Чилин кIаник сифте яз

Россияда сифте яз Красноярскдин крайда чилин кIаник нафт хуьдай гьамбархана тежрибадин къайдада­ ишлемишун патал гьазур я. Идакай, Роснедрдин федеральный агентст­водин нафтIадин ва газдин геологиядин, чилин ятарин ва имаратрин управленидин начальник­  Н. Ерофеевадин гафарал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Ада къейдзавайвал, нафтIадин гьамбарханаяр эцигун патал сифте­ яз къачунвай лицензияр Красноярск­дин крайда ава. Имни адетдинди тушир дуьшуьш я. ГьикI хьи, Россияда­ садрани нафтIадин гьамбарханаяр хьайиди туш. Нафт гьамиша турбадиз ракъурзавай. Суьгьбетчидин гафа­рай малум жезвайвал, бязи тайин­ тир себебар аваз, са жерге регионра нафтIадин гьамбарханаяр эцигунин игьтияж арадал атанва. Къейдзавайвал, нафт а чкайра ОПИ-дин (опытно-промышленные работы) кIвалахар кьиле тухудайла хуьда, герек ам (нафт) кун тавун патал.

«Интерфаксди» рикIел хкизвайвал­, 2023-йисан сентябрдиз Роснедрдин Центральный комиссияди Россияда­ чилин кIаник нафтIадин сад лагьай гьамбарханадин проектдиз разивал ганай. А чIавуз чиликай хкуддай мядендин­ менфятлу шейэрин игьтиятрай Го­судар­ст­венный комиссиядин кьил Игорь Шпу­рова раиж авур къейдерай гъавур­да­ акьазвайвал, ам (вичикай ихтилат­ физвай гьамбархана ва я проект — М.А.) екеди туш, а проект нафт са тайин­ муддатда (операционно) хуьн паталди я, стратегиядин макьсад аваз — ваъ.

Хабар гузвайвал, нафтIадин чилин­ кIаник квай игьтиятдин гьамбарханаяр арадал гъуник кьил кутун активнидаказ 2020-йисуз веревирднай, коронавирусдихъ галаз алакъалу яз кьабу­лай сергьятламишнавай серенжемри­ нафтIадихъ авай игьтияж (спрос) ва адан къиметар агъуз хьунал гъайила.

Чешмеди кхьизвайвал, виликдай РГО-дин (Российское газовое сообщест­во) экспертри къейд авурвал, игьтиятдин лап кутугай кьадар йисан­ къене хкудзавай умуми кьадардикай 10-20 процент я (саки 55-100 милли­он тонн, 2019-йисуз нафт хкудуни­н кьадардин гьисабралди кьурла). Абурун гьисаб­ралди, гатIунна, ихьтин гьамбарханаяр туь­кIуь­руниз 10-12 йис герек къведа, амма эгер гьалдай фенвай мяденрин базадал алаз а кIвалах ийиз хьайитIа, абур 3-5 йисан муддатда эцигиз агакьда.

26 % артух

Россияди 2025-йисан 1-кварталда­ ОАЭ-диз 290 агъзур тонндилай гзаф АПК-дин продукция ракъурнава. Йис идалай виликан рекъемдив гекъи­гайла, им 26 процентдин гзаф я, хабар гузва «Агроэкспорт» центради, экспертри виликамаз кьунвай делилрал асаслу яз. Идакай «Интерфакс» изданиди кхьизва.

Чешмеди къейдзавайвал, некIе­дин продукция аниз ракъурунин кьадар виридалайни артух хьанва: 7,7 сеферда, маса гафаралди лагьайтIа, 7 тонндилай 54 тонндал кьван. Раижзавай делилрай малум жезвайвал, морожнияр ракъурунин кьадар 3 сеферда виниз акъатнава, 19 тонндал кьван.

ГьакIни хабар гузвайвал, техилдинни харарин, пахлайрин суьрсет ракъурунин кьадар 1,9 сеферда артух хьанва, 7,1 агъзур тонндилай 13,5 агъзур тонндал кьван. Абурун арада мержемекди (чечевица) еке чка кьазва. Техил ракъурунин кьадар лагьайтIа, 1,3 сеферда артух хьанва­, 209 агъзур тонндилай 268 агъзур тонндал кьван, гьа гьисабдай яз, къуьл ра­къурунин кьадарни — 139 агъзур тонндилай 244 агъзур тонндал кьван.

ЦIийикIа туьхкIуьрдайвал

2030-йисалди, «Уьмуьр патал инфраструктура» милли проектдин сергьятра аваз, 50 агъзур километрдилай гзаф инженерный сетар цIийи хъийида. Идакай, вице-премьер Марат Хуснуллинан гафарал асаслу яз, РФ-дин кабминдин сайтда хабар гузва.

Къейдзавайвал, регионра ЖКХ-дин къурулушар ва объектар цIийикIа туькIуьр хъувунин кIвалахар къизгъин жезва. Алай йисалай и кар, «Уьмуьр патал инфраструктура» тIвар алай милли­ проектдик кваз, «Комму­нальный инфраструктура цIийикIа туьх­кIуьрун» («Модернизация коммунальной инфраструктуры») федеральный проектдин сергьятра аваз кьиле тухузва.

Марат Хуснуллинан гафаралди­, ком­мунальный инфраструктура­ цIийи­­кIа туьхкIуьрун — им яшамиш жедай чкаяр комплекснидаказ вилик тухунин ва Россиядин агьалийрин уьмуьрдин ери хъсанарунин кар алай пай я. «Уьмуьр­ патал инфраструктура» милли­ проектдин рекъемрив агакьарун патал хейлин инфраструктура цIийи хъувун ва инженерный сетрин гужлувал цIийикIа туьхкIуьрун лазим жезва. Раижзавайвал, и еке кIвалах ЖКХ-дин хиле авай месэлаяр гьялунин макьсаддихъ элкъуьрнава.

М. Хуснуллина раижзавай къейдерин гъавурда акьазвайвал, гьа са вахтунда къурулушдиз талукь планар таъминарун лазим я, и кардин бинени регионрин ЖКХ-рин къурулушар цIийикIа туьхкIуьруниз талукь тир комплексный планар хьана кIанда.

Адан гафаралди, санлай къачурла, 2025-йисалай 2030-йисалди 50 агъзур километрдилай гзаф инженерный сетар, 2 агъзурдалай тIимил тушиз хъвадай целди таъминардай ва яд гьазурдай (водоподготовка) объектар эцигун ва цIийикIа туьхкIуьрун герек я. Къейдзавайвал, и серенжемди Россиядин 20 миллион агьалидин коммунальный къуллугърин ери хъсанарда. 2030-йисалди гьар йисуз 2,5 процентдилай тIи­мил тушиз коммунальный сетар дегишарун пландик кутунва, 2035-йисалди адан кьадар 5 процентдилай тIимил тушир рекъемдикай ибарат хьун герек я.

Вице-премьерди алава хъувурвал, 2019-2024-йисара Россиядин регионра 12 агъзур километрдилай гзаф инженерный сетар ва ЖКХ-дин хилен инфраструктурадин 5,5 агъзур объект эцигнава ва цIийикIа туькIуьр хъувунва.

Яваш хьанва

Россиядин ВВП 2025-йисан 1-квар­талда хкаж хьунин кьадар, алатай йисан 4-кварталдин 4,5 процентдилай 1,4 процентдал кьван яваш хьанва. Идакай, Росстатдин делилрал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, Росстат­ди виликамаз кьунвай гьисабдалди, алай йисан 1-кварталда Россиядин эко­номика (йисан гьисабдалди) 1,4 про­центдин виниз акъатнава.

Гаф кватай чкадал рикIел хкин, алатай йисуз, вице-премьер Александр­ Новакан гафарал асаслу яз, РФ-дин кабминдин сайтда хабар гайи­вал, уьл­кведин ВВП-дин кьадардик тек са наф­тIадин хиле кутазвай паюни тахми­нан 15 процент тешкилзава, эхиримжи 3 йисан муддатда гьар йисуз бюджетдиз юкьван гьисабдалди 7 триллион манатдилай гзаф пулдин такьатар гъизва.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов