«Вучиз, уьмуьр, вун икI туькIуьр хьанватIа?..»
Дагъви
Гъиле аваз кIир галай паяяр,
Гуьзет тавуна цавай марф атун,
Ихьтин къекъуьнрал къваздай дагъвияр,
Къутармиш ийиз есирар вацIун.
Ингье и сефер мадни кIватI хьана,
Къвазнавай гьар сад чкадал вичин.
Дувулар галаз шумуд тар гъана,
Чебни агакьай чуьхвердин, ичин.
Гьикьван нагъв ала къе цавун вилел,
Марфади вацIуз гузва мад къилав.
Акуна бирдан лепейрин винел
Алаз къвезва са къаралту чIулав.
Мал ятIа яраб, тахьайтIа, — инсан,
Кьуьзуь дагъвиди гъил туна пеле…
— Инсан я, анжах аламатIа чан,
Кьил акъатзавач, яргъава гьеле, —
Лагьана, жегьил агатна вацIув,
Вуч кIантIани хьуй, акъудда патаз.
ВацIу ягъизва гьа са къатда къув,
Сиви лагьайди ван тежез япаз.
Са тIимил кьван вахт фена арадай,
Гъиле бармакни аваз цив ацIай
Акуна инсан хьанвай кьарадай,
Гъазаватзавай экъечIиз вацIай.
Кар кьетIдай кIалам хьайила мукьвал,
Къуватни акьул къведа куьмекдиз.
Исятда алай ам вацIун юкьвал,
ЭкъечIна акваз-акваз къерехдиз.
Эхь, гъалиб хьана и дагъви зирек,
ЭкъечIна вацIай алаз вич-вичел.
Герек атанач инсанрин куьмек,
Ядни кьар кIвахьиз, къарагъна кIвачел.
ИчIир хъувуна бармакдавай яд,
Юзурна, кьилел алукIна тадиз.
«КIеве гьатай кас ава жеди мад», —
Фикирна, мукьув хьана инсанриз.
— Саламалейкум, дагъви стхаяр!
Килигна вацIуз терс авахьзавай.
Кьегьалди вичи кьазва фад хабар:
— Вуч куьмек герек ятIа лагь завай…
Зи хуьр
Гатункъар я зи хуьруьн тIвар,
Гатуз инаг лап женнет я.
Кьилихъ галай Къайи ятар
ТIебиатдин хуш нямет я.
Дагъдин къайи гьамга булах,
Шир-шир ийиз, авахьзава.
Безетмишна суван яйлах,
Самур вацIук акахьзава.
Хуьруьн кIанихъ генг этегар,
Юкьвай къекъвей рекьер аваз,
ЭкIянавай хьиз сумагар,
Агъзур жуьре цуьквер алаз.
КIвач эцигиз къведач къимиш,
На лугьун, им тавхана я.
Кефсуз ятIа, ая дадмиш,
Гьар цуьк са дарманхана я.
Аранни я, дагъни зи хуьр,
Ина нарни жеда битмиш.
Хеб-мал хвена, къачу хийир,
Гьасила бул майва, емиш.
ТIебиатди ганва, гьелбет,
Вичин мердвал инсанризни,
Гьавиляй я чина адет
Гьуьрмет авун мугьманризни.
Мугьманперес халкь я пара,
ЧIалахъ туштIа, буюр, илиф,
Махарик квай ачух суфра
Ийида гьар кIвале теклиф.
Бубайрилай ирс яз амай
Руьгьдиз девлетлу я зи халкь.
Шарвилидин такьат авай
Хуьруьн арха тир Абдулгьахъ.
Алим Мегьрам-эфенди
Хайи хуьруьн дамах хьана,
Адан хтул Алирзади
Шииратдиз булах гъана.
Мегьеметан зуьрнедин ван
Сугъул рикIиз дарман хьана,
Саз гваз ашукь Абдурагьман
Гур межлисра мугьман хьана.
Мадни ава сейли тIварар
Чеб гьуьрметдиз лайихлу тир.
Несилри куь къени крар
Давамзава, машгьуриз хуьр.
Далу яна ясти дагъдиз,
Чи бубайри кутур бине.
Хуьда чна уьзягъдиз
Гьамиша ви пак тIвар вине.
* * *
Вич са чIехи хуьр туштIани Ялахъар,
Тарих ава, агъзур йисар рикIел гъиз.
Иесисузна акьван гуьзел яйлахар,
Куьч хьанач куьн, патарив гвай хуьрер хьиз.
Яраб вучиз куьч хьанатIа хуьрер чи,
Ара тагуз, кьилиз къвезва фикирар.
Хтай чIавуз машгьур ксар рикIел чи
Ийизвачни бес хуьруьн тIвар тикрар.
Агь, фикирар, ни ганва квез
йигинвал,
Са легьзеда сиягьатиз алемда.
Фикиррихъ хьиз, шаир, вахъни
деринвал
Ава, абур твазвай жуван къелемда.
Яш уьлчме туш къимет гудай
инсандиз,
Адан къимет ава авур крара.
Чинеба сир авайди туш шаирдиз,
Вири сирер ава кхьей цIарара.
Къакъудзава вахтуни чи
жегьилвал,
Зиян авач, харжнатIа дуьз
рекьерал.
Белки, квезни гана жеди хцивал
Атайвиляй дагъдин зирек
лекьерал.
Эмирбегаз ша лугьуз
мел-мехъерик,
Устадвилел вуна чIалар туькIуьрна.
Гьевес кутаз сугъул хьанвай
рикIерик,
Хурушмар алудиз, экв куькIуьрна.
Такуна жеч туькьуьлвилер
гуьгьуьлдиз,
Къе атана кьудкъад яшдив агакьна,
Чешне я ви уьмуьр гьар са
жегьилдиз,
Эбеди яз тIвар таз валай алакьна.
Агакьна зав
Цуьк экъечIай хьиз живедай,
Себеб гана заз шад жедай.
Ирид лагьай мертебадай
Багьа савкьат агакьна зав.
ЦIай гъиле кьур хьиз алпандин,
Артух хьана гьевес чандин.
Умуми чи Лезгистандин
Гуьзел къамат агакьна зав.
Тек са юкъуз заманайриз
Куьмек гана сиягьатдиз.
Бахшнавай лезги багърийриз
Дуьз гьакъикъат агакьна зав.
Зи шадвилихъ хьанач кьадар,
КIелна шумудра цIарба-цIар.
АкI хьана заз, валагь, дустар,
Са аманат агакьна зав.
Гьар са касдиз чIугур зегьмет
Чандин сагъвал хьурай кьисмет.
Ви карчийрин, «Лезги газет»,
Руьгьдин къуват агакьна зав.
Кьудар
Гьикьван иер цуьк хьайитIани къалгъандал,
Садрани ам рикIиз чими жедай туш.
Гьикьван мецер хьайитIани чIагъандал,
Кубут гъиле адай макьам къведай туш.
* * *
Сабурлу хьухь, гаф лагь атай чкадал,
Масадан рикI тIар тийирвал гафуни.
Къенин кIвалах вегьез тахьуй пакадал
Мумкин я вун пака къарагъ тахвунни.
* * *
РикIин шадвал куьруьвал я уьмуьрдин,
Йикъар-йифер гьикI фенатIа чир жедач.
Бенде залукI тахьуй квачир тахсирдин,
Багърийривни вавай рикIин сир жедач.
* * *
Вучиз, уьмуьр, вун икI туькIуьр хьанватIа:
Инсандин тIвар хкажзава къуллугъди?
Шумуд факъир гьахъсузвили канватIа,
ХъийидатIа кунни инлай кьулухъди.
«Лезги газетдин» 2025-йисан 24-нумрадай.
________________________
Севни, сикIни жанавур
(Мах)
Са сеферда севни, сикIни жанавур,
Лапагни гваз, суьруьдикай чпи кьур,
Катдайла там галай патахъ кIамухъай,
КицI элуькьдай ван акъатна кьулухъай.
Са тIимил кьван амай тамув агакьиз,
Башламишна сев гуьгъуьна амукьиз.
Катиз жезмач кIвачер патахъ «путадвай»,
Залан хьанва парни адаз кIулавай.
«Вун галачиртIа, чун катнавай фадлай!»
Лугьуз, жанавур лап хъиле гьатнавай.
ЯтIани пар вичи къачун тавуна,
Севрез ада мадни туьгьмет авуна.
«Къал ийидай вахт туш гила, стхаяр,
ИкI хьайитIа, агакьда чав тартаяр.
КичIе жемир, куьн за кIевяй акъудда,
Алдатмишна абур патаз алудда» —
Лагьана, сикI акъвазна са геренда,
Вич къалурна, чуьнуьх хьана тIеквенда.
КицIери чал ийиз тIеквен эгечIна,
СикI хъфена, муькуь кьиляй экъечIна.
Гьахьна тамуз, ина кьуд пад секин я,
Хата амач, там вижеваз къалин я.
Акуна са хевлет чка эхирни,
Мукьваривай фенвачир гьич жигъирни.
Алуд тавунмаз гьеле дуьз юргъунвал,
Хуьз тахьана севре вичин азгъунвал:
«Гьан, — лагьана, жанавурдиз буйругъна, —
Твах кван гила жуван къуллугъ кьилиз на».
«Ви зегьметар гзаф я, сев», — лагьана,
Хкудна, са ютур адав вугана.
Къаних вилерай юлдашриз килигна,
Муькуь ютур вичин вилик эцигна.
Килигна сев хъел кваз вичин юлдашдиз:
«ИкI пай ийиз ни чирна и кIамашдиз? —
Тапасдив яна, чинин пад ифирна. —
Зунни вун гьикI сад авуна, кфир, на?»
Жанавур, акьалтна гуж-азабар,
КIанихъ галай вириз хьана алабар,
Аватна циз, чIарни юзун хъувунач.
КичIе хьайи сикIре чуькьни авунач.
Баштан ийиз кIан хьана кьил факъирдиз,
Килигни тахвуна кардин эхирдиз.
Севрени, акъвазарна ам, эмирна.
Акван ида гьикI пайдатIа, — фикирна.
СикIре, севрен пата туна хатурни,
Адан вилик эцигна кьве ютурни.
Амай якни кIватI хъувуна тади кваз:
«Вири гьалал хьурай, чIехи стха, ваз!»
Сев милайим вилералди килигна,
Кьве юлдашдин и паюнар гекъигна.
Адет патал хабар кьуна: «Вири заз
Хьайила, бес вуч амукьна, я сикI, ваз?»
«Гьалалвилелди неъ сифте жуваз на,
Зи тIуьн гьикьван я хьи, къайгъу чIугваз на?
Ви нефсинкай эгер хьайитIа артух,
Амукьайбур тIуьрла, жеда зунни тух».
«Я кьей хва сикI, ни чирна ваз икьван дуьз,
Кьасабчидлайни хъсандиз як пайиз?»
СикIре, явашдиз яргъи тум юзурна,
Вире кьенвай вичин юлдаш къалурна.
«Лезги газетдин» 2025-йисан 38-нумрадай.
