РагъакIидай пад дяведиз гьазур жезва. Россиядин Федерациядин патай гуя еке къурху ава лугьуз, эхиримжи вахтара Европадин кар алай уьлквейрин кьилериз атанвай, амма регьбервал гунин, маса уьлквейрихъ галаз жуьреба-жуьре рекьерай алакъаяр тешкилунин ва мягькемарунин жигьетдай са тежрибани авачир политикри чпин халкьар алдатмишзава, дявекарвилин сиясатдиз къуллугъзава, яракьар акъудуниз мадни алава пулар чара ийизва.
Европадин империалистри кьил кутур дуьньядин сад ва кьвед лагьай дявейрин эхир гьихьтинди хьанатIа рикIелай алуднавай, тарихдин вакъиайриз чIуру къиметар гузвай, Россиядал чеб гуя гъалиб жеда лугьудайбур майданда ава. Германиядин канцлер Фридрих Мерц, Англиядин премьер Кир Стармер, Франциядин президент Эмманюэль Макрон хьтин. Зун Швециядин, Финляндиядин, Прибалтикадин республикайрин, Евросоюздин регьберрикай рахазвач. Абурун гафарихъ яб акалайла, ахьтин фикирдал къвезва хьи, на лугьуди, и ксар маса планетадал яшамиш жезва.
США-дин 47-президентди 50 йикъан къене Украинадихъ галаз меслятвилин икьрар кутIун тавуртIа, вичи Россия кIеве твада, гьатта Москвадал бомбаярни вегьеда лугьудай ихтилатри дявекаррин иштагьар мадни ачухарна. Абуру Украинадиз мадни яракьар, пулар гудайдакай малумарзава. Россиядин сергьятар тирвал НАТО-дин кьушунар артухарзава.
НАТО-дин са генералди, эхиримжи йикъарин эвер гунрикай, политикрин лагълагърикай менфят къачуна, малумарзава: «Чна Россиядиз чи гуж къалурун лазим я. Сифте нубатда Калининграддин область абурувай вахчуна кIанда. И кар авун патал чаз са югъ бес я. Чна ам, акулади кIезри хьиз, туькьуьнда»…
Зи гъиле 1945-йисан 10-майдиз акъатнавай «Правда» газетдин 111-нумра ава. Гилан къиметрив гекъигайла, лап ужуз, 20 кепекдай гузвай. Важиблу, кар алай кьилин месэла — сифте чиниз вири буй тирвал Тегерандин конференциядин иштиракчияр тир Сталинан, Рузвельтан, Черчиллан шикилар ва советрин халкьдиз юлдаш Сталинан эвер гун ганва. На лугьуди, аяндар, зурба касди вичин гафар къе лагьанва. «Юлдашар! Ватанэгьлияр! Германиядал гъалиб хьайи чIехи югъ алукьна. Яру Армияди ва чи союзникрин кьушунри метIерал акъвазарай фашистрин Германияди вич магълуб хьайиди хиве кьуна ва рей гузвайдакай малумарна.
7-майдиз Реймс шегьерда рей гунин гьакъиндай протоколдал къул чIугунва. Лугьун хьи, икьрарар, меслятар кьуру чарарай кьазвай немсерин чапхунчийрин жанавурриз ухшар хесетар чизвай чаз абурун чIалахъ жедай бине авач. Амма къе экуьнилай немсерин кьушунри, рей гунин акт кьилиз акъудуналди, яракьар вахкузва, чи кьушунрив чеб есирвиле вугузва. Им кьуру чар туш. Им Германиядин яракьлу къуватар гьакъикъидаказ магълуб хьун я.
Гила чавай инанмишвилелди малумариз жеда хьи, Германия тамамвилелди кукIварай тарихдин югъ алукьна, чи халкь империализмдин Германиядал гъалиб хьайи югъ. Славянрин халкьари чпин аслу туширвал, уьмуьр, азадвал патал асирда чIугур женг немсерин чапхунчийрал гъалиб хьуналди акьалтIна.
Пуд йис идалай вилик Гитлера вири халкьариз ван къведайвал малумарнай: «Чна Россия мад садрани кIвачел ахкьалт тийидайвал барбатIда. Советрин Союз пайи-паярда, адавай Кавказ, Украина, Белоруссия, Прибалтика ва маса областар галудда». Амма Гитлеран диликъудуцI фикирар кьилиз акъатнач. Дяведин женгери абур вири руьхъведиз элкъуьрна. Гьакъикъатда крар гитлерчийрин терхеба рахунриз аксибур хьана. Германия тамамвилелди кукIварнава. Адан кьушунри рей гузва. Советрин Союзди гъалибвилел шадвалзава. Адаз Германия терг ийиз, пайи-паяриз кIанзавачтIани…
Чун ислягь зегьметдив эгечI хъийизва…»
Гитлер, адан генералар, чапхунчивилин сиясатдин кьиле акъвазай Геббельс, Гиммлер пучнатIани, абурун идеяяр квадарнавачир. Гила абур гваз майдандиз цIийи «гитлерар», «геббельсар» экъечIнава. Гьар са мярекатдал, пресс-конференцийрал абуру ачухдиз «Россия тергна, адан девлетрин, чилерин иесивална кIанда» лугьузва. И йикъара абурун гьакъиндай Россиядин къецепатан крарин министр Сергей Лаврова пара хъсандиз лагьана: «Немсерин оборонадин министрди урус аскерар рекьиз гьазур я, НАТО-дин регьберри Калининграддин область пуьрчуькьарда лугьуз малумарзава. Ибур лап къурху кутадай хабарар я. Алай вахтунда, Европа михьиз пехъи хьанвайла, маса гаф заз жагъизвач, уьлквейрин башчийри Геббельсан къайдада, Россияди гьа гила мад Европадал вегьеда лугьуз, чпин халкьар Россиядиз акси акъвазарзава. Экономикадин, яшайишдин месэлаяр кьулухъ туна, Европа дяведиз гьазурунал машгъул жезва…»
Горбачев, Ельцин лугьудай хаинри, США-дин, Великобританиядин, Германиядин, Франциядин башчийрин лагълагърихъ яб акална, кьве Германия сад хъувуна, Советрин Союз ва Коммунистрин партия чукIурна, Варшавадин икьрар тергна.
Гьа вахтунда НАТО-ди РагъэкъечIдай патахъ са камни къачудач лагьай гафарни пIуртI хьана. Къе Россия НАТО-дин уьлквейрин гьалкъада гьатнава. Артухлама Украинани НАТО-диз чIугваз кIанзава. Дяведин махсус серенжемни гьа и планриз акси яз тухузвайди я.
США-дин, Англиядин башчийрин кьве чин алайвилин, чинал хъуьрез, далудихъай ягъиз гьазур хьунин документарни «Правда» газетдин гьа и нумрадин кьвед лагьай чина чапнава. Къе инсаниятдин чIехи паюниз малум тир делил я: США-дин президент Трумэназ ва Англиядин премьер-министр Черчиллаз Германиядин сагъ амай генералрихъ галаз Советрин Союздал цIийи дяве илитIиз кIанзавай. 1945-йисан 9-майдиз Черчилла Сталиназ ихьтин чар рекье тунай:
«Нацистрин зулумдин государство кукIварна, чапхунчияр куь уьлкведай чукурна. Абурун винел къазанмишай гурлу гъалибвал къейд авуналди, за Квез рикIин сидкьидай тебрикар ракъурзава. Зун кIевелай инанмиш я хьи, Британиядин ва Урусатдин халкьарин арада авай дуствилелай инсаниятдин гележегни аслу я. Чаз куьн хушбахтлу хьана кIанзава. Чаз акур кьван телефвилерилай, чна алудай кьван манийвилерилай гуьгъуьниз чавай гила дуствилелди гъалибвилин алемдин гужлу ракъинин нурарик кваз виликди физ жеда…»
Ихьтин хуш гафар кхьенвай Черчилль гьа са вахунда чи уьлкведал вегьез гьазур хьанвай. Алчахвилин, хаинвилин лап вини кукIуш. Амма Сталина душманрин алчах планар дуьздал акъудна. Атомный бомба акъудна лугьуз, Сталиназ кичIерар гуз кIан хьайи Трумэнни ада чкадал ахцукьарна. Курчатов кьиле аваз чи алимри, пешекарри атомный бомба арадал гъана. Трумэнахъ яру аскердин тарифдай кьуршахни хьанач. Газетда ам 8-майдиз радиодай рахай гафарни ганва.
Тарихдин гьар са вакъиади, делилди успатзавайвал, я США-дин, я Европадин империализмдин сиясат вине кьунвай регьберрихъ инанмиш хьун хата зиян я. Абурун фикир вуч ятIа чидани? Россия дуьньядин картадилай квадарун, халкь лукIвиле тун. И кардин гъавурда чи уьлкведин гьар са агьали акьун лазим я. Душманрин хаинвилин планар кьилиз акъат тавун патал дяведин махсус серенжем тухузва.
Нариман Ибрагьимов
