Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликова коррупциядихъ галаз женг чIугунин рекьяй комиссиядин заседание кьиле тухвана. Анал республикадин агьалийри коррупциядин дережадиз ва гьукумди ришветбазвал тIимиларун патал 2024-йисуз тухвай кIвалахдиз гьихьтин къимет гузватIа веревирдна. Идан гьакъиндай республикадин прокуратуради коррупциядихъ галаз гьикI женг чIугунатIа, МВД-ди коррупциядин тахсиркарвилер дуьздал гьикI акъуднатIа, гьахъ-гьисабар авуна. Мярекатдал госфинконтролдин органрин кIвалахдизни къимет гана ва 2025-йисуз вилик акъвазнавай везифаяр тайинарна.
— Ришветбазвал регион дурумлудаказ вилик финиз кьецI гузвай лап кар алай себебрикай сад я, — къейдна Сергей Меликова. — Чун хиве кьуниз мажбур я, коррупцияди гьукумдихъ авай ихтибарвал квадарзава, экономикадин гьерекат энгеларзва ва яшайишдин метлебдин программаяр уьмуьрдиз кечирмишуниз манийвалзава. Вири сад хьана, и чIуру гьалар чна хъсан патахъ дегишарун лазим я».
2024-йисуз тухвай социологиядин ахтармишунри къалурайвал, и важиблу хиле гьукумдин органри тухузвай кIвалахдикай хабардар агьалияр гзаф жезва. «И месэла лап важиблуди я. Хабарар кьур саки 89 процент агьалийриз талукь органри кьабулзавай серенжемрикай малум я. 2023-йисан нетижайрив гекъигайла, и рекъем 14 процентдин гзаф хьанва», — къейдна региондин Кьили.
Ада лагьайвал, 2024-йисуз коррупциядин тах квай тахсиркарвилерин кьадар тIимил хьанва. Ришветбазвилиз талукь язни гьа икI лугьуз жеда. Амма, ада лагьайвал, республикада коррупциядихъ галаз алакъалу залан ва жемят патал хаталу тахсиркарвилер гзаф хьанва.
Сергей Меликован фикирдалди, ришветбазвилиз талукь дуьшуьшар здравоохраненидин, яшайишдин хилен, государстводин къуллугърин, ЖКХ-дин идарайра, чилер ишлемишдайла давам жезва. Ада финансрин жигьетдай гуьзчивал авунин ва къуллугърал пешекарар тайинарунин месэлайриз кьетIен фикир гана кIанзавайдакай лагьана.
Республикада коррупциядин дережадикай ва адаз акси яз тухузвай кIвалахдикай РД-дин Кьилин коррупциядиз акси кIвалах тухунин рекьяй управленидин начальник Мустапа Генжеханова суьгьбетна.
Ришветбазвилин дережа чирун ва адаз акси яз тухузвай кIвалахдиз къимет гун патал Дагъустанда гьар йисуз социологиядин ахтармишунар кьиле тухузва. Хабарар кьунин нетижайри къалурна хьи, медицинадин идарайра, агьалияр энергетикадин такьатралди таъминарзавай идарайрин векилрихъ галаз алакъада авайла, вузрик экечIдайла, имтигьанар вахкудайла, суддин къурулушдин векилрихъ галаз алакъада гьатайла, яшайишдин пособияр, пенсияр, мал-эменнидин гьакъиндай документар туькIуьрдайла агьалийрин 22 процент ришвет гуниз мажбур жезва.
Гьа са вахтунда агьалийрин 29 процентди ришвет гузвайбурни, къачузвайбурни тахсирлу авуна.
Карчивилел машгъул жезвай 62 процент агьалийри коррупцияди бизнесдиз манийвалзавайдакай малумарна. Гьа са вахтунда абуруз гьукумди ришветбазвилихъ галаз женг чIугвазвай къайдайрикайни хабар ава.
Региондин къайдаяр хуьдай органри коррупциядихъ галаз активвилелди женг чIугвазва. Алатай йисуз и месэладихъ галаз алакъалу умуми тахсиркарвилерин кьадар 14 агъзурдав агакьна. Идахъ галаз сад хьиз, гайи зиянрай вахчур эвездин такьатрин кьадарни артух хьана. Ришветбазвилерихъ галаз гьикI женг чIугвазватIа, къанун-къайда хуьдай органрин руководителри ихтилатна.
Республикадин прокурордин везифаяр тамамарзавай Сергей Кузнецован делилралди, 2024-йисуз прокуратурадин органри коррупциядихъ галаз алакъалу 5 агъзур тахсиркарвал дуьздал акъудна. Кьве агъзурдалай виниз актар кхьена. Жавабдарвилиз са агъзурдав агакьна инсанар чIугуна. Коррупциядиз талукь уголовный 31 дело къарагъарна.
РД-дин МВД-дин министр Абдурашид Мегьамедова къейд авурвал, ведомстводи ришветбазвилихъ галаз алакъалу крар дуьздал акъудун патал датIана зегьмет чIугвазва. Алатай йисуз кьабулай серенжемрин нетижада лап гзаф кьадар пуларихъ галаз алакъалу 360 тахсиркарвал дуьздал акъудна.
Тухузвай кIвалахдай къайдаяр хуьдай органрин векилриз региондин Кьили сагърай лагьана ва и рекьяй еришар мадни хъсанаруник умуд кутуна.
Хийир Эмиров
