Чна виликамаз хабар гайивал, Махачкъалада, тарихдин «Россия – зи тарих» паркуна, Дербентдин цIийи «Кьиблепад»  микрорайонда мукьвал гележегда эцигун пландик кутунвай диндин центрадин проектдихъ галаз танишардай мярекат кьиле фена. Ана Дагъустандин Кьил Сергей Меликова, Госдумадин депутат Хизри Абакарова, РД-дин Халкьдин Соб­ранидин  Председатель Заур Аскендерова, Дагъустандин Госсекретарь Мегьа­мед-Султан Мегьамедова,  РД-да авай Росреестрдин Управленидин регьбер Арсен Пирмегьамедова, Дербент шегьердин кьил Агьмед Къулиева, Дагъус­тандин Муфтийдин заместитель Мегьамед Мегьамедова, Сулейман Керимован советник Тага Гьажимегьамедова,  диндин къуллугъчийри, общественный дея­телри, журналистри ва масабуру иштиракна.

Проектдихъ галаз архитектор Иса Мегьамедова танишарна.

«Пуд диндин багъ»

— Диндин центрадиз  «Пуд диндин багъ» тIвар ганва, ана мискIин, килиса ва синагога жеда. Абурун патарив общественный дараматар, университет, мугьманхана, са шумуд музей, библиотека, конференц-залар, карчи­вилиз талукь, бажарагълу аялар патал ва алишверишдин чIехи центраяр эцигда. Ибадатханайрин патарив гвай чкаяр, гзаф кьадар тарар, кул-кусар цана, гуьрчег пипIериз элкъуьрда. ЧIехибур ва аялар­ патал кьилди-кьилди ял ядай чкаяр туь­кIуьрда. Санлай и проектди 35 гектардилай виниз майдан кьада.

«Кьиблепад» микрорайондикай рахай­тIа,­ ана алай аямдин кIвалер, мектебар, аялрин бахчаяр эцигзава. Пешекаррин малуматралди, цIийи чкада саки 14 агъзур агьа­лидивай яшамиш жеда.

Диндин центр федеральный шегьредиз, къадим шегьердин машгьур чка тир «Набережныйдиз» — ял ядай хьиз, килигуниз лайих­лу чкайрикайни садаз — мукьва хьуни мадни еке рекьер, мумкинвилер ачухзава. Ана жедай гзаф кьадар къулайвилерикай садни яхдиз  фидайбур патал туькIуьрдай муьгъ я. Адан кIаник саки 2 агъзур машин акъвазардай чка (парковка), машинар чуьхуьдай комплексар ва абур патал лазим маса базаяр жеда. Проектда центр арадал къведай чкадин сивел цIийи  автостанция эцигунни къалурнава. Идани неинки чкадин агьалийриз, гьакIни туристриз, машин махсус чкадал акъвазарна, инихъ галаз таниш жедай мумкинвал гуда, — къейдна Иса Мегьамедова.

Лацу мармардин мискIин

Малум хьайивал, диндин центрадин проект арадал гъуниз са шумуд йис серфнава. Сифтедай адал къецепатан машгьур архитекторри кIвалахна. Абурун кIвалахар бегенмиш хьанач. Гилан проект чкадин пешекарри арадал гъанва. Адан бинеда Сад тир Эмиратрин меркез Абу-Дабида авай Зайд­ шейхдин мискIин гьатнава, амма чкадин, яни къадим Дербентдин, эцигунрихъ галаз кьадайвал туькIуьрнаваз…

Диндин центрада мискIин лап чIехиди жеда. Санлай ана 8888 инсан гьакьда. Адан минарадин кьакьанвал 88,88 метр жеда. Им саки 30 мертебадин кьакьанвилиз барабар я. Ам чи уьлкведа виридалайни кьакьанди хьун гуьзетзава. Диндин имарат 6 метрдилай 22 метрдал кьван диаметрдин 88 къубади безетмишда. МискIиндин цлар Греция­дай гъидай лацу мармардалди — къенин юкъуз дуьньяда авайбурукай виридалайни хъсанди тир материалдалди (Мединада Мегьамед Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьурай вичиз) мискIинни лацу мармардинди я), гьакIни багьа метал­лралди безетмишда. МискIиндиз гьахьдай са шумуд чка жеда, чебни вири — кьилинбур, яни кьетIендаказ туькIуьрнавайбур. КапI авун патал чара авунвай чкайриз лифтина, эскалаторда аваз хкаж жедай мумкинвилер яратмишда.

МискIиндин къенепад Дербентдин къадим эцигунрив, кьилди къачуртIа, тагъар, порталар, венокар «Нарын-къеледин» ар­хи­тек­турадив, нехишрив кьадайвал туь­кIуьрда.  Абур шегьердин эцигунрай чаз танишбуруз мукьва жеда. МискIиндин къене­пад лагьайтIа, Дагъустандин халкьарин милли нехишралди (мозаикадин тегьерда) безетмишда.

Мярекатдал Хизри Абакарова мискIин­дин эквериз талукь яз «сирер» ачухна. Адан гафаралди, диндин имарат 19 агъзурдалай виниз лампайри гуьрчегарда. Абуру, вацран экверилай аслу яз, гьар жуьреда эквер гуда. Рамазандин вацра абурун эквер иллаки нурлубур жеда.

Сагърай лугьузва

Дагъустандин Кьил Сергей Меликова, РД-дин Халкьдин Собранидин  Председатель Заур Аскендерова, СВО-дин иштиракчи Алибег Къазанбиева, Дагъустандин Муфтийдин заместитель Мегьамед Мегьамедова, гьакI мярекатдал рахай вирибуру республика, уьлкве патал хийирлу гзаф крарик кьил кутазвай Сулейман Керимоваз сагърай лагьана.

— Сулейман Абусаидовича диндин имаратрив кьетIендаказ куьмекар агакьарзава. Сир туш, Москвадин кьилин мискIин эцигдайла, ада еке куьме­кар гана. Махачкъалада­ эциг­завай диндин центра­диз са кьадар маса ксарихъ-ме­ценатрихъ ва халкьдихъ­ галаз санал адани, зурба куьмекар гуналди, вичин чIехи пайни кутуна. Дербент вилик­ тухунин госпрограмма кьилиз акъудун яз (2021-йисуз къадим шегьердиз РФ-дин Гьукуматдин Председатель Михаил Мишустин мугьман хьайи вахтунда ам а проектдихъ галаз танишарнай), диндин центр адан кьилин паярикай сад я. Гьаниз килигна­, адахъ неинки диндин, гьакI къадим шегьер вилик финал гьалтайла, тарихдин, экономикадин (рес­пуб­ликадиз инвесторар желб авуналди), гьа гьисабдай яз Дагъустанда туризмдин хел ви­лик тухунин рекьерайни еке метлеб ава. ЦIийи макан, федеральный, рес­пуб­ликадин, муни­ципалитетдин бюджетрин хьиз, Сулейман Керимован такьатрин гьисабдайни кьилиз акъудда. Гзаф вахт лазим къведа коммуникацияр ва инфраструктура арадал гъун патални. Къенин юкъуз­ кIвалахар активнидаказ кьиле тухузва, махсус госпрограмма неинки Дербент, гьакI вири Дагъустан, санлай уьлкве вилик тухуниз куьмекдай къуват я, — къейдна С. Меликова.

Мярекатдал рахай амай ксарини Диндин центр эцигун патал Дербент хкягъун дуьшуьшдин кар туширди, къадим шегьерда, дугъриданни, вири девирра пуд диндин векиларни дуствилелди яшамиш жезвайди къейдна.

Рагнеда  Рамалданова