Ругуд йисуз датIана…

РФ-дин гьукуматдин председателдин заместитель Марат Хуснуллинан гафаралди, «Хатасуз ерилу рекьер» милли проектдин сергьятра аваз уьлкведин регионра рекьерин участокар туькIуьрзава ва тIебии тушир тадаракар (искусственные сооружения) эцигзава. Алай йисуз 221 чкада рекьер туькIуьруниз ва цIийи хъувуниз талукь кIвалахар акьалтIарун пландик кутунва. Идакай уьлкведин гьукуматдин сайтда хабар гузва.

Вице-премьерди къейдзавайвал, винидихъ ихтилат физвай са бязи объект­рикай са кьадарбурал улакьрин гьерекат кардикни кутунва, са пай лагьайтIа, гьазурлухвилин вини дережада ава. Гьа са вахтунда хабар гузвайвал, кIвалахун патал 33 объект вахканва.

Марат Хуснуллина гьакIни къейдза­вайвал, «Хатасуз ва ерилу рекьер» милли проектдин куьмекдалди авайбур туь­кIуьр хъувунилай — нормативди истемишзавай гьалдиз хкунилай гъейри, цIийибур кардик кутаз, чIехи магистралар, шегьеррилай элячIна фидай рекьер (обходы), муькъвер цIийикIа туькIуьр хъийиз ва маса серенжемар кьилиз акъудиз им ругуд лагьай йис я. Адан гафаралди, и кIвалах себеб яз, уьлкведин транспортдин ва ло­гистикадин къурулушар виликди­ физва: къулай маршрутар, рекьерин сеть генани алай девирдин истемишунрив кьадайди жезва. Нетижада вири и делилри регионрин экономика дурумлудказ вилик финин кардиз хъсан патахъай таъсир­зава.

Гьа са вахтунда транспортдин министр Роман Старовойта къейдзавайвал, «Хатасуз ва ерилу рекьер» милли проекдин кьилин макьсад уьлкведин агьалийрин яшайишдин ери хъсанарун я. Адан гафаралди, рекьерин цIийи объектар эцигуни ва авайбур туькIуьр хъувуни и макьсаддив агакьуниз куьмекзава.

Ада къейдзавайвал, рекьерин цIийи участокри гьерекат сих тир шегьрейрал алай пар кьезиларзава. ИкI, агьалияр сихдаказ яшамиш жезвай чкайрилай (населенные пункты) элячIна фидай цIийи рекьер себеб яз, транзитдин улакьар а чкайрай акъатзава. И кардикди агьалияр яшамиш жезвай чкайра ван-сес хьунин кьадар — тIимил, экология, рекьин гьерекатдин хатасузвал хъсан жезва, шоферди вичин вахт рекье пучзавач.

Роман Старовойтан гафаралди, алай йисан эхирдалди саки 380 километрдин рекьер ишлемишиз вахкун пландик кутунва. Къейдзавайвал, ибур региондин ва чкадин рекьерин сетрин туькIуьр хъийиз­вай участокар я.

Менфят къачузва

Уьлкведин 6 миллиондилай виниз агьалийри «Госуслуги.Дом» приложенидикай менфят къачуз эгечIнава. Идакай РФ-дин эцигунрин ва ЖКХ-дин министерстводин сайтда хабар гузва.

Къейдзавайвал, вичикай ихтилат физвай и приложениди ГИС ЖКХ-дин бинедаллаз кIвалахзава. Адан куьмекдалди квартирайрин иесийривай чпин кIвал, мобильный такьатдикай менфят­ къачуналди, идара ийиз жеда. Мисал яз, кIвалин сагьибдивай и приложенидай­ чпин учет тухудай такьатрин (приборы­ уче­та) рекъемар агакьариз, яшайишдин­ кIва­линни коммунальный къуллугърай­ гьа­къи гуз, арзаяр ракъуриз жеда. ГьакI­ни­ «Госуслуги.Дом»-дин куьмекдалди ие­сий­рин собранийра сесер гуз, капитальный­ ремонтдин план ахтармишиз, идара ийиз­вай тешкилатдин (управляющая организация) гьахъ-гьисабрал гуьзчивал тухуз… жеда.

Хабар гузвайвал «Госуслуги.Дом»  при­ложение вахт-вахтунда цIийи жезва­ ва икьван чIавалди авачир къуллугъар­ни пайда жезва. Идарадин сайтда кхьизвай­вал, «Госуслуги.Дом» агъадихъ галай «при­ложенийрин туьквенрай» жуван­ теле­фондиз акъудиз жеда: RuStore, AppStore ва мсб.

7,4 агъзурдалай виниз

Россияда 7,4 агъзурдалай виниз электромобилар патал умумидаказ менфят къачудай (публичный) зарядкадин станцияр кардик ква. Идакай, PUNKT E компаниядин генеральный директордин заместитель Александр Мироненкодин гафарал асаслу яз, аналитикадин «Автостат» сайтда хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, уьлкведа 2024-йисан июндалди  винидихъ вичикай ихтилат физвай хьтин станцийрин кьадар 7410-дав агакьнавай, абурукай тади гьалдинбур — 2555. Гекъигун яз, гъизвай делилралди, 2023-йисуз авайди анжах 4447 станция тир, тади гьалдинбур — 1796.

Гьа са вахтунда «Автостат» сайтда къейдзавайвал, алай йисан сентябрдин нетижайралди, уьлкведа 1272 цIийи электрокар маса ганва (ихтилат чпин «яшар» 3 йисалди тир цIийи автомобилрикай физ­ва, уьлкведа сифте яз учетдал эцигнавай). Абурун делилралди, сентябрдин рекъем адалай виликан вацран нетижадихъ (1302 уьлчме) галаз гекъигайла, 2 процентдин ва са йис идалай виликан рекъемдихъ галаз гекъигайла (2023-йисан сентябрь — 1757 уьлчме), 28 процентдин тIимил я. Хабар гузвайвал, эгер йисан гекъигуналди гьисаба кьуртIа, уьлкведин электромобилрин базар пуд вацра галаз-галаз агъуз аватзава.

Гьа са вахтунда агентстводин сайтда кхьизвайвал, эгер 2024-йисан 9 вацран нетижайриз килигайтIа, и муддатда уьлкведа цIийи электрокарар маса гунин кьадар 13 961 уьлчмедикай ибарат хьанва. Къейдзавайвал, и рекъем 2023-йисан кIуьд вацрав гекъигайла, 60 процентдин гзаф я ва алатай йисан дережадив агакьнава — 14 089 уьлчме.

1 миллиондилай гзафбуру…

Уьлкведин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй хуьдай министерстводи 2025-йисуз дидевилин капитал 1 миллиондилай виниз агьалийри къачудайди вилив хуьзва. Идакай, ведомстводин кьил Антон Котякован гафарал асаслу яз, «Интерфакс­ди» хабар гузва.

Адан къейдерай малум жезвайвал, алукьдай йисан 1-февралдилай дидевилин капитал 7,3 процентдин индексация авун пландик кутунва. ИкI, ам сад лагьай аялдиз гунин кьадар, 2024-йисав гекъигайла, 46 агъзур манатдин ва кьвед лагьай аялдиз гунин кьадар 61 агъзур манатдин артух жеда.

Министрди гъизвай делилралди, 2025-йисуз дидевилин капитал сад лагьай аялдиз 677 агъзур манатдин кьадарда аваз гуда. Гьа са вахтунда алукьдай йисуз кьвед лагьай аялдиз и серенжемдин сергьятра аваз гузвай пулдин такьатрин кьадар 894 агъзур манатдиз барабар жеда — эгер хизанди и «куьмекдин серенжемдикай» сад лагьай аял хьайила менфят къачунвачиз хьайитIа.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов