Гьуьрметлу мусурман стхаярни вахар! Чаз зурба дережа авай варз мукьва жезва: тахминан 28-майдиз 1-зуль-гьижжа (гьижрадин 12 лагьай варз) алукьзава. Зуль-гьижжа араб чIалал гьаждин сагьиб варз, яни виче гьаж кьиле физвай варз лагьай чIал я. Ам «къадагъа алай» кьуд вацракай (ражаб, зуль-къаъда, зуль-гьижжа, мугьаррам) сад я. И вацрахъ чIехи метлеб ва зурба дережа ава. Гьавиляй чакай гьар сад и дуьньядани, Эхиратдани жуваз менфят авай диндар крар жезмай кьван гзаф ийиз алахъна кIанда. Ихьтин хъсан мумкинвал гъиляй ахъайна виже къведач.
Зуль-гь́ижжа вацран сифте цIуд йикъан чIехи дережа (эгьмият)
Ибн Абба́с асгьабдилай (Аллагь рази хьурай чпелай кьведалайни) атанвай гьадисда лагьанва: Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): «Авач (йисан) йикъара ийизвай са диндар амални — и йикъара (зуль-гьижжадин сифте 10-йикъа) ийизвай (диндар) амалрилай (сувабдиз) артух тир. Абуру лагьана: «Жигьадни артух тушни?». Ада лагьана: «Жигьадни (сувабдиз) артух туш, анжах а кас квачиз — вич (Аллагьдин рекье) вичин чан ва мал-девлет эцигна экъечIай ва (анай) хтун тавур» (Бухарий).
Маса гьадисда лагьанва (мана): «Вири йикъарикай гьа и цIуд йикъа авур диндар амал Аллагьдиз виридалайни кIан я…» (Тирмиз́ий). Гьавиляй Шариатдин алимри лугьузва хьи, йисан вири йиферикай виридалайни лайихлубур, суваб пара авайбур Рамазандин вацран эхиримжи цIуд йиф я, абура «Лайлат-уль-Къадр» авайвиляй. Йисан вири йикъарикай виридалайни лайихлубур, суваб пара авайбур зуль-гьижжадин сифте цIуд югъ я (Арафадин югъ ва Къурбанд суварин йикъар авайвиляй)!
Гьаждиз фейибур и цIуд юкъуз Меккада жеда ва гьаждиз тефенвайбурукай гьар сад вич авай чкада хъсан крар ийиз алахъна кIанда: сунна сивер хуьз, садакьаяр гуз, Къуръан кIелиз ва къурбанд гьайванар тукIваз, гьакIни Арафадин юкъуз сив хуьз. Гьадисда лагьанва (мана): «Арафадин йикъан сив хуьни кьве йисан — алатай ва къведай йисарин — гунагьар багъишламишда ва ашу́ра́ъ-йикъан сив хуьни (мугь́аррам вацран 10 лагьай югъ) алатай йисан гунагьар багъишламишда» (Муслим).
Къурбанд авунин ибадатдикай авай зурба суваб
Къурбанд суварин ва адан гуьгъуьналлай пуд юкъуз Аллагьдиз ибадат яз тукIвазвай гьайванриз (девейрикай, маларикай, хиперикай) къурбанд лугьуда. Къурбанд авун — им мумкинвал авай гьар са мусурман касдиз чIехи сунна кар я (са десте алимри ам важиблу кар я лугьузва).
Делил я а кардиз Къуръандин аят (108- сура, 2-аят, мана): «(Гьавиляй) капI ая вуна ви Раббидиз (са Адаз) ва (са Адаз вуна) къурбанд-гьайванар тукIукI (девеяр, малар, хипер)».
Гьадисда лагьанва (мана): «Адаман рухвайри Къурбанд суварин юкъуз ийизвай Аллагьдиз виридалайни кIани амал иви экъичун (гьайван тукIун, къурбанд авун) я…» (Ибн Ма́жагь — 3126).
Маса гьадисда лагьанва (мана): «Мумкинвал аваз, ни къурбанд авуначтIа… къуй ам чи капIдай чкадив мукьвални тахьурай» («Мугъний» — Ибн Къуда́магь, 11-94).
Гьадисда лагьанва (мана): «Ам куь буба Ибрагьим пайгъамбардин сунна я… ва квез (а гьайвандин сарин) гьар чIарчIикай суваб ава» (Агь́мад).
Къурбанд ийиз кIанзавай касдиз къадагъа я: зуль-гьижжадин сифте цIуд юкъуз чIарар атIун, кикер атIун ва бедендикай хам атIун (инал ихтилат къурбанддин гьайван (пул гана) маса къачуна, тукIвазвай касдикай физва. Эгер бубади вичин аялдин паталай къурбанддин гьайван тукIвазватIа, папазни аялдиз винидихъ къалурнавай къадагъаяр талукь туш, а къадагъаяр гьа гьайван тукIвазвай (яни къурбанд авунин кар тешкилзавай) касдиз — бубадиз талукь я. И месэладин гьакъиндай алимрин арада жуьреба-жуьре фикирар ава). Гьадисда лагьанва (мана): «Зуль-гьижжадин сифте цIуд югъ алукьна, квекай садаз къурбанд тукIваз кIан хьайила, къуй ада кя тавурай вичин чIарарикай ва хамуникай са куьникни» (Муслим). (Эгер тийижиз ва я рикIелай фена а кар авуртIа, астагъфир авуна кIанда, амма ийизвай къурбанд дуьз жезва).
Ямин Мегьамедов, диндин алим
