Чарх

Гьикая

Камала Зейдудбурун варцик тIуб кягъайла, акъатай кас хьанач.

— Зейду! Зейду! — эверна гадади.

Айвандик, хурухда ФатIи аваз, Зейдудин дах экъечI­на. Камалаз ам хтанвайди чизвачир. Зейдуди чпин дахди Сургутда вахтадал кIвалахзава лугьузвай: са варз Сургутда, ахпа са варз хтана кIвале ­жезва.

— И чIаван хийирар, Гьашим-халу! Зейду кIвале авачни?

— Зейду кIвалин кьулухъ гала, вач анихъ, — лагьана Зейдудин дахди.

Гьаятдин пипIе авай бицIи ра­кIа­рай салахъ фейи Камалаз Зейду акуна.

— Зейду, вун клубдиз вучиз атанвач? Къе репетици авайди ви рикIелай алатнани? — лагьана Камала. — Насир муаллимди зун ваз эвериз ракъурнавайди я.

— Зун къведач. Насир муаллимдиз гьакI лагь, зун мад кьуьлериз къведач лагь.

— Вучиз?

— Ви рикIел аламачни? Фицакьра, мад репетицида зи нерай иви атайла, Насир муаллимди гьикI лагьанай: «Лезги кьуьл Зейдуди виридалайни хъсандиз ийида, амма ам спортдал машгъул хьана кIанда. Туьнт лезги кьуьлери адаз азаб гузва. Гъил-кIвач, беден лигимарна кIанда». Спортдал машгъул жеда зун… Ингье за штангани авунва.

Зейдудин вилик фургъундин чарх квай. Чарх фургъундин гигинин са кьилел аламай, гигинин муькуь кьилел епералди элкъвей, залан вацIун кварквацI къван кутIуннавай.

— Дахди, мад гъилера хкведайла, заз штангарни «груша» къачуна хкида лагьана хиве кьунва. Гьа­кьван гагьди за им хкажда!

— Ваз чарх гьинай атана? — Камалазни и «штанга» хуш хьанвай.

— Чардахдик гадарнавайди тир. Магьмуд-бубадиз балкIан квай фургъун авайди ялдай. Им гьа фургъундин чарх я.

— БалкIан гьикI хьана бес?

— БалкIан цIиганри чуьнуьхна. Фургъун кукIварна кана, и са чарх тир амайди.

Зейдудини Камала нубатдалди, халис чемпионри хьиз, са кIвач кьулухъди, муькуь кIвач виликди гадариз, кьилелай винелди чарх хкажиз, чилел эцигна. Камалан ри­к­Iелай репетицини алатнавай.

Кьве вацралай дахди Зейду­диз гайи гаф кьилиз акъуд­на: Сургутдай хкведайла, спорт­дин гьар жуьредин тадара­кар­ къачуна, гваз хтана.

—  Ибур, вил алачиз, аялдин ихтиярда тваз жедани? — лагьана дидеди. — Адаз хата хьайитIа вучда?

— Бес зун вуч я? — лагьана дахди. — Зун, кIва­лах­дилай элячIна, хтанвайди я.

—  Ву-у, гьакI жедани? Чна бес кьил квел хуьда? Ваз хуьре кIва­лах жагъидани?

Шад хьанвай Зейдуди, тади акатна, дахдив гаф лугьуз тунач:

— Диде, ваз кичIе жемир, зани дахди са кар акъуд­да!

Дахди, Зейдудиз вил акьална, лагьана:

— Хцивай, зайиф яз, лезги кьуьлер ийиз те­жез­вайла­, зи Сургутда вуч ава? Зани Зейдуди жуван майи­шат кутада, ахпа килигин чун. Гьихьтин туьнт кьуьлер зи хци ийида хьи, вири пагь атIана амукьда! Тушни, хва?

Зейду шадвиляй цавук хкIун­вай.

Са юкъуз мектебдай хтай Зейдудиз чпин кIвале са гьихьтин ятIани дегишвал авайди акуна. Сад лагьайди, абурухъ мугьман авай: винел алай кIваляй рахаз-хъуьрезвай итимрин ванер къвезвай. Кьвед лагьайди, гьаятдин чил тирвал хипен цIимилар чкIанвай.

Салахъай дидедин ван акъатна:

— КъекъечI, ФатIимат, вун хипе яда!

Салаз фейи Зейдудиз салан агъа кьиле векь нез­вай кал акуна. ГъвечIи ФатIиди, лацу жив хьтин кьве хипен вилик акъвазна, абуруз фан кIус яргъи ийизвай­.

— Дахди, Кьади халудивай къачуна, гъана, — лагьана дидеди гьайванриз килигиз мягьтел хьанвай Зейдудиз. — Кьади халу рикIел аламани ви?

— Ун, — лагьана Зейдуди.

— Гила, Зейду, чан хва, чаз жуван некни жеда, чIем­­ни жеда, нисини. Бадеди гьикI лугьуда: «Кал авай кIвал кесиб жедач: суфрадал фуни жеда, ирид къафунни». ЦIийи йис алукьайла, чи кали чаз дана хада. Са хеб Кьади халуди ваз пишкеш авунвайди я.

— И хипер икьван лацубур вучиз я? Абур чуьхвенвайбур яни? — лагьана Зейдуди.

Диде хъуьрена:

— Абур дагъда, Агъул-дередин къацу яйлахра, мукьвал-мукьвал къвадай марфарик квайбур я. Марфари чуьхвенва ман!

КIваляй, рахаз-рахаз, дахни дахдин мугьман экъечIна, кьведни­ гурарай агъуз гьаятдиз эвичIна. Мугьман дахдин кIеви хванахва­ Кьади халу тир. Зейдуди фена адаз гъил яна.

— О, хтанани кьуьлерин чемпи­он? Итим хьанва, машаллагь! — лагьана мугьманди.

Зейдудиз Кьади халудин гафарикай гьяз атанач: «Кьуьл ийидайла, зи нерай иви атайди Кьади халудизни чизва», — фикирна ада.

Дахди лагьана:

— Кьади! ЦIи зулуз районда лезги кьуьлерин еке фестиваль жеда. Ана зи хци сад лагьай чка кьун тавуртIа, и зи яб атIана, жуван шаламдин кIаниз ягъа!

— Лап, лап чIалахъ я зун, Гьашим! — хъуьрез-хъуьрез лагьана мугьманди. — За хьиз авуртIа: ай­фон къакъудна, Секинатаз кал ацаз чирайтIа,- Зейду амукьуй, вакайни райондин фермеррин арада чемпион жеда!

Пакизат  Фатуллаева

_________________________________________________________

Дагъустан

 

Зурба тамар, дагълар авай,

Дагъларани чарчар авай.

Каспий гьуьлни вацIар авай

Гьикьван хуш я вун, Дагъустан.

 

Дуст миллетрин хизан авай,

РикIер ачух инсан авай.

Пуд диндин кьеб, азан авай

Гьикьван хуш я вун, Дагъустан.

 

Са асирдин яшар авай,

Гьар са пата дустар авай.

Женнет багъдиз ухшар авай

Гьикьван хуш я вун, Дагъустан.

 

Чан дидедин чIал

 

Заз хьайила ви хуш ван,

Ачух жеда гьал.

Чан играми, чан масан

Зи дидедин чIал.

 

Вун дидеди гайи заз

Савкьат я еке.

Вун, шагь дам хьиз, хуьда за,

Туна зи рикIе.

 

Бахтавар хьуй вун авай

Гьар са хуьрни кIвал.

Чан асиррин зар алай

Чан дидедин чIал.

 

Ви тIвар багьаз кьада за,

Зи пак тир гьайкал.

Ви рекье чан гуда за,

Чан дидедин чIал.

Гъулангерек Ибрагьимова

_______________________

 

Буба

 

Буба, буба, масан буба,

Махар чидай хъсан буба!

На суьгьбетар ая чаз,

Яб гуда хьи чна ваз.

 

Диде

 

Диде, диде, азиз диде,

Кьил хкажа виниз, диде!

Чун ви чIалаз килигда,

Ви гьар са югъ винизда.

 

ЦицIиб

 

Циб-цириб, циб-цириб,

Шад манияр лагь, цицIиб.

Марал къуьл гваз экъечIна,

ЦицIиб твар нез эгечIна.

 

Пси

 

Мяу-мяу ийиз, кац,

Шараграл алтадиз пац.

Кьиферин ам душман я,

Тачагъайла пашман я.

 

Кал

 

Му-му — эверзава данадиз

Нек гун патал вичин баладиз.

Некни ниси, чIем, гьелбет,

Гьам я гъизвайди девлет.

 

Сулейман  Пашаев

______________________

 

МискIалар

 

Акъвазнава са чкадал

Йифиз-юкъуз

Ва вич финни ийизва

Гьа са чIавуз.

 

Югъ атайла, юрта аваз,

Йифиз кIвалах авачирбур.

Юкъуз чпихъ кIвачер галаз,

Йифиз кIвачер галачирбур.

 

Ам вуч я, ни лугьуда,

Алач вичел, къушарал хьиз, цIакулар,

Луварни квач — лув гуда,

ЧIехи жеда, галачтIани дувулар.

 

ЦIуз вегьейтIа, кудач, вацIу тухудач,

КIантIа хци тур илига — атIудач.

Ам вуч затI я, амалар гвай чинердин,

Вилиз акваз, гъилерив кьаз тежерди.

 

Вуч я, гагь бахт, гагь бахтсузвал гъидайди,

КIел тавуна, лукьманвилер чидайди,

КIвачер квачиз, акъваз тийиз, фидайди.

 

Майрудин  Бабаханов

________________________

 

Каламбурар

 

1. Регьят кар туш уьмуьр тухун,

Жуваз гьуьрмет жедайвал.

Пис я адаз лайих тахьун:

Халкьдин туьгьмет жедай вал.

 

2. ЧIехи инсан гвачтIа къвалав,

Алукь ая чIехи къванцел.

Алудиз кIанз ажугъ-ялав,

Элягъ мийир вуна къван цел.

 

3. ЧIехибуруз кимел алай

Гана кIанда саламни.

АкI тахьайтIа, шиме авай

Гьисаба кьан са лам ни?

 

Халидин  Эльдаров

__________________

 

Аялрин яратмишунар

 

Гатфар тушни?

Яргъай къвезва чаз са мугьман.

Гатфар тушни?

Ам вуч ятIа хъуьтIуьн душман?

Гатфар тушни?

Кьуд патава лейсандин ни.

Гатфар тушни.

Туьмерзава чилериз куь?

Гатфар тушни?

ВацI ацIузва рагъул церив.

Гатфар тушни.

АцIурдайди чуьл ниэрив

Гатфар тушни?

Кьуьд кукIварна, къвезвай игит

Гатфар тушни?

Халкьдиз мукьва жезвай игит

Гатфар тушни?

 

Багьадин Гьабибуллаев,

Фиригърин хуьр

_______________________

 

Сад хьана

 

Гатфарик къал акатна,

Рагъ майдандиз акъатна,

Гваз нурлувал, чимивал,

Квадар ийиз къайивал.

Хвеши хьана чилизни,

Башламишна ифизни.

Цуьк ахварай авудна,

Чилин чинал акъудна.

Элкъвена ам нехишдиз,

Хушвал гузвай уьруьшдиз.

Рахана саз, кфилни,

Легьзе тийиз сефилни.

Билбиларни шад хьана,

Халкьдихъ галаз сад хьана.

Зарият Алимирзоева,

Фиригърин хуьр