ЦIийи къайдада

Дагъустандин энергетикри респуб­ликадин кьиблепатан районра сетар­ цIийи къайдада туьхкIуьрунин серенжем кьиле тухузва.

«Россети Северный Кавказ» — «Даг­энерго» фи­лиалдин Ахцегь райондин электросетрин пешекарри Ахцегь, Рутул ва Докъузпара районрин электроэнергия чара­ ийидай сетриз талукь технический серенжемар кьиле тухузва.

Филиалдин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, алай вахтунда пешека­рар 32 КТП (комплектная трансформа­торная подстанция) асул дибдай туь­кIуьр хъувунал машгъул хьанва.

ЦIийи къайдада туьхкIуьрунин серенжемдин сергьятра аваз чпин умуми гужлувал 720 кВА-дикай ибарат тир куьгьне пуд трансформатор алай девирдин жуьрединбуралди дегишнава, гьакIни электроэнергия агакьардай линийриз талукь гьалдай фенвай кIарасдин 162 даях цIийибуралди эвезнава. И серенжемар кьиле тухуникди энергокъурулушдин мягькемвал хкажнава.

Къейдзавайвал, чпикай ихтилат­ физвай серенжемар 2024-йисуз «Даг­энер­годин» энергообъектар ишлемишунин, абурухъ технический жигьетдай гелкъуьнин ва туькIуьр хъувунин Программадин пай яз кьилиз акъуднавайди я.

Вилив хуьзвайвал, и кIвалахар кьиле тухунин нетижади электросетрин объ­ектрин гьалар къайдадик кутада  ва хатасузвал таъминарда. И объектри саки 6,6 агъзур агьали ва яша­йишдин жигьетдай метлеб авай 22 идара электроэнергиядалди таъминарда.

Идалайни алава яз, алай йисан эхирдалди энергетикри ругуд КТП хъуь­тIуьн шартIара кIвалахун патал гьазурун ва электроэнергия агакьардай линийра гьалдай фенвай мадни 34 даях дегишарун пландик кутунва.

Кьил къакъудин

Республикадин наркологический­ дис­пансердин (ГБУ РД «РНД») те­лег­рам-каналди никотинди бедендиз ийизвай таъсирдикди арадал къвезвай кьилин зарар гьихьтинди ятIа, гьадакай делилар раижнава. ИкI, чешмедин къейдерай малум жезвайвал, никотинди инсандин сагъламвилиз жуьреба-жуьре патарихъай зарар гузва.

Аслувал. Никотинди тади гьалда вичелай аслувиле твазва. И карди инсанриз пIапIрус чIугуникай ва тенбекдин маса затIар ишлемишуникай кьил къакъудун четинарзава. Гьатта ам са тIи­мил ишлемишайдалай кьулухъни ас­­лувиле гьатун мумкин я.

РикIиз таъсирун. Никотин рикIин гьерекат ва дамарра ивидин йигинвал  хкаж хьунин себеб жезва. И карди, вичин нубат­да, рикIинни дамаррин начагъвилер арадал атунин хаталувал арту­хар­зава. Яргъалди таъсирунин нетижада инсультрал ва инфарктрал гъун мумкин я.

МефтIедиз таъсирзава. Никотинди мефтIеда авай нейромедиаторриз таъсирзава. Ида инсандин гуьгьуьлар дегиш, дикъетлувал ва зигьин (память) зайиф хьунал гъун мумкин я. Никотин жегьил вахтунда ишлемишун генани хаталу я, гьикI хьи, гьа и вахтунда мефтI артмиш хьунин кIвалах активнидаказ кьиле физва.

Нефес чIугвадай къурулушдиз таъ­­сирун. ПIапIрус чIугуни жи­­гер­рин хронический начагъвилер арадал гъизва. Абурук бронхит, эмфизема­ ва мсб. акатзава. Никотинди гьакIни нефес чIуг­ва­дай рекьер, нефес чIугвадай органрин гьалар писарун мумкин я.

Никотин канцероген туштIани, пIапI­русдин гумада жигеррин рак ва маса дакIунар арадал гъидай затIар пайда хьун мумкин я.

Несил давамаруниз. КIвачел залан вахтунда чIугвазвай дишегьлийриз аял вахтунилай фад, чагъадин заланвал тIимил хьунин ва жуьреба-жуьре «кар четинардай гьалар» (осложнения) арадал атунин хаталувал ава. Никотинди итимдин репродукциядин къурулушдизни пис патахъай таъсирзава.

Психикадин жигьетдай сагълам­вал. Ахтармишунри чIугунинни стресс­дин ва рикIик гъалаба акатунин (тревожность) дережа артух хьунин арада алакъа авайди къалурзава. ЧIугунал машгъул гзафбур рикIин теспачавилихъ галаз (эмоция) никотиндин куьмекдалди женг тухуз алахъзава. Амма­, чешмедин къейдерай малум жезвайвал, и месэла и къайдада гьялиз ала­хъун­ нетижалу рехъ туш.

ПIапIрус чIугуникай, тенбек ишлеми­­шуникай кьил къакъудуникди уьмуьр­дин ери хейлин хъсанариз, гзаф на­чагъвилер акатунин хаталувилер тIи­ми­лариз жеда.

Республикадин наркодиспансерди эвер гузва: эгер куьн ва я куь багърияр никотиндин аслувиликди начагъ ятIа, пешекарривай куьмек тIалаба.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов