(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024­-­йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40, 47-нум­райра)

ГъвечIи лишан №96

«Аль-Фурат» (Евфрат) вацIу къизилдин дагъ чуплах ийида

Фурат (Евфрат) виридаз машгьур, гзаф яд авай вацI я. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават­ ва салам хьуй вичиз) хабар ганвайвал, Фуратди­ чуплах авун, адан финин рехъ дегиш хьун ва анай инсанриз къизилдин дагъ акун Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва хьунин гьакъиндай шагьидвалзавай лишан я. А къизилдин дагъ патал инсанар сад-садахъ галаз къалмакъалриз акъатда ва абурукай гзафбур телеф жеда.

Дугъриданни, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) игьтиятлу авунин хабар ганва а чкадал атайбуру адакай са шейни къачун тавун патал — фитнедик ва я къалмакъалрик акат тавун патал, ам (яни къизилар — ред.) себеб яз.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Къияматдин югъ алукьдач, та Фурат вацIу чуплах ийидалди къизилдин дагъ. И къизилар патал инсанри сада-садахъ галаз­ дявеяр тухуда ва гьар са вишекай кьудкъанни цIекIуьд яна рекьида. Гьа са вахтунда абу­рукай гьар сада лугьуда: «Белки, гьа къутармиш жедайди зун жен»4.

И гьадисдин маса риваятда лугьузва:

«Къуй аниз акъатай гьар гьи кас хьайи­тIани, ада вичиз адакай са затIни къачун тавурай»5.

Убай ибн Каъд асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) лагьана: «И дуьньядин няметрин суракьда аваз, инсанрин гарданар гьар жуьре хьун давам жеда. Яни инсанрин башчияр — кьилевай ксар сад хьтинбур жедач. Заз Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) икI лугьудай ван хьана (мана):

«Фурат вацIу къизилдин дагъ чуплах (ачух) авун мукьвал хьанва.  Инсанриз и кардикай ван хьайила, абур адан патав фида ва дагъдин ценерив (патарив) гвайда лугьуда:­ «Эгер чна инсанриз адакай са вуч ятIани къа­чудай ихтиярар гайитIа, абуру ам михьиз вахчуда»». Ада лагьана: «Абуру дагъ патал дявеяр тухуда ва гьар са вишекай кьуд­къанни цIекIуьд яна рекьида»6.

Кьве патахъди ахъа хьун — ачух (чуплах) жеда лагьай чIал я ва анал пайда жедай дагъ михьи, гьакъикъи къизилдинди жеда.

И вакъиа Фурат вацIун кьер (рехъ) дегиш хьун себеб яз кьиле фин мумкин я. Мумкин я, а хазина ва я къизилдин дагъ накьвадик акатнаваз, малум тушиз хьун. Са гьихьтин ятIани себебралди вацIай яд авахьзавай къайда дегиш хьайила, Аллагьди и дагъ винел акъудда.

А чIавуз вуж дагъдин патав гваз хьайитIа, ада, фитнедикайни ивияр экъичуникай мукъаят­ хьун патал адакай вичиз са затIни къачуна кIан­дач. Гьелелиг а фитне пайда хьанвач ва и кар мус кьилиз акъатдатIа, Аллагьдиз хъсандиз чида­.

Къенин юкъуз Туьркиядини Сирияди Фурат вацIал бандар эцигзава, заводар (карханаяр) кардик кутазва. И крар себеб яз, вацIа авай цин кьадар тIимил хьанва. Белки, и гьалари къизилдин дагъ пайда хьуниз рехъни ачухда жеди…

ГъвечIи лишан №97

Инсанди ажузвал ва я чIурувал (явавал) ­авуникай

Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва хьуниз талукь яз хабар ганвай лишанрик инсан кьве кардикай сад хкядай чкадал гъун акатзава: я ада чIурувал ийида, я ам секин тада, амма адак, ажузди я лагьана, тахсир кутада, адаз кьулухъ галамукьзавайди, намусдик хкIадай маса гафар лугьуда. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) виликамаз чаз и кардикай хабар ганва ва чIурувиликай (явавиликай) къерех хьун патал ажузвал хкягъун меслятнава.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар ганвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Алукьда инсанриз ахьтин вахтар, виче­ итим ажузвилин ва явавилин арадай­ сад хкя­гъун тIалабдай. Вуж а заманадив­ ага­кьай­тIа, къуй ада ажузвал хкярай — чIуру­вал (ява­вал) туна»7.

И лишан чи йикъара кьилиз акъатиз гатIун­нава лагьайтIани жеда. Мисал яз, хиджаб алай дишегьлидик бязибуру, ам кьулухъ галамайди, уьмуьрда са куьнивни агакь тавурди, ажузди я лугьуз, тахсир кутазва. Я тахьайтIа, ни селемчивал квай савдайрик кьил кутазвачтIа, ришветар гуз-къачузвачтIа, вуж телевиденидин явавилин гьерекатар къалурзавай къаналриз килигзавачтIа, инсанри адан патахъай ам са куьникайни хабар авачир, вири крарай кьулухъ галамай ажузди, вилик тефизвай инсан я лугьузва. Са гафуналди, инсан жемятда (элдин арада) хкягъуниз мажбур жезва чIурувал ва асивал авунин ва я ажузвал ва кьулухъ галамукьунин туьгьметдин арада.

ГъвечIи лишан №98

Аравиядин чилер мад уьруьшриз ва вацIариз элкъуьн

Вуж дикъетдивди «Жазиратуль-Араб» яни Аравиядин полуостровдиз килигайтIа, адаз адан умуми мулкунин 70 процент са затIни экъечI тийиз­вай баябан чуьллер,  къумлухар тирди аквада. Чи Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) хабар ганвайвал, кьурай, баябан,  са набататни экъечI тийизвай чка тир «Жазиратуль-Араб» (Аравиядин полуостров) векьин уьруьшризни вацIариз элкъуьн хъувун Къияматдин йикъан лишанрик акатзава.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар ганвайвал, Аллагьдин Расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Арабрин чил мад цIийи кьилелай вацIар авахьзавай уьруьшриз элкъуьн тавунмаз ва Иракдай Меккедиз деведал (балкIандал) акьахна физвай касдиз, са куьнихъайни кичIе тушиз, анжах вичин рехъ алатуникай кичIе тахьанмаз, та гьардж гзаф тахьанмаз, Къияматдин югъ алукьдач».

Инсанри хабар кьуна: «Гьардж вуч я, я Аллагьдин Расул?». Ада жаваб хгана:

«Яна кьин»8.  

ГьакIни хабар гузвайвал, Аллагьдин Расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Мал-мулк бул тахьанмаз, Къияматдин югъ алукьдач. Адан кьадар акьван гзаф жеда хьи, девлетдин сагьиб вичин закат кьабулдайди суракь ийиз экъечIда, амма адаз садни жагъидач, адавай ам кьабулдай ва та арабрин чил мад цIийи кьилелай уьруьшризни вацIариз элкъуьн тавунмаз»9.

________________________

1 Гьадис Муслима гъана.

2 Гьадис аль-Бухарийди гъана.

3 Гьадис ат-Табараниди ва аль-Баззара гъана. Гьадисдин иснадда зайиф агакьарнавайди ава — Мугьаммад ибн Абан аль-Къураши.

4 Гьадис Муслима гъана.

5  Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.

6  Гьадис Муслима гъана.

7 Аль-Гьейсамиди лагьана: «Гьадис Абу Гьурейрадилай Агьмада ва Абу Яъляди гъана. И гьадис агакьарай амайбурни ихтибар авуниз лайихлу я».

8  Гьадис Агьмада гъана.

9 Гьадис Муслима гъана.

 (Мугьаммад ибн Абдуррагьман ­аль-Арифидин ктабдай. КьатI ама)

Гьазурайди — диндин алим

Ямин  Мегьамедов