(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024­-­йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40, 47,48-нумрайра, 2025-йисан  2,7, 13-15-нум­райра)

ГъвечIи лишанар №№ 110 ва 111

Инсанар яшамиш хьун патал ­

Бейт аль-Макъдисдиз куьч хьун ва

Медина ичIи хьун

Муаз ибн Жабал асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар гузвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Байт уль-Макъдис (инсанар, мал гзаф хьана) меркездиз элкъвейла,  Ясриб харапI (чIур) жеда. Ясриб харапI хьайи­ла, чIехи дяве жеда. ЧIехи дяве хьайила­, КъустIантIиниййа (гъалибвилел­ди)­ ачухда. КъустIантIиниййа ачухайла,  Даж­жал пайда жеда».

Ахпа Муаз ибн Жабала, гъилелди вич рахазвай касдин ютур ва я къуьн яна, лагьана: «Им вун гьикI инал ацукьнаватIа, гьахьтин гьакъикъат я»1.

Ясриб харапI хьун — яни пайгъамбаррин шегьер Медина — ам чкадин агьалийрикай, атанвай мугьман ксарикай ичIи хьун, кас амукь тавун я.

Маса риваятда къейднавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«А чIехи дяве, (гъалибвилелди) Къус­­­тIан­тIиниййа ачухун ва ад-Дажжал пайда хьун ирид вацран къене кьиле фида»2­.

Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) и гьадисда а вакъиай­рин тартиб ва абур сад-садан гуьгъуьналлаз­ кьиле фидай нубат гьихьтинди ятIа къейднава. Байт-уль-Макъдис (инсанар, мал гзаф хьана) меркездиз элкъуьн — ам Къудс (Ие­ру­салим) эцигна акьалтIарун, ам гегьенш­ хьун, гзаф кьадар дараматар пайда хьун ва гзаф инсанриз ана яшамиш жез кIан хьун лишанламишзава. Адан гуьгъуьналлаз Пай­гъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) шегьер тир Ясриб харапI жеда ва инсанрихъ яшамиш жез ана амукьдай гьевес жедач. Я ана цIийи дараматарни эцигдач. Им къенин юкъуз Мединада авай гьал я: ана яшамиш жезвай агьалийрин кьадар тIимил жезва, артух жезвач. Мединадин агьалийрикай гзафбур яшамиш хьун патал маса шегьерриз куьч жезва.

Гьадисда лагьанва (мана):

«Дугъриданни, (гадарна) тада куьне Медина, адан лап хъсан гьалда авайла, та аниз гьахьда кицIер ва я жанавурар — абуру ана мискIиндин бязи цлариз ва минбардиз цварар яда». Абуру лагьана: «Я Аллагьдин Расул! Няметарни емишар низ жеда а заманада?». Ада жаваб хгана:

«Къушаризни вагьши гьайванриз».

Мумкин я Байт-уль-Макъдис меркездиз элкъуьн — эхиримжи заманада аниз халифат хтун. Идакай Абдулла ибн Гьавала асгьабди агакьарнавай гьадисда лагьанва: «Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) чун яхдиз гъанимаяр къачуз ракъурна. Амма чун са затIни гвачиз хтана. Адаз чи чинрай чун гьикьван галат хьанватIа акуна ва лагьана (мана):

«Я Аллагь, абур [асгьабар] зал тапшурмишмир — тахьайтIа, зун абурун патахъай зайиф жеда, я чеб чпелни тапшурмишмир — тахьайтIа, абур адан патахъай ажуз жеда, я абур инсанрални тапшурмишмир — абуру [инсанри], абур туна, чпин менфят хкяда».

[И гьадисдин мана ам я хьи, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) Аллагьдивай тIалабзава Ада асгьабар хуьн (абуруз куьмек гун) патал, абур инсанрал тун тавун патал. «ЛГ»]

Ахпа ада вичин гъил зи кьилел эцигна, лагьана:

«Я Ибн Гьавалагь! Ваз мукъаддас чилел халифат тестикь хьана акурла­, дугъриданни, ам залзалаяр, мусибатар, зурба крар мукьва хьанва лагьай чIал я. А юкъуз Къияматдин югъ алукьдай вахт инсанриз, зи гъил ви кьилиз гьикьван мукьва ятIа, гьадалайни мукьва жеда»3.

Гьадисда авай гафар:

«Ясриб харапI хьайила, чIехи дяве жеда» — а чIехи дяве ам зурба дяве я мусурман­ринни румвийрин-насарайрин арада кьиле фидай, гзаф кьиникьар жедай. Адаз гьакI­ни кьейибурун кьадар пара жедайвиляй малгьама (гатунар-кьиникьар, гзаф иви­яр экъич­дай) женгни лагьанва. И чIе­хи дяведи­лай кьулухъ КъустIантIиниййа (гъалибвилелди) ачухда, ам алай аямдин Туьркиядин виридалайни чIехи шегьеррикай­ сад тир Стамбул шегьер я. Адалай гуьгъуьнай лагьайтIа, ад-Дажжал пайда жеда.

ГъвечIи лишан № 112

Чатун устIардин целци, уф гана, ­(цIурур­навай) ракь зирзибилдикай ­михьдайвал,

Мединади вичин къеняй пис (чIуру) инсанар чукурда

И вакъиа Къияматдин йикъан лишанрик акатзава ва ам винидихъ Медина шегьер харапI хьуникайни ана агьалияр амукь тавуникай гайи малуматдин эхиримжи пай я.

Мединадиз Пайгъамбар (Аллагьдин са­­лават ва салам хьуй вичиз) куьч хьайи­да­лай кьулухъ ана эцигунрин кIвалахар га­тIун­на ва ам абад хьана. Йисар къвез-алат­завай ва шегьерда эцигзавай дараматринни аниз къвезвай агьалийрин кьадар къвердавай гзаф хьана. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) чаз хабар ганвайвал, инсанриз Мединада яшамиш жедай гьевес амукь тавун Къияматдин югъ мукьва хьунин лишанрик акатзава.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Инсанриз ахьтин замана къведа — итимди вичин имидин гадайриз, мукь­ва­-кьилийриз эверда: «Ша куьн агь­вал­лу­вилихъ, агьваллувилихъ ша!» —  амма­ Ме­дина абур патал хъсан тир, эгер абуруз чир хьанайтIа. Зи чан Нин гъиле ава­тIа, Гьадал кьин кьазва — вуж абурукай экъе­чIайтIа, ана амукьиз кIан тийиз — Ал­лагьди эвез ийида ана адалай хъсан ин­сандалди. Дугъриданни, Медина чатун устIардин целциз ухшар я — зирзибил­ акъуддай. Чатун устIардин целци, уф га­на, ракьукай зирзибил хкуддайвал, Мединади вичин къеняй пис инсанар чукур тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач»4.

____________________

1 Гьадис Абу Дауда гъана ва ам хъсан гьадис я. Къейд ийин хьи, и гьадис чна идалай виликни гъанвай.

2 Гьадис зайиф иснад галаз ат-Тирмизиди гъана.

3 Гьадис Агьмада ва Абу Дауда гъана ва аль-Аль­баниди «Сахих Аби Дауд» чешмеда ам якъин­ди я лагьанва.

4 Гьадис Муслима гъана.

(КьатI ама. Мугьаммад ибн Абдуррагьман ­аль—Арифидин ктабдай).

Гьазурайди — диндин алим

Ямин  Мегьамедов