Закат малдин жигьетдай ибадат я. Адалди девлетлуда кесибдиз адан игьтия­жар таъминарун патал вичин (куьмекдин)­ гъил яргъи ийизва. Закат гун хсуси ва вичин гъилик квай нафакьадал алай ксарин игьтияжар таъминарайдалай кьулухъ артух­ мал амукьзавай кас патал ферз я. Вични­ игьтияжар таъминарайдалай кьулухъ амукь­­завай малдин кьадар нисабдив (месе­ла пулунин нисаб — къизилдин 85 граммдин къиметдиз­ барабар я) агакьайла ва агакьайдалай кьулухъ са йис вахт алатайла (нисаб — яни кьадар, вирида­лай тIимил уьлчме виче­лай закат къвезвай). (Баян: яни са йисан къене­ гьа нисабдин кьадар а закат гузвай касдихъ­ амукьна кIанзава, мисал яз, нисабдин кьадардив агакьна, ахпа са йисан къене а пул нисабдилай тIимил хъхьайтIа, ада закат гузвач. Регьят гафаралди лагьайтIа, инсан­дихъ алатай йисан Рамазандин вацран 1-числодиз 85 грамм къизилдин къиметдиз барабар тир пулунин кьадар (мисал яз 765 агъзур манат, эгер са грамм 9 агъзур манатдай кьуртIа) авайтIа, шариатдалди а касди алай йисан Рамазандин вацран 1-число­диз закат гана кIанзава, эгер адахъ а нисаб, яни 765 агъзур манат ва я адалай гзаф 2025-йисан Рамазандин вацран 1-числодалди аму­кьайтIа. Эгер йис тамам жедалди, ада а пулдикай са кьадар харж хъувуна, ам тIимил хъхьайтIа, и дуьшуьшда ада закат гунин важиб алач, та гьа пулдин нисабдин кьадар кIватI хъжедалди ва нисабдин кьадар аваз мад са йис жедалди. Пулдин нисаб гимишдиз элкъуьрунин мисални гьа ихьтинди я. Закатдин «йисан муддат» гьижрадин варца­ралди гьисаб кьуна кIанзава, яни, лугьудайвал, «мусурманрин календардин» варцаралди.)

Закат пулунилай, мал-къарадилай, емишрилай, магьсулрилай гана кIанзава. Пу­­лу­нин ва алишверишдин (савдадин)­ закат­ гьар йисуз са сеферда, магь­сул­рин­­ (къуьлуьн, мухан, дуьгуьдин ва мсб.) закат, техил цана, бегьер кIватI хъувур гьар сеферда гана кIанда. И ферзини (закатди) девлетлуяр малдихъ галаз алакъа­лу тир (инсан чIурзавай) зулумар авуникай (мисал яз ке­сиб­рин жигьетдай такабарлувал авун; кесибриз закат гун тавурла, девлетлуйри абуруз зулум авун жезва, гьикI лагьайтIа, закатдин мал и кесибрин гьахъ я, девлетлуйри ам чпив тун гьарам кар я ва икI мад) ва кесибрин (факъиррин) рикIер ажугъдикайни пехилвиликай хуьзва. Аллагьди бендеяр ахтармишун, ни вичин неф­синин гьевесрилай Раббидиз ибадат авун (итIаатлувалун) вилик кутадатIа чирун патал гьар жуьредин имтигьанар тайинарнава.

Малдикай пуд шартI аваз хьайитIа, гьакъикъи менфят жеда: ам гьалалди тирла, ада вичин сагьиб (иеси) Аллагьдиз ва Адан расулдиз итIаатлувалуникай къерех тавурла ва адан гьакъиндай Аллагьдин гьахъ (ихтияр, эмир) кьилиз акъудайла. (Закат — ферз, садакьа — сунна кар я).

Закатдин мана артух, хъсан, михьи ва берекатлу хьун я. Шариатда адан тариф (определение) ихьтинди я: тайин малдин гьакъиндай тайин ксар патал тайин вядеда важиблу кар.

Закат Меккада ферз авунай, амма адан кьадарар (паяр), чпелай закат гун лазим тир малдин жуьреяр, гун (паюн) лазим тир ксарин жуьреяр — вири и крар Мединада гьижрадин 2-йисуз (“Бадр” гъазаватдилай вилик) атанай.

Закатдин  важиблувал. Закат Исламдин дестекрикай шагьадат-келимадилай ва кпIунилай кьулухъ виридалайни зурбади,  ма­са гафаралди лагьайтIа, ам Исламдин пуд лагьай дестек я.

Аллагь-Таалади Къуръанда лугьузва (9-сура, 103-аят, мана): “Къачу (вуна, эй Пайгъамбар) абурун (гунагьар хиве кьуна, туба авурбурун) мал-девлетрикай са­дакьа (закат), вичелди абур михьи­ ийи­дай ва хъсанардай, абур патал дуьа ая (вуна), гьакъикъатда ви дуьа абур патал секинвал (асайиш) я, Аллагь — ­(дуьайрин) ван къведайди, вири чидайди я!..” Мадни (2-сура, 277-аят, мана): “- Гьа­къикъатда чпи, иман гъана ва диндар амал авуна, капI кьилиз акъудна ва закат гайибуруз чпин суваб абурун Рабби­дин патав гьазурнава, жедач абуруз кичIевал (Эхиратда), жедач абур пашманни (и дуьньяда чпин гъиляй акъатай крарал)!»

Закат важиблу авунин ­гьикмет (камаллу себеб)

Мусурман касдивай закат къачунин макьсад анжах, мал кIватIна, ам кесибриз ва муьгьтеж ксариз паюн туш. И кардин эвелимжи макьсад инсан малдилай вине хьун я. Яни ам (инсан) адаз муь­тIуьгъ, адан лукI тахьун. Гьавиляй Шариатда закат ам гузвай ва къачузвай ксар хъсанарун, михьун патал тайинарнава.

Закат себеб яз, гунагьар багъишламишзава. Ам гьакIни Женнетдиз фидай ва Жегьеннемдикай къутармишиз жедай себеб я. Закатди инсан мискьивиликайни мутI­лакь­виликай михьзава. Ам девлетлуйрин ва кесибрин арада алакъа хуьзвай ва мягькемарзавай кIеви муьгъ я. Адан куьмекдалди нефсер — михьи, рикIер хъсан ва ачух жезва. Закат себеб хьана, инсанрин арада саламатвал, кIанивал ва стхавал жезва.

Закатди ам ада ийизвай (яни ам кьилиз­ акъудзавай) касдиз сувабар артухарзава­, адан мал-девлет гьар жуьре балайрикай (бедбахтвилерикай) хуьзва, эменни гзафарзава ва кесибрин игьтияжар таъминарзава. Закатди малдин жигьетдай чIуру крар (чуьнуьхунар, угъривилер, къакъудунар ва икI мад) акъвазарзава.

Закат кьуд жуьре малдилай гун лазим я:

къимет яз гузвай шейинилай: къизил, гимиш ва пул;

чIура хуьзвай мал-къарадилай: девеяр, калер, хипер;

чиляй экъечIзавай затIарилай: техилар (къуьл, мух…), емишар, мяденар;

алишверишдин метягьрилай (алвердиз гьазурнавай затIар).

Къизилдилай закат

Эгер къизилдин кьадар 20 динардив (къизилдин пул) агакьайтIа ва адалай ар­тух хьайитIа, закат гун важиблу жезва: авай кьадардин 40 паюникай са пай закат яз гана кIанда. (Динардиз къизилдин са мискьал заланвал ава. Са мискьал чи девирда 4,25 грамм я). Мисал яз, 20 динар 85 грамм къизил жезва (20 х 4,25 = 85 грамм). Яни инсандихъ 85 грамм ва я адалай артух къизил аваз хьайитIа, адалай 1/40 пай (ва я 2,5%) закат гана кIанзава.

Гимишдилай закат

Эгер гимишдин кьадар 200 диргьем­див­ (гимишдин пул) агакьайтIа ва адалай артух хьайитIа, гимишдилай закат гун ферз я. 200 диргьемдин заланвал гимишдин 595 граммдиз барабар я. Адалай гана кIанзавай закатдин кьадар 1/40 пай (ва я 2,5%) я.

(КьатI ама)

Ямин  Мегьамедов,

диндин алим