27-июндиз Дагъустандин Кьил Рамазан Абдулатипова нубатдин совещание тухвана. Анал РД-дин экологиядин ва тIебиатдин ресурсрин министр Набиюла Къарачаева РД-да экологиядин йисан ва Каспийдин йисан серенжемар уьмуьрдиз кечирмишунин сергьятра аваз оргкомитетди тухузвай кIвалахдин гьакъиндай гьахъ-гьисаб авуна.
“Чи планда цин объектар гуьнгуьна хтунин, вирер, вацIар, цин гьамбарханаяр экологиядин жигьетдай авай гьал хъсанарунин кIвалах тухун къалурнава. И чIавалди министерстводи яшайишда арадал къвезвай кIеви зирзибил гьялунин барадай аквадай хьтин кIвалах тухванва. И рекьяй жезмай кьван виниз тир нетижаяр къазанмишунин мураддалди чна махсус схема туькIуьрнава ва адан патахъай Россиядин Росприроднадзордихъ галаз меслятарнава. Гаф кватай чкадал лугьун, Россиядин Федерацияда гьа ихьтин кIвалах гьелелиг 14 объектда тухванва.
Винидихъ тIвар кьунвай схемада республикада яшайишда арадал къвезвай зирзибил кIватIдай ва гьялдай гьикьван заводар, полигонар жедатIа ачухдаказ къалурнава. И кIвалах гъиле кьунва. Дагъустанда сифте яз Красноармейский поселокда автомобилрин ишлемишнавай чархар гьялдай завод ачухун — им республика патал лишанлу кар я. 2017-йисан 2-февралдиз и объект кардик кутуналди, чна Дагъустанда Экологиядин йисни ачухна.
Зирзибил вичин жуьрейриз килигна кьилди-кьилди кIватIун тешкилуникай рахайтIа, и кIвалах махсус схемадал, гьакIни “Дагъустан Республикада яшайишда арадал къвезвай кIеви зирзибил кIватIунин (гьа гьисабдай ам вичин жуьрейриз килигна кьилди-кьилди кIватIунин) Къайда тестикьарунин гьакъиндай” РД-дин Гьукуматдин 2017-йисан 16-февралдин 37-нумрадин къарардал асаслу яз кьиле тухуда. И кIвалах тухуни тIебии экосистемаяр тIебиатдин гьалар пайгардик хьун заминламишдай дережада аваз галай-галайвал гуьнгуьна хутадай мумкинвал гуда. И кIвалах кьиле тухун патал вад йисан муддатда инвесторри 7 миллиард манатдив агакьна такьатар чара авун гуьзлемишзава. Инал къейд авун лазим я хьи, проектар кьилиз акъудун патал бюджетдин такьатар желбдач.
Чна балугъчивилин рекьяй федеральный агентстводин руководитель Илья Шестаковаз Зиньковский, Ждановский, Сиражутдиновский къаналар, гьакIни Аргундин, Нижнетерский вирер (36 агъзур гектардин майданра) гуьнгуьна хтунин патахъай чар ракъурнава. И кIвалахдин нетижада РД-дин Гьукуматдини Федеральный агентстводи Икьрардал къулар чIугунва. Агентство алай йисан августдиз и кIвалахдив эгечIда.
Дагъустандин Минприродади портунин кIвалахдихъ галаз еке умудар алакъалу ийизва. Алимрихъ авай делилралди, гимийривай 80 агъзур тонндив агакьна килька балугъар кьаз жеда. И балугъар маса гунин барадай четинвилер гьалтзавач. Портунихъ ам цIийикIа туькIуьр хъувунин проект ава. Адан къимет 912 миллион манатдиз барабар я. Порт гуьнгуьна хтун тайин мурадрихъ элкъуьрнавай федеральный программадикни кутаз жеда.
Экологиядин йисан ва Каспийдин йисан серенжемдин пландик кутунвай вири кIвалахар кьилиз акъудда. И пландик чна Терек вацI вичин куьгьне сергьятриз хкунни кутунва. Ида Дагъустандин балугъчивилин хиле зурба дегишвилер арадал гъидай мумкинвилер гуда. Проект кьилиз акъудун патал республикадин бюджетдай пул чара ийизвайди туш. И кар патал федеральный бюджетдай 3 миллионни 100 агъзур манатдин такьатар гьеле чара авунва. Рази жедай къимет ганвай и проект кьилиз акъудунив алай йисуз эгечIда.
Чна вирер арадал хкида ва анриз кIезрияр ахъайда. Тек са 2016-йисуз чна вирериз 1 миллиардни 154 миллион кIезри ахъайна. ЦIинин йисуз лагьайтIа, чна вирериз ахъайзавай кIезрийрин кьадар 2 миллиарддилай алудда”, — малумарна Набиюла Къарачаева.
Дагъустандин Кьили республикада вирерин балугъчивилин майишатар гьикI вилик тухузватIа, гьа кардиз итиж авуна.
Набиюла Къарачаева и рекьяй тухузвай кIвалахдин нетижайриз талукь агъадихъ галай делилар гъана: “Балугъчивилин майишат вилик тухунин барадай векилвилер Минприродадин хиве турдалай инихъ вирерин 20 агъзур гектардин майданрикай 3200 гектардиз яд ахъайна. Алай вахтунда и делил 15 агъзур гектардиз барабар жезва. Республикадин мелиорациядин министерстводин вилик са шумуд къанал михьи авунин везифа эцигнава. Идалай гуьгъуьниз чна мад 6 агъзур гектардин чкаяр цик кутада. Идалай гъейри, республикадин цин гьамбарханайра балугъар туьретмишдай чкаяр гьеле тайинарнава. Анра форель жинсинин балугъар чIехи ийизва. Дагъустанда им сифте яз авунвай кар я.
Къизилюртда инвестордин такьатрин гьисабдай “Янтарное” КФХ йиса агъзур тонн форелар чIехи ийидай завод эцигуниз талукь чIехи инвестпроект кьилиз акъудунив эгечIнава. Проектдин къимет 625 миллион манатдиз барабар я. Проектдин сергьятра аваз 4 инвестмайдан чара авунва. Абурукай кьве майдандал балугъар туьретмишда, муькуь кьве майдандал хуьруьн майишатдин продукция хуьдай чкаяр тешкилда.
РД-дин Гьукуматдин Председателди Сулак вацIалай, къаналдилай автомобилрин рехъ тухунин къарар кьабулнава. И кIвалах инвесторриз куьмек гун ва абуруз къулай хьун патал ийизвайди я”.
Азиядин леопард хуьнин месэла кватайла, министрди и барадай Россиядин Минприродади махсус десте тешкилнавайди къейдна. Адан гегьенш заседание Махачкъалада кьиле фена. Махсус десте Тляратадин заказникдизни фена. Адан мулкунал леопардар ахъаюн патал заказник гегьеншарунин къарар кьабулнава.
Республикадин Кьили гьуьлуьн къерехда гьуьлуьн кицIер (тюленар) хуьдай центр тешкилунин месэладиз итиж авуна.
Алай вахтунда лап кьит жуьрейринбур тир Каспийдин тюленар ахтармишунин кIвалах тухузва. Ахьтин центр тешкилунин патахъай “Кеферпатан Кавказдин курортар” АНО-дихъ галаз тайин тир меслятдал атанва. Къейд авун лазим я хьи, Дагъустан гьайванринни набататрин жуьреба-жуьрвилел, кьит жуьрейрин гьайванар ва набататар дуьшуьш хьунал гьалтайла Россиядин регионрин арада кIвенкIвечи чкайрал ала. РД-дин Минприродади тухузвай кIвалах, “Экологический вестник” передача гуналди, республикадин агьалийриз гьар вацра раиж ийизва”, — малумарна министрди.
Эхирдай Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан Абдулатипова винидихъ веревирднавай месэлаяр кьилиз акъудун гуьзчивилик кутунин тапшуругъ гана.
РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин
Администрациядин пресс-къуллугъ
