Сагъламвилиз талукь яз

Къенин юкъуз алай аямдин технологийрикай менфят къачуна медицинадин рекьяй гузвай куьмекдин 80 процент регионрал ацалтзава. Идакай, РФ-дин здравоохраненидин министрдин сад лагьай заместитель Виктор Фисенкодин гафарал асаслу яз, и ведомстводин телеграм-каналди раижзава.

Адан гафаралди, эгер виликдай ихьтин куьмек анжах миллион агьали авай шегьерра (город-миллионник) тIем акакь­­дайди тиртIа, алай вахтунда адакай регионрин медицинадин идарайрани хийир къачуз жезва.

Виктор Фисенкоди алава хъувурвал, эхиримжи са шумуд йисуз алай аямдин технологийрикай менфят къачуна медицинадин рекьяй куьмек гунин кьадар артух хьанва. ИкI, 2020-йисалай 2024-йисалди алай аямдин технологийрикай мен­фят къачуна саки 7 миллион операцияр кьиле тухванва.

Къейд ийин хьи, гьа са вахтунда ихтилат физвай куьмекдин  жуьрейрин сиягьни гегьенш жезва. Виктор Фисенкодин гафаралди, сифте нубатда и жуьредин куьмек рикIинни дамаррин, онкология­дин, нейрохирургиядин, травматологиядин  ва ортопедиядин хилериз талукь я.

Ада къейдзавайвал, уьлкведа йиса­лай-суз здравоохраненидин хилез чара ийизвай пулдин такьатрин кьадар артухарзава. Нетижада начагъбур патал алай аямдин дарманар ва сагъар хъийидай методар тIем акакьдайбур жезва.

Лагьана кIанда, исятда чи уьлкведа арадал гъизвай медицинадин хилез талукь технологияр хъсандиз вилик физва. Кьилди къачуртIа, онкологиядин, ауто­иммунный, неврологиядин начагъвилер­, абурун арадай яз Альцгеймер азарни­, сагъар хъийидай къайдайрин винел кIва­лахзава.

Надир проектар кьилиз акъудай мисалрикай сад яз Россияда арадал гъанвай Бехтереван азар сагъар хъийиз куьмекзавай «МНН Сенипрутуг» препарат къалуриз жеда.

Ракъурдайдакай раижнава

Да­гъустанда, Ингушетияда ва Кеферпатан Осетияда ЖКХ-дин ва энергетикадин карханаяр дурумлудаказ вилик тухунин программа кьилиз акъудун патал 2025-йисан эхирдалди 1,5 миллиард манатдилай гзаф пулдин такьатар чара ийида, — хабар гузва Россиядин Гьукуматдин  сайтда.

Гьукуматди игьтият патал хуьзвай фондунай и такьатар акъатзавай харжа­рик пай кутунин (софинансирвание) шар­тIа­ралди чара ийизва. И серенжемдин нетижада пуд регионда винидихъ тIвар кьур программадин сергьятра аваз мярекатар кьиле тухун давам жеда. Ихьтин мярекатрик региондин ЖКХ-дин эменнидин комплексди санал кIвалахунни (консолидация) акатзава. И месэлайрал гьар са субъектда арадал гъанвай сад тир операторар машгъул жезва.

Чешмедин делилралди, программайрин сергьятра аваз и хилез хъсан пешекарар желб авунин жигьетдай серенжемар кьабулзава. ГьакIни экономикадин гьакъиндай бине авай тарифар тайинарунин кIвалахни кьиле физва.

Эвез хъувун патал

Тамарик акатзавай цIаяр хкадаруниз авур харжияр арадал хкун патал регионрив саки пуд миллиард манатдин такьатар агакьда. Идакай РФ-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министерстводин сайтда хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, Россиядин Гьукуматди 2025-йисуз регионри тамара­ цIаяр кьунихъ галаз женг тухун патал авур харжияр арадал хкун патал алава яз 2,964 миллиард манат чара авунва.

РФ-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министр Александр Козлова баян гайивал, алай йисуз, 2024-йисав гекъигайла, уьлкведин мулкара тамарин цIаяр кьур майданар саки 2 сеферда тIимил хьанва: 8,3 миллион гектардилай 4,3-дал кьван. Ада къейдзавайвал, гьа са вахтунда са жерге регионра, асул гьисабдай Дальний Востокда, Сибирда, тIимил живер къвайи кьуьд, акьалтIай чимивал ва къати гарар себеб яз, тамарик цIай акатай дуьшуьшар арадал атана. Нетижада, цIухъ галаз женг тухуниз акъатай харжияр пландик кутунвай кьадардилай артух хьана ва абур эвез хъувун патал федеральный бюджетдай саки пуд миллиард манат чара авунва.

Чешмеди раижзавайвал, алава такьатар 11 субъектдиз чара авунва: Бурятия, Карелия, Коми, Тыва республикайриз, За­­байкальедин ва Красноярскдин крайриз, Архангельскдин, Иркутскдин, Ростовдин ва Томскдин областриз, ХМАО-Юградиз (Ханты-Мансийский автономный округ — Югра).

ХъуьтIуьн гьазурвилер

РФ-дин эцигунрин ва ЖКХ-дин министр Ирек Файзуллинан гафаралди, алай вахтунда Россиядин вири субъектра чимивал гудай муддат башламиш­нава.

Ада къейд авурвал, исятда гзаф квар­тирайрикай ибарат кIвалерин (МКД, многоквартирный дом) гьакъиндай гьазурви­лер акунин дережади 99,8 процент тешкилзава. Яшайишдин хел — 99,9 процент­, коммунальный инфраструктура ла­гьай­тIа, 99,8 процентдин гьазур я.

Министрдин фикирдалди, бязи кIва­лахар акьалтIарун патал кьабулзавай серенжемри чимивилелди таъминардай муддат кьиле финин хатасузвилиз таъсирзавач.

Санлай къачурла, чимивилелди ­таъминардай муддатдиз гьазурвал акуниз регионри чпин такьатрин гьисабдай 347 миллиард манатдилай гзаф пул чара авунва. ГьакIни РФ-дин Гьукуматди регионриз федеральный бюджетдай адресдин куьмек гунин кар давамарзава. Алай йисуз 5 регионди 6 миллиарддин кьадарда аваз ихьтин куьмек къачунва ва мад 4 арза веревирд авунин гьалда ава.

Ирек Файзуллина гьакIни къейд авурвал, 3042 ахтармишнавай муниципалитет­рикай гьазурлухвилин паспортар 2890-да къачунва, умуми гьисабдикай — 95 процентди. Им, алатай йисан дережадив ге­къигайла, 6 процентдин гзаф я.

Министрди гьисабзавайвал, им истемишунар гужлу авунин ва «Коммунальный инфраструктураяр цIийи къайдада­ туьхкIуьрун» тIвар алай проект кьилиз акъудунин сергьятра аваз къурулушар цIийи хъувунин кIвалахдин нетижа я. И проектди уьлкведа 2030-йисалди целди таъминардай 2 агъзур объект эцигдай, 50 агъзур километрдилай гзаф сетар цIийи къайдада туьхкIуьрдай ва 20 миллион агьали патал къуллугърин ери хъсанардай мумкинвал гуда.

Ада мадни чимивилелди таъминардай муддат гатIунайдалай инихъ 2,7 агъзур дуьшуьшда авариядин гьалар арадал атайди къейдна, алатай йисав гекъигайла, им 17 процентдин тIимил я.

Аварияр арадай акъудун патал, санлай къачурла, уьлкведа 25 агъзурдав агакьна аварийный бригадаяр тешкилнава, анра лагьайтIа, 112 агъзурдалай гзаф инсанри кIвалахзава. Бригадаяр техни­кадин 45 агъзур уьлчмедалди таъминар­нава.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов