Саудрин ­Аравиядиз…

Урусатди 2024-йисан 11 вацра Сауд­рин Аравиядиз (къиметдин гьисабдалди кьурла) 1 миллиард доллардилай гзаф АПК-дин продукция рекье тунва. Им, виликан йисан и муддатдив гекъигайла, 17 процентдин гзаф я. Идакай, «Агроэкспорт» центрадал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Чешмеди раижзавай къейдерай­ ма­­лум жезвайвал, къиметдин жигьет­дай­­ гьисаба кьурла, экспортдиз виридалайни гзаф ракъур­навай «вадак»  акатзава: къуьл (ракъурнавай продукциядин умуми гьисабдикай и техил­­дал 39 процент ацалтзава), мух (35 процент), вечрен як (14 процент), семечкадин чIем (5 процент), малдин як (4 процент).

Малуматда къейдзавайвал, географиядин жигьетдай вич алай чка ва гьавадин шартIар себеб яз, Саудрин Аравиядихъ хуьруьн майишат вилик тухунин жигьетдай сергьятламиш тир мумкинвилер ава. Гьавиляй и уьлкве регионда недай суьрсетдин лап еке импортер я. Чешмеди раижзавай делилралди,­ Саудрин Аравияди кьилин фикир Урусатдихъ галаз кIвалахуниз гузва. 2022- йисуз Урусат и уьлкведив АПК-дин продукция агакьарай 10 уьлкведин арада  гьатнава.

Артух хьун ­мумкин я

Уьлкведа 2025-йисуз электроэнергия ишлемишунин кьадар, 2024-йисав гекъигайла, 3 процентдин гзаф хьун мумкин я. Идакай, «Системный оператордал» асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Оператордин векилдин гафаралди, уьлкведа электроэнергия ишлемишунин жигьетдай 2025-йисан прогноз ихьтинди я: 1 трлн 226,2 млрд кВт.ч. Ада къейдзавайвал, и рекъем, алатай йисав гекъигайла, 3 процентдин гзаф я.

Чешмеди раижзавайвал, виликдай оператордин кьил Федор Опадчийди 2024-йисуз электроэнергия ишлемишунин кьадар 3,1 процентдин артух хьанвайдакай хабар ганай. Опера­тордин материалра къалурзавайвал, рекъем саки 1,192 трлн кВт.ч-див агакьнава. Идаз ухшар тир хкаж хьунин рекъем Урусатдин сад тир энергосистемадани тестикь хьанва, ана ишлемишунин кьадар 1,174 трлн кВт.ч.-дикай ибарат тирди къалурнава. Гьа са вахтунда, материалрал асаслу яз, электроэнергия гьасилунин кьадар 2,9 процентдин виниз акъатнавайдини къейдзава.

Алай йисан эвел кьиляй Урусатда электростанцийрин санлай къачур гужлувал саки 269,893 ГВт-див агакьзава.

Сиягь ­гегьеншарнава

Уьмуьр патал чарасуз ва важиблу тир дарманрин сиягьда  онкологиядин, хронический, аутоиммунный, рикIинни дамаррин ва садакай масадак акатдай  жуьреба-жуьре начагъвилер авай агьалияр патал цIийи тIварар ва дарманрин жуьреяр артух хьанва. Идан гьа­­къиндай махсус тапшуругъдал уьл­кведин премьер-министр Михаил Мишустина къул чIу­гунва, хабар гузва РФ-дин гьукуматдин официальный сайтда.

Кьилди къачуртIа, чешмеди ра­иж­за­­вайвал, цIийи хъувунвай сиягьда 18 дар­ман алава хъхьанва. Аник лим­фома, меланома, лейкоз, «не­кIе­дин­ железадин» рак, шекердин диабет, стIал­жем, тахикардия… ва маса начагъвилер сагъар хъувунин серенжемар кьиле тухудайла ишлемишдайбур акатзава.

Къейдзавайвал, виликдай сиягьда тунвай кьуд дармандик алава яз медикаментрин жуьреяр кутун хъувунва­. Кьилди къачуртIа, и кар ихьтин дарманриз талукь я: инсулин лизпро, даратумумаб, диклофенак ва пирибедил.

Пешекарди къейдзава

Онколог, НПИЦ-дин ракдин химиопрофилактикадин ва онкофармаколо­гиядин илимдин лабораториядин за­ведующий Григорий Точильникова гьар йикъан тIуьни гьикI онкологиядин­ начагъвилериз талукь профилактика­ ва сагъар хъувунин серенжемар кьиле­ тухуниз куьмек гузватIа, гьадакай­ суьгьбет авуна. Идакай уьлкведин здраво­охраненидин министерстводин те­лег­рам-каналди хабар гузва.

Пешекардин раижзавай къейдерай малум жезвайвал, сагъламвал, кIва­лах­­дай алакьун хьун… гзафни-гзаф инсанди тIуьн незвай къайдадилай аслу я: ада тIуьнихъ галаз бедендиз игьтияж­ авай энергия, гьакIни белокар, ягълу­яр, углеводар, витаминар ва минеральный затIар лазим кьадарда къачузвани, къачузвачни гьадахъ галаз алакъалу я.

Экспертдин гафарай гъавурда акьазвайвал, шегьердин агьалиди чиркинвал квай, тIямлу яз аквазвай, ягълу тир ва ширин тIуьнар гзаф ишлемишзава. Гьа са вахтунда набататрихъ галаз алакъалу продуктар герек кьадарда а тIуьнра авач, нетижада беден патал менфятлу затIарни абура бес кьадарда жезвач.

Виридалайни гзаф зарар квай тIуь­нар ибур яз гьисабзава:

чIемедал чрайбур;

консервияр;

маринадар;

гриль (къабух (корка) жедайвал чурун).

Григорий Точильникова тIуьн бугъа­дал ргадай къапара (пароварка) гьазурун, бугъадал чурун (тушить) меслят къалурзава. Адан гафарай гъавурда акьазвайвал, пароваркайра шейэр агъуз тир температурада — 100 градусда гьазур жезва, ягълавда (сковородка) лагьайтIа, и рекъем 400 градусдал акъатзава. ГьакIни ада къейдзавайвал, таза тIуьнарни хьун лазим я, мисал яз, салан майвайрикай гьазурнавай чпик къацу хъчарни кутунвай салатар.

Эхиримжи вад йисуз

2024-йисан нетижайралди, Урусат­да 1,57 миллион цIийи машин маса­ ганва. 2023-йисав гекъигайла, им 48,4 процентдин гзаф я. «АВТОСТАТ» агентстводин экспертри къейдзавайвал, им эхиримжи вад йисан къене Урусатдин автомобилрин базардин виридалайни хъсан нетижа я. Идакай «АВТОСТАТ» агентстводин сайтда кхьизва.

Чешмеди къейдзавайвал, икьван гагьда винидихъ къалурнавай рекъемдилай са кIус гзаф кьадар автомобилар 2019-йисуз маса ганай — 1,59 миллион уьлчме. Хабар гузвайвал, маса ганвай машинрин умуми гьисабдин пудакай кьве пай, санлай къачурла, 5 маркадал ацалтнава. Раижзавай делилралди, чкадин LADA маркадинбурун арада кIвенкIвечи чка кьунва — 436 агъзур уьлчме маса гуналди.

2024-йисуз LCV (коммерциядин кье­зил автомобилар) маса гунин кьадарни саки кьудай са паюнин гзаф хьанва.

Къейдзавайвал, шаз Урусатда 112 агъзур цIийи LCV маса ганва.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов