвиляй ада хайи колхозда жергедин колхозчи яз кIвалахна. Гьа са вахтунда ада общественный, комсомолдин крарани иштиракзавай.

1953-йисуз савадлу колхозчидиз ВЛКСМ-дин Докъузпара райкомдин отделдин заведующийвиле кIвалах теклифна. Кьве йисуз жавабдар везифаяр тамамарай ам Дербентдин хуьруьн майишатдин техникумдик экечI­на ва 1958-йисуз анаг Яру диплом къачу­нал­ди куьтягьна. Хайи хуьруьз хтай жегьил пеше­карди колхоздин бригадирвиле зегьмет чIугу­на. Жемят Мегьарамдхуьруьн райондин Азадогъли хуьруьз куьч хьайила, Жалалдин Су­лей­ма­новича ина Фурманован тIварунихъ га­лай колхозда агрономвиле кIвалахна. Пуд йи­са­лай адаз Да­гъустандин хуьруьн майишатдин илимдинни ахтармишунардай институтдин Дербентда кардик квай тежрибаяр тухудай станцияда старший лаборантвилин къуллугъ теклифна. Гуьгъуьн­лай адакай илимдин чIехи къуллугъчи хьана.

Чирвилерихъ къаних жегьил пешекар гьеле 1958-йисуз, кIвалахдивай къерех тахьана, Ленинграддин хуьруьн майишатдин институтдик экечIна­  ва 1964-йисуз ада анаг агалкьунралди куьтягьна. Илимдин дадуна гьатнавай итим 1965-йисуз Вирисоюздин илимдинни ахтармишунардай инсти­тутда аспирантурадик экечIна. Анаг агалкьунралди куьтягьай ам СССР-дин хуьруьн майи­шат­дин министерстводай Дербентдин илимдинни ахтар­мишунардай станциядиз рекье туна. Ина ада набататар азаррикай хуьдай от­делдин заведующийвиле, илимдин рекьяй­ директордин заместител­виле кIвалах­на. Са куьруь вахтунда ципицIрин азаррихъ галаз женг чIугвадай къайдайрикай илимдин кIва­лах кхьена ва ам центральный журналриз ­акъудна. И месэладай ам са шумуд сеферда­ Вирисоюздин совещанийрални рахана. 1972-йисуз Ж.Агьмедова Кишинев шегьерда кьиле фейи уьзуьмчивилин рекьяй международный симпозиумда иштиракна ва ам анал рахана. Гьа са вахтун­да биологиядин илимрин кандидатвилин дережани хвена.

1977-йисуз адавай Сулейман-Стальский райондин Герейханован тIварунихъ галай совхоздиз кьилин агрономдин къуллугъдал хтун тIалабна. Ина ада вич халисан пешекар, бажарагълу тешкилатчи  тирди къалурна. Ада кьилин агроном яз ципицI­рин кьакьан бегьерар вахчурди хьиз, уьзуьмлухрин майданарни  артухарна.

1978-йисуз партиядин райкомдин бюродин къарардалди Жалалдин Агьмедов “Зардиянский” сов­хоздин директорвиле тайи­нарна.­ Ада гъиле-гъил аваз жемят хъвадай целди таъ­минарунин месэла гъиле кьуна. Гьа йисуз 10 гектарда ципицIрин ва кьуд гектарда емишрин багълар кутуна. Совхоздин МТФ-дал фидай рекьиз­ херхем вегьена. А вахтунда “Зардиянский” совхоздин отделение тир Эминхуьре “Аламишинский” совхоз тешкилна. Райкомдин бюроди Жалалдин Агьмедовал цIийиз арадал гъанвай совхоз идара авун тапшурмишна. Саки са затIни  алачир чкадал­ чIехи майишат тешкилун зарафатдин кIва­лах тушир. ЦIийи майишатда производстводин са жуьредин объектни авачир. ЦипицIрин багъларин майданар анжах 80 гектар тир. Абурни куьгьне хьанвай, бегьер хкизмачир. Хуьре яшайишдин месэлаяр гьялун патални йиф-югъ талгьана зегьмет чIугун чарасуз тир. Ви­ри коллектив галаз Жалалдин Агьмедовалай куьруь са вахтунда 600 гектарда уьзуьм­лухар кутаз алакьна. Бегьердал атай сифте йисуз 4000 тонн ципицIар кIватIна. Гьа йисуз­ 1,5 миллион манат къазанжияр хьана. Сов­хоз йисалай-суз экономикадин жигьетдай мягькем жезвай. 30-далай виниз производственный, социаль­ный объектар эцигна. Эминхуьруьн куьчейра ва гьакIни шегьре рекьел кьван къир цана. Шегьре­дал экъечIзавай рекьин кьве къерехдани къе­ле­­мар­ акIурна. 10 километрдай хуьруьз хъвадай яд гъана. Пуд дараматдикай ибарат, 90 касдиз чка авай аялрин бахча, администрациядин кьве мерте­бадин дарамат, туьквенар медпункт, яшайишдин кIва­­лер, бригадайрин кIва­лер, складар эцигна ва гьак­Iни хуьре дренажный системаяр кардик ку­туна­.

Совхоз датIана республикадин Гьуьрметдин доскада хьана. Са шумуд сеферда КПСС­-дин ЦК-дин, СССР-дин Министррин Со­ветдин, ВЦСПС-дин, ВЛКСМ-дин ЦК-дин, РСФСР-дин Министррин Советдин, ВЦСПС-дин, СССР-дин недай-хъвадай шейэрин промышленностдин, “Дагвинодин” гъиляй-гъилиз къведай Яру пайдахриз ва  гьакIни гзаф кьадар гьуьрметдин грамотайриз лайихлу хьана.

Совхозда Етим Эминан премия тайинарна, шаирдиз чIехи гуьмбет эцигуникни лайихлу пай кутуна.

1992-йисуз Мегьарамдхуьруьн райондин руководстводин тIалабуналди ам вичин хайи хуьруьз, Азадогълидиз, цIийиз тешкилнавай “Гоганский” колхоздиз регьбервал гуз хъфена. И колхоз “Правда” совхоздин кIанел алай отделенидикай тешкилнавай. Совхоздикай чара жедайлани адал гьалтайди куьгьне кьве трактор, са автомашин, чкIидай гьалдиз атанвай комбайн тир. Куьгьне фермадилай гъейри мад са жуьрединни производственный дараматар авачир. Жалалдин Агьмедован бажарагъвал себеб яз, четинвилер алудиз алакь­на. Гьукуматдин патай са жуьредин куьмекни авачиз лазим тир вири объектар: конторар, цIийи ферма, складар, кьурар, мехпарк эцигна. ЦIийи тракторар, комбайн, автомашинар, токарный станок ва маса техника къачуна. Вири майишатри уьзуьмлухар хкудиз хьайи девирда Агьмедова абур хвена, хъсан гелкъуьн тешкилна, кьакьан бегьерар къачуна. Гьа четин девирда колхозчияр техил­далди, малдарвилин продуктралди таъминарна. Майишатди вичин вири месэлаяр  патан ксарин куьмек галачиз гьялна. Нетижада майишат мягькемдиз кIвачел акьалтна.

Чи ерийра тежрибадинни производственный майишат тешкилунин месэла арадал атанвай. Вири патарихъай инанмишвилелди виликди физвай ­майишат хьуниз килигна РД-дин хуьруьн майишатдин министерстводи ва ДагНИИСХ-ди колхоздин бинедал 1994-йисуз “Гоганский” ОПХ тешкилна.

Алай вахтунда ам неинки районда, гьакIни республикадани кIвенкIвечи майишатрикай сад я. 2009-йисуз къазанмишнавай агалкьунрай ам ­“Всероссийская книга Почета” реестрдик акатнава ва адаз “Участник Всероссийской книги Почета” шагьадатнама ганва. 2004-йисалай и майишатдиз Фахрудин Будулович Агьмедова регьбервал гузва.

— Зун гзаф рази я, къе майишатдин кьиле Фа­х­рудин Агьмедов хьунал, — лугьузва Жалалдин Агь­медова. — Уьзуьмлухар куьгьнебур ятIани, агротех­никадин вири серенжемар вахт-вахтунда кьиле тухузвайвиляй, саки гьар йисуз 1000 тонн бегьер­ вах­чузва.

Алай вахтунда “Гоганский” ФГУП Россиядин хуьруьн майишатдин илимрин академиядин тежрибайрин база хьизни я.

Вичин яшаризни килиг тавуна, Жалалдин Агьмедова субтропикрин набататар битмишарунин рекьяйни илимдинни ахтармишунрин еке кIвалахар тухузва. Идахъ галаз сад хьиз, вичин чирвилер, теж­риба жегьил пешекарривни агакьарзава. ДатIана абурухъ галаз сих алакъа хуьзва. Илимрин кандидат 30-далай виниз журналриз акъатнавай макъалайрин автор, РД-дин лайихлу агроном, “За трудовую доблесть”, “За доблестный труд” медалрин, гзаф кьадар къиметлу пишкешрин, гьуьрметдин грамотайрин сагьиб я. Ам Россиядин хуьруьн майишатдин Академиядин гьуьрметдин кьве грамотадизни лайихлу хьана. Ада общественный уьмуьрдани активвилелди иштиракна. 1990-йисуз Дагъустандин обкомдин къарардалди виридалайни хъсан пропагандист я лагьана, адан тIвар республикадин Гьуьрметдин доскадиз акъуднай. “Аламишинский” совхоздин директорни яз, ада Сулейман-Стальский РАПО-дизни регьбервал гуз хьана. Райкомдин бюродин член са шумуд сеферда райсоветдин депутатвилени хкяна. Эминхуьруьн куьчейрикай садаз адан тIвар гана. Адан зегьметдин стаж 70 йисалай алатнава.

За Жалалдин Сулеймановичаз “Куьн уьмуьрдилай рази яни?” суал гана. Ам вичиз хас тир жуь­реда пIузаррикай хъуьрена.

— Я халудин, — жаваб гана ада, — инсандин уьмуьр ахьтин затI я хьи, адахъ къимет авайди туш. Жуваз гьикьван азаб, зиллет хьайитIани, адакай хъел авуна къерех хьун, уьмуьрдикай кьил къакъудун лазим кар туш. Вири азиятриз, азабриз дурум гана, жуван уьмуьр давамарун — им зурба бахтни я, зурба алакьунни. Эхь, рази я, — хълагьна­ ада. — Дуьз лагьайтIа, чаз гъвечIи чIавалай бубавал авур чун хьтин кесибрин аялрикай тербия, чирвилер гана Ватандал, инсаниятдал рикI алай инсанар хкудай чи къудратлу уьлкве чукIурайла, вирибурун хьиз, зи рикIни тIар хьанай. Мад вучда кьван, за винидихъ лагьайвал, гележег хъсан жедайдакай умуд атIун тавуна, азаб-азиятриз дурум гана вирибуру хьиз, зани жуван уьмуьр давамарзава. Зун зи уьмуьрдин мурадрив агакьна. Жува авур, жувалай алакьай крар тупIалай хъувурла регъуь жедайвал авач. Халкьди жуваз гузвай къиметдал, гьинал акуртIани ийизвай гьуьрметрал рази я. Гила куьне зазни жаваб це, ихьтин уьмуьрдилай гьикI рази жедач кьван?

Зун Жалалдин Сулеймановичан сала къе­къвезва. Элкъвез — элкъвез адан кIвалериз килигзава, хуьруьн магьлейриз вил язава ва фикиррик акатзава: икьван кIвалахар гьукумат, халкь патал авур инсан яз, адахъ хуьруьн амай жемятдин арадай хкатна аквадай кIвалер авач, хуьруьн же­мятдин арада са тафаватвални авачиз яшамиш жезва.

Зун ихьтин фикирдал атана, эхь, ида  са кардин патахъай шагьидвалзава, а касди я гьукуматдин, я жемятдин  девлетдал гъил яргъи авунач, ам гьалалдин мажибдал яшамиш хьана. Гьавиляйни вирида са сивяй хьиз, лугьузва: “Ахьтин регьберар чахъ гзаф хьанайтIа, чи халкьни, уьлквени фадлай абад жедай”.

Гьуьрметлу Жалалдин Сулейманович! Квез мадни яргъал уьмуьрар гурай! Куьн хизандин кьилел саламат хьурай! РикIе амай вири крарихъ агакьрай куьн!

Шагьабудин Шабатов