«КIвалахдив эгечIдайла, зун гьамиша азарлу касдин чкадал жув эцигиз, адаз жувавай жезмай кьван куьмек гуз алахъда — начагъдаз куьмек жедайвал авун зи буржи я. Куьне фикирдиз гъваш: жувавай куьмек гуз хьайи касдин патавай куьчедай фидайла, ам сагъ-саламат яз акун, ихьтин касди ваз рикIин сидкьидай «сагърай, духтур!» лугьун, ваз ва ви хизандиз, балайриз алхишар авун квяй я! Лугьун хьи, им вичихъ къимет авачир кьван багьа гьисс я. Эгер вун  духтур ятIа,  пешедив маса жуьреда эгечIдай ихтияр ваз авач…».

Ихьтин фикирдихъ инанмиш я и мукь­ва­ра вичин 65 лагьай гатфар къейд авур ва вични гатфар хьтин хъуьтуьл, рикIиз  чими,­ акьалтIай сабурлу ва ачух инсан, гьа са вахтунда гъавурда авай, савадлу­ пеше­кар­, халисан духтур — Ахцегьрин рай­­боль­ни­цадин терапевт ва поликлиника­дин­ ­за­ве­дующий, Дагъустан Республикадин лайих­лу­ духтур­ Урдуханова Саният Мусаев­на. Адаз ихьтин хесетар хас тирдан гъавурда­ ­зун ­неинки чи арада хьайи ихтилатдин ­вахтунда, гьакIни Саният духтурдин уьмуьр­дин рекьел гуьруьш хьайи маса юлдашрин, гьа жергедай яз, вични акьалтIай еке гьуьр­метдиз лайихлу маса ватанэгьлиди лагьай келимайрихъ яб акалайла, гьатна. Дугъ­риданни, бязи инсанар патал уьмуьр­дин пеше — им, юкIвар-чипIер яна, гзафбуру­кай хкянавай са рехъ ваъ, Аллагьди ганвай пай я.

— Духтур хьунин мурад-къаст зи рикIе жуваз жув чидай чIавалай авай. Гьеле гъве­чIи аял яз, дидеди зун сагъламвал ахтармишун патал духтуррин патав тухудайла, заз гзаф шад жедай. Сарарин духтурдин патавни зун ашкъидивди фидай. Классдани зун санитарка тир. Гьелбетда, уьмуьрдин пеше хкягъунин месэла зи вилик квачир — вилик квайди анжах и пешедин кукIушрив агакьардай дуьз рехъ жагъурунин месэла тир, — аялвилин вахтар рикIел хтай Саният духтурдин чинал мили хъвер пайда жезва.

Саният Урдуханова 1960-йисан майдиз  Ахцегь райондин Мацарин хуьре диде­диз хьана. Кьвед-пуд йисалай хизан  Ахцегьиз куьч хьана. Ина руш сифте мектебдиз фена. 8-класс акьалтIарайдалай кьулухъ Санията Махачкъаладин медучилищедик экечIун кьетIна. 1976-йисуз училище лап хъсан къиметралди акьалтIарай рушан фикирда авайди институтдик экечIун, медицинадин рекьяй кьилин образование къачун тир. Амма, училищедин диплом геж вахкун себеб яз, ам  вуздиз документар  вахтунда вугуз агакьнач.

Дагъдин хуьрера а вахтара неинки духтурар, гьатта фельдшерарни бес жезвачир. Ихьтинбурун арада Ахцегь райондин Фиярин хуьрни авай — жемятди республика­дин здравоохраненидин министерстводиз­ тел рекье тунвай, гуя районда пешекарар аваз-аваз, абурун хуьруьз чара ийиз­вач, кьакьан дагъдин татугай шартIара авай и хуьр медработник авачиз ама. Инал къейд ийин, Ахцегьиз  и чIавуз медучилище акьалтIарнавай пуд руш хтанвай: Саниятни абурун жергеда авай. Гьа икI, райондин кьилин духтурди  рушариз вичин патав эверна ва теклифна: я абуру нубатдалди физ, Фиярин хуьре кIвалахун лазим я, я тахьайтIа, пудакай са  касди – чкадин пешекар хкведалди.  Рушари нубатдалди кIвалахун хкяна ва сифтени-сифте аниз Саният рекье гьатна — вуздик экечIун патал адаз и йисуз атIун тавунвай тежриба хьун лазим тир.

— И югъ зи рикIелай садрани алатдач, гьелбетда. Хуьруьв агакьнамазди, заз аял хазвай дишегьлидин патав эверна. Теспача хьана зун, къалабулух акатна рикIик, амма ахпа за жува-жув секинарна, фикирар кIватIна ва жуван чирвилер рикIел хкана. «Вуна я кьван и пеше хкягъайди, гила ви рехъ анжах виликди я», — лагьана за жува-жуваз ва дишегьлидин патав фена. Килигзава: чкадин дишегьлийри, кIватI хьана, чпиз чидайвал куьмекар гузва. Гьа икI, зун, гъилер чуьхвена, гьазур жез агакьдалди дишегьлидиз аял хьана.  Виридалайни гзаф заз осложненияр хьунихъай кичIезвай. Акъвазна зун са сятда, ахтармишна талукь тир къайдада. Эгер дишегьлидин  гьал пис хьайитIа, вуч ийида? Хуьруьнвийривай, куь балкIанар чкадал алани лугьуз мукьвал-мукьвал хабар кьаз хьана. Шукур Аллагьдиз, вири саламатдаказ кьиле фена: дишегьлидиз хьанвай хва хизанда  пуд лагьай аял тир. Гьа икI башламишна медицинадин рекье зи тежриба. Гуьгъуьнлай и рекье гьар жуьредин азарар-дуьшуьшар гьалтиз хьана. Авайвал лагьайтIа, заз гзаф итижлу тир кIвалахиз. Инсанарни медпунктуниз ашкъидивди къведай. Мажибарни чи хъсанбур тир. Амма зи рикIе пешедай виликди финин къаст авай эхир. ИкI, пуд варз алатайла, Ахцегьиз хтана ва кIвалах райбольницада давамарна — кьилин духтурди зун ина дежурствойрал эцигнавай. Кьвед-пуд вацралай закай поликлиникада старший медсестра хьана. Са гафуналди, и йис алатайла, 1979-йисуз, зун,  биологиядай тек са имтигьан лап хъсан къиметдалди вахкана, мед­институтдик экечIна, — давамарзава ада.

Идалай кьулухъ — мад ва мад кIвалах, чирвилерихъ галаз санал тежрибани  кIва­тIун. Сифтедай (1979-1984-йисар) — респуб­ликадин центральный азарханадин (РКБ)  таракальный отделенида. Им Махачкъалада республикадин онкоцентр ачухнавай вахт тир. Ана хирургиядин отделение гьеле тамамдиз кардик кутунвачир. Гьаниз килигна, хурун къенепатан органрин (яру ратунин, жигеррин ва икI мад) онкоазарар авайбуруз  РКБ-дин таракальный отделенида операция ийизвай, ахпа сагъарун патал онкоцентрадиз ракъурзавай.

— Гьа икI, са дежурстводин вахт зи бейнида уьмуьрлух амукьна. Хирургияда кIва­лахай кьуд йисан вахтунда мад ихьтин дуьшуьш зал гьалтначир. А йифиз отделенида 5 кас кьена. Садаз верем авай. Адаз акьван азиятар гана хьи, адан шагьдамар  хъиткьинна. Пенжердин патав къатканвай ам. ЯтIани, палатадин чил гьатта ракIарал кьван ивида авай — палатадиз гьахьиз кичIе жезвай. И шикил къарсатмишдайди тир. Гьахьтин йикъарни жезвай. ЯтIани, йифен дежурстводилай кьулухъ тарсариз физвай. Фу нез агакьзавачир, гуьгъуьнин тарсариз гьазур хъжезвай, ахпа мад больницадиз катзавай. Гьа икI кIелзавайди тир чна — вири фикир медицинадиз. Имтигьанар вахкудайлани, геждалди акъвазиз кьарай къведачир, гьаниз килигна, къиметарни гьамиша винизбур тир, — суьгьбетзава ада.

– Залан дежурствойрилай кьулухъ медицинадин рехъ гадардай фикир атаначирни кьилиз? — хабар кьазва за.

— Ваъ-ваъ. Къарши яз, мадни гзаф чIуг­вазвай и хилез. Гьатта исятдани заз, ­по­ликлиникадин кхьинрилай гзаф тежрибадин  медицина итижлу я. Гьар са дуьшуьш — им мумкинвал я. Заз азарлуяр гзаф кIанда…

1987-йисуз Саният Мусаевнади Дагъус­тандин мединститут (гила — ДГМА) агалкьунралди акьалтIарна, интернатурада вичи кIвалахай центральный больницада хьана. Са йис акваз-такваз акъатна,  «Лечебное дело» хиляй пешекар яз, ам хайи Ахцегьиз хтана. Ина 1989-1990-йисара пуд мертебадин стационардикай ва кьве мертебадин поликлиникадикай ибарат райбольница эцигнавай­. Райондин цIийи больницада кIвалах С. Урдухановади духтур-физиотерапевтдин ва йи­къан стационардин терапевтдин къуллугъ­рилай башламишна. 2002-йисалай ам Ахцегьрин участокдин терапевт, 2003-йисалай инихъ  «Ахцегьрин ЦРБ» ГБУ-дин поликлиникадин заведующий я.

— Гила зи хиве  райтерапевтдин везифаярни ава. Райондин терапевтди имтигьанар вахкун лазим я. Заз инал къейд ийиз­ кIанзава, райтерапевт жез кIандайбур саки авач. Вучиз лагьайтIа, терапиядиз талукь вири месэлаяр райтерапевтдилай физва. Гьахъ-гьисабар, жавабдарвал гзаф жезва, мажиб лагьайтIа, гъвечIиди я. Гьаниз килигна, кIвалахдайбурни жагъизвач. Идалайни гъейри, Чернобылдин ветеранрин жигьетдай жавабдар касдин везифаярни ава  — имни зи  хиве авай мажбурнама я. Са гафуналди, за са жерге къуллугърин везифаяр тамамарзава, абурукай са пай пулсузбур, мажиб тагузвайбур я. ЯтIани, зун абур вири  кутугайвал кьиле тухуз алахъзава, вучиз лагьайтIа, гьакъисуз кIвалахдай духтурар  исятда жагъурун четин я…

– Эгер Советрин девирдин ва алай вахтунин медицина гекъигайтIа, квевай вуч лугьуз жеда?  Дегишвилер авани?

— Гьелбетда, ава. Дегишвилер гьатта чирвилер къачунин, кIелунин къайдадилай башламишна гьатнава. Мисал яз, имтигьан вахкузвай вахтунда, билет къачуна, жаваб гудайла, чна хейлин темаяр хкажзавай. И кар патал гзаф чирвилер хьун лазим тир. Гила лагьайтIа, студентри имтигьанар  тестерин къайдада вахкузва. Тест вуч я? 4-5 суалдиз  «эхь», «ваъ» жаваб кхьена физва. Бязи чкайра —  гьатта дистанционно. Им гьихьтин гьазурлухвал хьурай? Чна гьикI кIелзавай? Вилериз акурди, япариз ван хьайиди — вири важиблу тир. Вири зигьинда амукьзавай. Зи фикирдалди, исятда чирвилер гунин кIвалах тамамди туш.

КIвалахзавай тегьердикай рахан. Виридалайни кьилинди азарлудавай тамамдаказ хабарар кьун, яни анамнез кIватIун я. Инсанар гьар жуьрединбур жеда: бязибуру анжах суал гайила, жаваб гуда, бязибуру лагьайтIа, хабар кьадалди чпи лугьуда, гьи чка тIазватIа. Анамнез тамамдаказ кIватIуни диагноз эцигиз, талукь яз, азардин вилик пад кьаз еке куьмек гузва. И ва я маса чка тIа хьунилай арза ийизва касди — гьихьтинди я и тIал? Гьамиша авайди яни, тахьайтIа, садлагьана пайда жедайди, зайифди ва чукIулди атIудай хьтинди, шуьткьуьрдай хьтинди яни? ТIалдин жуьреди духтурдиз гзаф информация гузва. Анамнез кIватIуни азардикай 70-80 процентдин­ хабар гузва. Ваз, гьич тахьайтIа, ихтилат­ квекай физватIа чир жезва. Заз лугьуз кIанзава хьи, азарлудан арзайриз дикъетдивди яб гун квелай ва мус башламишнатIа чирун важиблу я. Исятда вуч ийизва? Компьютердал са кьве гаф кхьена, тадиз  анализар вахкуз ракъурзава. Гьайиф хьи, исятда азарлудан арзайрихъ яб акалзамач.

Муькуь патахъай килигайтIа, чна талукь тир программайрай кIвалахзава.  Мисал яз, программадин бинедаллаз чна вацра 500 кас азарлуяр кьабулун лазим я — йикъа 30 кас жезва. Им чавай ийизвай истемишун я. Гьаниз килигна, духтур еридиз ваъ, кьадардиз фикир гуниз мажбур жезва. Эгер вуна и план кьилиз акъуд тавуртIа, кьилин духтурди  ви мажибдикай  атIун мумкин  я. Гьаниз килигна, кIвалах «машинальный» къайдадиз элкъвезва, азарлу кас лагьайтIа, садалай масадал рекье твазва.

Мисал яз, эгер касди вичин руфун тIа хьунилай арза ийизватIа, сад-садан гуьгъуьналлаз мумкин тир вири себебар арадай акъудна, адан тIазвай маса чкаяр аватIа чирна кIанда. Эгер анализар къайдада аватIа, алава ахтармишунар хъувун, 3-4 вацралай адаз  мад фикир хгун лазим я. Исятда вири и крар чарарал ала. Им административный басрух туш — икI алай вахтунда медицинадин вири къурулушди кIвалахзава: «тамамарна кIанда», «агакьарна кIанда», «программадай кIвалахна кIанда»…Гьа са вахтунда, азарлуйриз къуллугъ авунин месэла гуьгъуьна амукьзава.

– Куьне, поликлиникадин заведующий яз, и гьал  хъсан патахъ дегишрун патал вуч ийизва?

— Зун азарлуйрив жезмай кьван  ди­къетдивди эгечIунин терефдар я. Мисал яз, зун военкоматдин комиссиядикни ква. Призывникрихъ бязи вахтара арзаяр жеда. Абур муракаб азардин лишанар хьун мумкин я. И арзаяр кваз такьун гьич дуьз туш. Азарлу касдихъ галаз иллаки дикъетлу хьана,  жув тIазвай касдин чкадал эцигна кIанда. Гьаниз килигна, за гьамиша лугьузва: вири алцурариз жеда, амма жув алдатмишиз туна кIандач. Эгер и пеше хкянаватIа, куьне асул принципрал амал авуна кIанда. Намус михьиди хьун — им духтур патал чарасуз истемишун я.

– Куь фикирдалди, алай аямдин медицинада виридалайни татугайди вуч я?

—  За винидихъ лагьайвал, чарарихъ галаз алакъалу волокита. Гьа са вахтунда чараризни жавабар кхьена, азарлуярни кьабулна, программадани кIвалахна кIан­зава. Министерстводихъ галаз ВКС-арни саки гьар юкъуз жезва. Тешкиллувилин кIвалахарни арада гьатзава. ВКС акьалтIдалди, азарлуйри ракIарихъ гуьзлемишзава. И вахтунда абур хуьрериз хъфизвай улакьрикай хкатзава.  Нетижада наразивилер, ажугълувилер арадал къвезва. ВКС-рикай кьил къакъудунни дуьз жезвач – абуру чав герек информация агакьарзава. Вири  и крари вахт къакъудзава. Са гафуналди, бюрократия – гзаф, азарлу касдиз менфят тIимил жезва.

– Азарлу инсандиз духтурдивай куьмек техжедай  дуьшуьшарни гьалтзава жеди?

— Эхь, гьахьтинбурни гьалтзава, ваз чизва, азар лап дериндиз фенва, сагъариз хъхъун мумкин туш. ЯтIани, а касдин гьал са жизви кьванни кьезиларун важиблу я. Бязи вахтара, хийир авачирди  чиз-чиз, гьадаз кIандайвал ийизва,  гьич тахьайтIа, адан рикI секин жедайвал, михьиз руьгьдай ават тийидайвал. Ихьтин дуьшуьшра за жув а касдин, я тахьайтIа, адан багърибурун чкадал эцигда. ГьикI лагьайтIа, чакай гьар сад гьа  ихьтин гьалдиз аватун мумкин я.

Амма вири рази жедайвал авунни мумкин кар туш. Иллаки и месэла документациядихъ галаз алакъалу дуьшуьшриз талукь я. Гьар жуьредин инсанар гьалтда. Бязи вахтара гзаф къал алаз, чин кIеви яз,  атана, ви вилик чарар эцигда, къул чIугу лугьуз. Инал зун инвалидностдин статус къачуз кIанзавайбурукай рахазва. Гьелбетда, эгер касдиз  ихьтин дережа, дугъриданни, талукь ятIа, адаз манийвал авун гунагь я. Амма, гьайиф хьи, законсуз рекьералди физвайбурни тIимил туш. Отказ авурла, абуруз бегенмиш жезвач, къалар ийизва. Гьа са вахтунда чунни ахтармишзава эхир комиссийри. Иллаки ихьтин гзаф дуьшуьшар аялрин инвалидвилин статусдихъ галаз алакъа­лу я. Чахъни чи стандартар, тайинарнавай­ кьадарар ава, чавай датIана артухариз жезвач. Бязи вахтара диде-бубаяр, азарлу аялдиз фикир тагана, инвалидвилин дережа къачунин гуьгъуьна жезва. Гьа са вахтунда аялдин яшара амаз эгечIайла,  гзаф азарар сагъариз алакьзава.  Ахпа абур хронический къайдадиз элкъвезва.

– Белки, и кар инсанрин дуланажагъдин гьал усалди хьунихъ галаз алакъалу ятIа?

—  Эхь, четин шартIара гьатнавай инсанарни авазва, гьелбетда. Гьа са вахтунда, эгер касди вичин чирхчирар ишлемишуналди, законсуздаказ вичин аялдиз инвалидвал туькIуьрзаватIа, гьакъикъидаказ сагъламвал чIуру гьалда авай маса кас ихьтин куьмек агакь тавуна амукьзава — квота ава эхир чахъ. Санлай къачурла, и месэла муракабди я, адахъ терефар гзаф ава. Амма зи намус михьи я — жуван тежрибадин вири йисара за  инвалид яз кьабулунин игьтияж авай са касни къерехда тунач.

– Онкологиядин азарлуяр районда гзаф авани?

— Эхь. Онкоазарлуйрин  кьадар къвердавай гзаф жезва. Мумкин я, им ахтармишунин кIвалах хъсан хьунин нетижа я, мумкин я — инсанри чпин сагъламвилиз фикир гузвач. Чпин къуншийриз ачухарзава тIалар-квалар, амма вахтунда, духтурдин патав атана, ахтармишзавач, учетда эцигдайвал — анжах лап куьлягь гьалдиз аватайла, пайда жезва.

– Квез фикир гун лазим я вилик пад кьун патал?

— Мисал яз, чна медицинадин рекьяй ахтармишунар, диспансеризация ийизва­. Авайвал лагьайтIа, диспансеризациядин сергьятра аваз сагъламвал ахтармишдай лап хъсан программаяр ава. Амма завай абур тамамдаказ ишлемишиз жезвач, вучиз лагьайтIа, чахъ техникадин жигьетдай мумкинвилер авач. За ихьтин касдиз вичин яшдиз талукь ахтармишунар кхьизва ва МРТ, КТ авун патал чун маршрутизациядай галкIурнавай Дербентдин «Здоровая нация» ва «Здоровье» центрайриз ракъурзава. Ана адаз азад чкаяр авачирдакай, яргъал вахтунилай агакьдай нубатда акъвазуникай лугьузва. Нетижада ам элкъвена хтуниз мажбур жезва. Хсуси такьатрихъ и ахтармишунар ийидай мумкинвилер хуьруьн агьалийриз авач. Гьаниз килигна, абуру вахт-вахтунда сагъламвал ахтармишунин месэладиз фикир гузвач, ахпа, гьайиф хьи,  кар кардай фейила, лап геж жезва.

Эгер  государстводин къурулушдик акатзавай  клиникайри и месэладиз гзаф фикир ганайтIа, чпин хиве авай мажбурнамаяр  намуслудаказ кьилиз акъудиз хьанайтIа, гьалар хъсан патахъ дегиш жедай, белки. Гьелелиг абуру и терефдиз итиж ийизвач. Къарши яз, алишверишдин, кьилдин ксарин клиникайри  азарлуяр чпел желб авун патал вири къулайвилер арадал гъизва, гьа жергедай яз, алай аямдин, яни информативный тадаракар маса къачузва.

– Коронавирусдин тIугъвалди и гьалариз гьикI таъсирна?

— ТIугъвал пайда хьайидалай кьулухъ рикIинни дамаррин, кIвачеринни жалгъайрин, онкологиядин, гьакIни психикадин азарар гзаф хьанва. А чIавуз инсанрик еке кичI квай, гьада еке таъсир авур хьтинди я…

– Яни вирусди вичи ваъ, кIватI хьанвай кичIевилери зарар ганва?

— Вирусдин зарарни екеди я, гьелбетда: дамаррин къурулушдиз вирусди чIурукIа таъсирнава, нетижада — инсультар, инфарк­тар, тромбар. Идахъ галаз сад хьиз, стрессдини  инсанрин сагъламвал хейлин  чIур­нава. ЧIуру фикирар, хажалатар, кичI алатна физвач эхир — абур кьиле амукьзава, сагъламвал къайдадикай хкудзава. Гьаниз­ килигна, квез аквазва, инсанар дегиш хьанва — абурук фад хъел, ажугъ  акатзава, умудсуз хьанва, пер ханва, яни гележегдиз перишандаказ килигзава.

– Ихьтин гьалда вуч авун лазим я?

— Сифтени-сифте, и гьал кьабулна, жу­ва-жув секинарна кIанда. Эгер и ва я маса чка тIазватIа, яргъал вегьин тавуна, духтурдин патав фин чарасуз я. Амай вири крар — ахпа. Сагъламвал  сифте чкадал хьун лазим я. Жува-жув фикирралди, хажалатдал­ди «кIаняй акъудмир». Мисал яз, ахьтин дуьшуьшар гьалтда хьи, инсандивай вичик чIуру азар акатун гьич кьабулиз жезвач. «Вучиз зун азарлу хьана? За вуч писвал авуна? Виридакай зун вучиз?» — ихьтин суалралди ада вичиз зарар гузва. Гьаниз килигна, за тикрарзава: себебрихъ къекъвемир. Азар кьабула ва вири фикирар ам сагъардай рекьер жагъурунал желб ая. Акъвазмир, виликди алад.

– Психикадин азарар гзаф хьун фикирда кьуна, поликлиникада и рекьяй пешекарар авани?

— Эхь, чахъ хъсан духтур-психиатр ава. Лап хъсан къиметралди вуз акьалтIарнавай адахъ 30 йисуз кIвалахунин тежрибани хьанва. Адан патав азарлубур гзаф къвезва, адакай куьмекни жезва. Авайвал лугьун, чи  поликлиникадин пешекар духтурар вири хъсанбур я.

Чахъ, герек хьайила, меслят ийиз жедай ва илимдин дережаяр авай пешекарар, профессорар авач. Гьаниз килигна, чи пешекарар гьар са дуьшуьшдай чпи кьил акъу­дуниз мажбур я. Абуру датIана чпин чирвилер артухарзава, абуруз уьмуьрди вичи чирзава гьар са кар. Санлай къачурла, зи фикирдалди, эгер духтурдихъ са тIимил кьванни такабурвал аватIа, ада вичин квалификация гьамиша хкажда. Медицинада чирвилер гьар юкъуз хкажун чарасуз я.

– Интернетдин бушлухра гьар жуьре­дин меслятар гузвай духтурар гзаф гьалтзава. Абурухъ ихтибар ийиз жедани?

— Абурун чIехи пай жегьилар я. Кьвед-пуд йисуз кIвалахна, абуру блогар тухузва, меслятар гузва. Тамамдаказ инкариз жедач, амма за ихьтин блогриз ихтибарзавач. Заз аквазва хьи, жегьил пешекарар, гьи тапшуругъ гайитIани, абурун сифте суал «заз вуч хийир ава идакай?» я. Мисал яз, за пулсуздаказ алава 8 везифа кьиле тухузва. Ял ядай йикъар авачиз кIвалахзава, и  рекье сагъламвални, вахтни серфзава. Жегьилри, сад-кьвед квачиз, ихьтин пар кьабулдач. Къачун чна «Хуьруьн духтур» программадай къвезвайбур. Абурун анжах 30 процент амукьзава хуьрера…

Зегьметдин ветеран, 40-далай гзаф йисара кIвалахунин тежриба авай ва «терапия» рекьяй виниз тир категориядин духтур, теориядин ва тежрибадин конференцийра датIана иштиракуналди вичин чирвилер артухарзавай, кIвалахда азарлуйрив вири терефар фикирда кьуна (комплекснидаказ) эгечIзавай ва алай аямдин къайдаяр ишлемишзавай Саният Мусаевна лап хъсан диагност яз гьисабзава. Адан гьакъисагъ зегьмет  Россиядин терапевтрин илимдинни медицинадин обществодин (РНМОТ), РД-дин Кьилин, республикадин здравоохраненидин­ министерстводин, «Амбулаторный духтур» РОО-дин, гьакIни Ахцегьрин  ЦРБ-дин кьилин духтурдин патай хейлин грамотайралди ва разивилин чараралди къейднава.

Масабуруз куьмек гун, инсанриз къуллугъ авун сифте чкадал эцигнавай  Саният Мусаевна вич патал еке куьмек ва даях адан хизан я. Вуз акьалтIарайдалай кьулухъ хуьруьнви Фикрет Урдухановахъ галаз кьисметар сад авур адан гъилиз сифте хва Мегьамед (ада ДГУ-дин экономикадин факультет акьалтIарна, банкарин къурулушда кIвалахна), гуьгъуьнлай руш Къайдафе атана. Бадедин тIвар эхцигнавай рушани дидедин рехъ хкяна, ДГМА-дин терапиядин факультет акьалтIарна,  Махачкъалада дишегьлийрин 1-нумрадин консультацияда узи-аппаратдин духтур яз кIвалахзава. «Амни, зун хьтин, пешедал ашкъидалди машгъул хьанвай духтур я», — разивилелди къейдзава вад хтулдин баде тир Саният­ Мусаевнади.

Жасмина Саидова