(Эвел — «Лезги газетдин» 2025-йисан 35, 37-нумрайра)
1-жуз: Аллагьдин расулдиз (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) «вагьй» ракъурун эгечIун.
1—кьил: Аллагьдин расулдиз (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) «вагьй» ракъурун башламиш хьайи тегьер!
- Ибн Аббас асгьабди (Аллагь рази хьурай чпелай кьведалайни) Аллагь-Тааладин гафарин (75-сура, 16-аят, мана): «Юзурмир (вуна) (эй Пайгъамбар) жуван мез адалди (ваз Къуръандин аятар авуддайла, абур тикрар ийимир) тади ийиз вуна адалди (тадиз рикIел хуьн патал ам)» — гьакъиндай хабар гузва. Ада лагьана: «Аллагьдин расулдиз (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) еке четинвал (жафа) жезвай адаз «вагьй авудна ракъурдайла» ва ада (ам тикрариз) вичин пIузарар юзурзавай, — Ибн Аббаса лагьана: бес, за (исятда) а кьведни (кьве пIузни) юзурзава, Аллагьдин расулди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) абур юзурай жуьреда, дугъриданни, Аллагь-Таалади (авудна) ракъурна (75-сура, 16-17-аятар, мана): «Юзурмир (вуна) (эй Пайгъамбар) жуван мез адалди (ваз Къуръандин аятар авуддайла, абур тикрар ийимир) тади ийиз вуна адалди (тадиз рикIел хуьн патал ам). (16) Гьакъикъатда, Чал ала (Чи хиве ава) ам кIватIун (вири Къуръан ви хура хуьн) ва (вуна) ам (ваз кIан хьайила) (дуьздиз) кIелун (17)». Ада (Ибн Аббаса) [и аятриз тафсир гун яз] лагьана: «Ам ваз кIватIун ви хуруда ва ам вуна кIелда»; (75-сура, 18-19 аятар, мана): «Ва Чна (чи патай Жибрила) ваз ам кIелдайла, гуьгъуьна хьухь адан кIелунин (кисна яб акала адан кIелунихъ, ахпа кIела вуна ам ада ваз кIелай къайдада) (18)». Ада (Ибн Аббаса) (и аятдиз тафсир гун яз) лагьана: «Яб акала вуна адахъ ва кисна акъваз»; «Ахпа Чал ала адаз баян (Къуръандиз тедбир) гун (19)». (Ибн Аббаса) (и аятриз тафсир гун яз лагьана): «Ахпа Чал ала (Чи хиве ава) вуна ам (дуьздиз) кIелун», дугъриданни, Аллагьдин расулди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) адалай кьулухъ вичин патав Жибриль атайла адаз (кисна) яб гузвай, ахпа Жибриль хъфейла, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) ам кIелзавай, ада (Жибрила) ам кIелай тегьерда». (Бухарий: 5)
- Гьа асгьабди (Ибн Аббаса) (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва, ада лагьана: «Аллагьдин расул (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) инсанрикай виридалайни жавад кас (жумартлуди) тир ва лапни жумарт жедай ам рамазандин вацра адахъ галаз Жибриль (Аллагьдин патай салам хьурай вичиз) гуьруьшмиш жедай чIавуз. Ам (Жибриль) адахъ галаз гуьруьшмиш жезвай рамазандин вацран гьа гьар йифиз ва (ада) адахъ галаз Къуръан ахтармишиз чирзавай. Дугъриданни, Аллагьдин расул (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) хийиррин (хъсанвилерин) жигьетдай мадни гзаф жумарт тир ракъурнавай гарарилай (къати гару тадиз ва вири кьадайвал — гьадалайни гзаф)». (Бухарий: 6)
(Агъадихъ галай гьадисда къалурнавай вакъиа Византиядин пачагь Гьиракълидинни Меккадин Къурайш тайифадин регьберрикай сад хьайи Абу Суфья́нан арада кьиле фенвай суьгьбет я. Абу Суфья́н а чIавуз Византиядиз алишверишдин кIвалахар аваз атанвайди тир. И вахтунда Гьиракълиди адаз вичин патав эверна ва Меккада цIийиз акъатнавай пайгъамбардикай (яни Мугьаммад Пайгъамбардикай (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)) хабарар кьуна. Къейд ийин хьи, и суьгьбет кьиле фейи вахтунда Абу Суфья́на гьеле Ислам дин кьабулнавайди тушир, акси яз ам Исламдихъ галаз женг тухузвай кас тир. Амма ада гуьгъуьнлай Ислам дин кьабулнай ва адакай Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) асгьаб хьанай. — Ред.]
- Гьа асгьабди (Ибн Аббаса) — Аллагь рази хьурай вичелай — хабар гузва: дугъриданни, Абу Суфья́н ибн Гь́арб лугьудай касди заз ахъайна: гьакъикъатда, Гьиракълиди зи патав илчи ракъурна зун къурайшдин карванда авайла, тажирар (алверчияр) яз Шамдиз атанвай, — Аллагьдин расулди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) Абу Суфья́нахъ галаз ва къурайшдин кафиррихъ галаз баришугъвилин (ислягьвилин) икьрар кутIуннавай муддатда, — атана а илчи адан (Абу Суфья́нан) патав абур И́лийа́ъ (шегьерда) авайла. Бес, Гьиракълиди абуруз (Меккадай атанвай алверчийриз) эвер ганай ва адан патав элкъвена румвийрин чIехи ксар (башчияр) гвай, ахпа ада абуруз эверна, эверна гьакIни таржумачидизни. Ада (Гьиракълиди) лагьана: «Вуж я квекай виридалайни мукьвади багъривилиз а итимдиз вич неби (пайгъамбар) я лугьуз тестикьарзавай?» Абу Суфья́на лагьана: «За лагьана: «Зун я абурукай виридалайни мукьвади»». Ада (Гьиракълиди) лагьана: «Мукьвал ая (куьне) ам зав ва мукьув ая адан юлдашарни, бес, абур адан далудихъай жедайвал ая». Ахпа ада вичин таржумачийриз лагьана: «Лагь вуна абуруз: за идавай (Абу Суфья́навай) хабарар кьада атIа итимдикай (яни Пайгъамбардикай (Аллагьдин патай салват ва салам хьуй вичиз)), бес, эгер ада заз тапарар авуртIа, куьне ам тапархъандай яхъ (адан табдикай хабар це). (Абу Суфья́на лагьана): «Кьин хьуй Аллагьдал! Эгер (зи) ягь-намус тахьанайтIа, абуру за тапарар авун ахъаюникай, айибуникай — дугъриданни, за адакай таб лугьудай! Ахпа эвелни-эвел ада завай адакай хабар кьур кар хьана, ада жузуна: «Гьихьтинди я адан (яни Пайгъамбардикай (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)) тухум куь арада»?» За лагьана: «Ам чи арада истеклу тухум авайбурукай я». Ада лагьана: «Ада лугьузвай и гафар сада кьванни квекай лагьанани адалай вилик?» За лагьана: «Ваъ!». Ада лагьана: «Адан бубайрикай сад кьванни пачагь хьайиди яни?» За лагьана: «Ваъ!». Ада лагьана: «Адаз (яни Пайгъамбардиз (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)) инсанрикай ханадарар (чIехи ксар) табий жезвани, тахьайтIа, абурукай зайифбур? За лагьана: «Абурукай зайифбур». Ада лагьана: «Абурун кьадар артух жезвани, тахьайтIа, тIимил жезвани?» За лагьана: «Ваъ, артух жезва!».
(КьатI ама)
Таржумачи — диндин алим
Ямин Мегьамедов
