(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40, 47-48, 2,7, 13-нумрайра)
Муслиман «Сахих»-да и женгиникай гегьеншдиз малуматар ганва:
Абу Гьурейра (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Румвияр аль-Аъмакъдиз ва я Дабикдиз1 гьахь тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач. Абурун къаншардиз шегьердай2 мусурманрин кьушун фида ва абур а девирдин виридалайни хъсан инсанар жеда чилел. Абур кьведбурни сад-садан аксина жергейра акъвазайла, румвийри лугьуда: «Тур чун (кьилди) ва виликдай чакай есирдиз кьурбур3 чна гьабурухъ галаз дяве тухуда». Мусурманри жаваб хгуда: «Аллагьдал кьин кьазва, чна садрани чи стхаяр тек яз, кьилди квехъ галаз тадач». Гьа икI, абуру дяве гатIунда. Мусурманрин кьушунрин пудакай са пай магълуб жеда (душмандихъай катда, кIаник акатда), бес Аллагьди абуруз гьич багъишдач — эбеди. Мусурманрин мад пудакай са пай телеф жеда — виридалайни лайихлу (вини дережадин) шагьидар яз жеда Аллагьдин вилик. Амай паюнин пудакай гъалибвилелди ачухда уьлквеяр (ва гъанимаяр къачуда) ва абур мад гьич са чIавузни (куфрдин) фитнедик акатдач (абурун эхир хъсан жеда). Абуру (гъалибвилелди) КъустIантIиниййа ачухда ва (абуру) гъанимаяр пайдайла, чпин гапурар (турар) зейтундин тарарикай куьрсарна. И арада шейтIанди гьарайда: «Дугъриданни, Дажжал акъатнава — куь кьулухъ куь хизанриз писвилер ийизва». Абур экъечIна рекье гьатда (Дажжалан патав), амма хабар таб яз жеда. Абур Шамдиз атайла, дугъриданни, Дажжал пайда жеда».
Гьадисдин маса риваятда къейднава:
«Абуру Дажжалан аксина дяведиз гьазурвилер аквадайла, румвийрихъ галаз хьайи женгинилай кьулухъ, та абурулай гъанимаяр пайиз алакьдач ва жергеяр дуьзардай кпIуниз «икъамат» ганваз — и арада Иса ибн Марьям эвичIда»4.
И гъазаватдикай маса риваятда ганвай гегьенш малуматар:
Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Дугъриданни, ирс паюнар акъвазар тавунмаз ва гъанимайрин патахъай шадвилер тавун жедалди, Къияматдин югъ алукьдач», — ахпа ада гъилин ишарадалди Шам галай пад къалурна, лагьана:
«Душманар Ислам-эгьлийриз акси яз кIватI жедай, кIватI жеда Ислам-эгьлиярни — абурун аксина». (Ибн Масъуда лагьана: «Румвийриз акси яз»).
«И дяве кьиле физвай чIавуз, гьужумдилай гуьгъуьниз, хейлин кьулухъ хъхьуниз мажбур жеда,5 а чIавуз мусурманри женгиниз вилик экъечIдай десте гьазурда ва абуру чпин вилик шартI эцигда: я кьиникь, я гъалибчияр яз хъфин. Абуру йиф алукьдалди дяве тухуда. Ахпа кьве кьушунни чпин чкайрал хъфида — садни гъалиб тахьана ва (телеф хьана) куьтягь жеда а десте. Гьазурда десте вилик экъечIдай — абуру чпин арада я кьиникь, я гъалибчияр яз хтун шартI эцигда. Абуру дяве тухуда та няни жедалди. Ахпа кьве кьушунни чпин чкайрал хъфида — садни гъалиб тахьана ва а десте (телеф хьана) куьтягь жеда. Кьуд лагьай югъ алукьайла, абурун патав чалишмиш жеда амай Ислам-эгьлияр.6 Бес, Аллагьди абур (кафирар) магълуб ийида ва ахьтин зурба дяве кьиле фида хьи, (ада) лагьана: «Ахьтин кар виликдай акурди туш». Ва я (ада) лагьана: «Ахьтин кар мад аквадач». Та къушраз абурун къвалавай лув гана элячIиз кIан жеда, амма адавай абурулай элячIиз жедач (женгинин къативиляй ва мензилдин яргъивиляй) ва ам кьена аватда (чилел): Ахпа гьисабда са бубадин рухваяр — абур виш авай тир, амма амукьда абурукай анжах са кас. А чIавуз, бес, гьихьтин гъанимадал шадвалда кьван?! Ва гьи ирс пайда кьван?! Абур ихьтин гьалда авайла, абуруз идалайни чIехи мусибатдикай ван жеда. Абуруз (къутармишунин куьмек тIалабдай) гьараюнин ван къведа: «Дугъриданни, Дажжал акъатнава ва ада куь хизанрал гьужумзава куь кьулухъ тунвай». Ва абуру чпин гъилера авай затIар гадарда ва вилик экъечIда — Дажжалан патав физ. Ва ракъурда абуру цIуд атлу ахтармишдай кIвенкIвечи десте яз».
(КьатI ама)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
__________________
1 И чка Сириядин Алеппо шегьердин патарив гва ва а чIехи дяве ана кьиле фида.
2 Инал Дамаск шегьердикай ихтилат физва.
3 И делилди мусурманринни румвийрин арада виликдай, мусурманар гъалиб хьайи, румвияр есирда гьатай дявеяр хьайиди къалурзава. Есирда гьатайбуру Ислам дин кьабулна ва гила мусурманрихъ галаз санал жигьад тухуз атанва.
4 Гьадис Муслима гъана.
5 Дяве гьакьван къизгъинди хьуниз килигна.
6 Яни жуьреба-жуьре уьлквейрай, чкайрай тир мусурманар санал кIватI жеда.
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
