(Эвел — 41-44-нумрайра)

 Куфрдин шартIар [яни са тайин инсандикай кафир хьанва лугьун патал а касдин гьакъиндай ихьтин шартIар хьана кIанзава].

2. Ният. Инсан кафир жезвач, эгер ада кафирвал ийидай ният авунвачтIа. «Ният авунвачтIа» гафуниз хъсандиз фикир гана кIанда, вучиз лагьайтIа, им лап важиблу я. Макьсаддалди куфр авур гьар са кас кафир ва Аллагьдихъ инанмиш туширди (безбожник) жезва, гьи тегьерда (формада) ада ам (куфр) авунатIа, гьа­далай аслу тушиз (яни тафават авач гьи жуьредин куфр инсанди авунватIа, эгер ам къастуналди, ниятдалди авунвай кар (куфр) ятIа, ам кафир я). Ният авачиз куфрдин гафар лагьай касдин гьакъиндай лагьайтIа, ихьтин кар са шумуд дуьшуьшда хьун мумкин я.

Сад лагьай дуьшуьш. Инсан лап кIеви хъилез акъат­навай вахт, нетижада адан акьул квахьзава (затупляется). Ихьтин гьалда аваз куфрдин гафар лагьайди кафир жезвач, вучиз лагьайтIа, ада и кар ният авачиз (къаст авачиз) авуна.

Кьвед лагьайди. Инсан лап шад хьанвай вахт, и чIавузни инсанди куфрдин гафар лагьайтIа ам кафир жезвач, вучиз лагьайтIа, ада а гафар фикир тагана лагьанвайбур я. Са гьадисда лагьанва: “Рекье авай са кас (яргъал сеферда аваз) баябан чуьлда авай чIавуз адан гьайван (балкIан) квахьна. Вичелни а касдив гвай вири тIуьн-хъун алай. Геждалди къекъвена, жагъун тавурла, михьиз умуд атIана, ам, тарцин патав атана, адан хъендик ярх хьана (гьайван жагъуникай умудсуз яз). И гьалда авайла, садлагьана ам (гьайван) адан кьилив атана ахкъатна. Ада тадиз адан кьенерар кьуна ва лап шадвиляй лагьана: “Я Аллагь, Вун зи бенде я, зун Ви рабби я!”. А кас и кьил, а кьил авачир шадвиляй инал гъалатI хьана. Инсанди туба авур чIавуз Аллагь генани шад жезва” (Муслим). [Гаф кватай чкадал къейд ийин, и гьадисдин мана, бендеди туба авурла, Аллагь шад жезвайвал къалурун я]. И гьадисда ихтилат физвай касди “Я Аллагь, Вун зи бенде я, зун Ви рабби я!” гафар еке шадвиляй лагьанвайбур я, кафирвал авунин къастуналди — ваъ, гьавиляй а кас кафир жезвач.

Пуд лагьайди. Инсандиз вичиз кIан тийиз, ам мажбур авун мумкин я куфр авуниз, и вахтундани ам кафир жезвач, идакай Аллагьдин гафари шагьидвалзава (16-сура, 106-аят, мана): «Ни вичин имандилай кьулухъ Аллагьдихъ кафирвал авуртIа, —  анжах, вич а кар авуниз (куфрдин келима лугьуниз масада) мажбур авурди квачиз вичин рикIни (а чIавуз) иман аваз секин яз (имандал мягькем яз, — ахьтиндаз гунагь авач), амма ни вичин хур куфрдиз ачухайтIа, абурал Аллагьдин патай гъазаб (пис ажугъ) жеда ва абуруз чIехи азабни жеда».

Куфрдиз мажбур авур касди а кар гафаралди авур­тIани, краралди авуртIани, ам кафир жезвач. Пайгъам­барди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) са гьадисда лагьанва (мана): «Гьакъикъатда, Аллагьди ба­гъишламишда зи гьуьрметдай зи уьмметдиз (абуру ийидай крар) гъалатI хьана ва рикIелай алатна (гьакIни) ам (яни а кар) куьз абур мажбурдатIа (яни гужуналди ийиз тадай крар, чпин хушуналди — ваъ)». (Ибн Маджах, аль-Байхакъи.) Идакай Салигьан хва Мугьаммада лугьузва.

3. Алим Салигьан хва Мугьаммада лагьана: «Пуд лагьай шартI ам я хьи, кафирвилин тахсир кутун патал чаз лап хъсандиз чир хьун лазим я (а) касди авунвайди куфр тирди, вичин гьакъиндай шариатди шагьид­валзавай, гьа вахтунда а кар авурдак кафир хьунин тахсир кутаз жеда. Эгер чахъ якъинвал авачтIа а кар куфр тирдан гьакъиндай ва я тахьайтIа а кардал шак­лу ятIа, (ихьтин дуьшуьшда) ихтияр авач инсан кафир яз гьисабдай, вучиз лагьайтIа, гьар са кас мусурман я [инал ихтилат винелай диндин везифаяр кьилиз акъудзавай касдикай физва, мисал яз: капIзавай ва икI мад], адаз къарши тирди субут тавунмаз [яни ам диндай акъатнавайди субутдай делилар авачтIа]. Эгер чаз чизватIа са тайин кар куфр тирди, амма ам авунвай касдин гьалдин гьакъиндай шаклувал аватIа, вучиз лагьайтIа (чаз) чизвач а касди а кар (яни куфр) дуьз гъавурда акьун тавуникди, хабар тахьуникди авунвайди ятIа, (адаз) багьна (оправдание) жагъуриз жезвани, жезвачни, и дуьшуьшдани чна ам кафир яз гьисабзавач».

Мусурманрик кафир я лагьана тахсир кутун

Эгер инсанди са вуж ятIани кафир я, Аллагьдихъ агъан тийизвайди (безбожник) я лугьузватIа, и вахтунда ада вичин хивез жавабдарвал къачузва Аллагьдин ва Адан расулдин тIварцIихъай рахадай. Гьавиляй мусурмандик кафир я лагьана тахсир кутазвай касди агъур гунагь кар ийизва, и месэлада кьве терефдиз (аспект) фикир гана кIанда:

1. Ада Аллагьдал таб гъизва, амма Аллагь-Таалади лагьанва (18-сура, 15-аят, мана): «(Бес), вуж я мадни зулумкарди вичи Аллагьдикай тапарар къундармиш авунвайдалай (Адаз шерикар талукьарна абурузни ибадат ийиз)?!.»
2. Ада вичи вич гьа масадак тахсир кутур карда твазва, вучиз лагьайтIа, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): «Эгер инсанди вичин стхадиз кафир лугьузватIа, абурукай сад кафир хьун лазим я». (Аль-Бухари, Агьмад).

Кафирвилин тахсир кутунин кар чукIунин (распространение) себебар

Мумкин я и кардал машгъулбуруз бязи текстера са кардин гьакъиндай куфр тирдакай кхьенваз акунва, ­амма абуру а текстериз алимри ганвай баянар кIел­навачиз хьун. И карда а ксар мумкин я хариджит­риз ухшар хьун, вучиз лагьайтIа, хариджитри чIехи гунагь — куфр яз, гъвечIи гунагь им чIехи гунагь хьиз гьисабзава. Са бязи текстер алимрин баянар галачиз кIелна, му­сурманриз кафирар лугьуз рахазвайбуруз чна икI жаваб гуда: Къуръандин аятра ва гьадисра ава гьахьтин текстер, чеб къурху кутун патал лагьанвайди яз гъавурда акьазвай (винел патан манада аквазвайвал ваъ). Мисал яз, Аллагьди къанлудиз (убийца) Къуръанда къурху гузва (4-сура, 93-аят, мана): «Ва ни муъмин кас къас­тунай яна кьейитIа, адаз жаза Жегьеннем жеда, даим яз ана амукьдай, ва хъел ала адал Аллагьдин лянет авунва (Ада) ам, (Ада) адаз зурба азаб гьазурнава!»

[Къейд ийин хьи, и аятди къалурзава гьикьван пис кар ятIа муъмин кас къастуналди яна кьин ва ам Аллагьдиз хъел къведай кар тирди. Ихьтин дуьшуьшдин гьакъиндай диндин алимри кхьенвай кьилдин кIвалахар авайди я. ГьакIни шариатдай чаз чизвайвал, къанлувал авун даим Жегьеннемда тадай тахсиркарвал туш. Генани и аятдин мана чирун патал тафсиррин (баянрин) чIехи ктабриз килигиз жеда].

ГьакIни Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) «куфр» гаф ишлемишнавай гьадисарни ава. Мисал яз, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): «Мусурмандиз экъуьгъун фасикьвал (яни Аллагьдиз муь­тIуьгъвиляй экъечIун) я, адахъ галаз женг тухун — кафирвал». (Бухари, Муслим.) ГьакIни Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): «Инсанрик квай кьве ери куфр я: тухумдиз экъуьгъун ва кьейидахъ ван алаз шехьун». (Муслим) Алимар сад хьтин фикирдал ала и — крари инсан диндай акъудзавайди туш, гьатта абуруз шариатдин текстера «куфр» лугьузватIани. Гьавиляй ахлю-суннадин алимри гъавурда твазвайвал, ихьтин аятар ва гьадисар гъизвайди я инсанар ахьтин краривай къерех хьун патал, гьакIни фасикь инсанри а гунагьар кваз кьун тавуникди а гунагьар авуниз рехъ тагун патал…

…Алимри лугьузва хьи, «авач маса илягь Аллагьдилай гъейри ва Мугьаммад Аллагьдин расул я» лагьана шагьидвал гъанвай инсан диндай акъуддай ихтияр гьични авач, та ам гьикI диндиз тестикьвал гваз гьахьнатIа, гьакI­ни тестикьдаказ анай экъечIайдан шагьидвал та­хьан­маз. [Яни гьикI ам диндиз гьахьайди тестикь хьан­ватIа, гьакI диндай акъатнавайди тестикь хьанвайдан шагьидвал хьана кIанда]. Вучиз лагьайтIа, ам диндиз ачух шагьидвал гъуналди гьахьна эхир — «авач маса илягь Аллагьдилай гъейри ва Мугьаммад Аллагьдин расул я» лагьана шагьидвал авуналди. И шагьидвал авунай ам акъудун патални адахъ ана гьахьай хьтин ачух делил хьана кIанда [яни, шагьидвал гъана, инсан динда гьахьнава, гила ам анай акъатнава лугьун патални ачух делил хьана кIанда].

 Диндин алим Ямин Мегьамедован

редакциядик кваз гьазурнавай

«Кафирвилин тахсир кутун» кIватIалдай.

(КьатI ама)