И йикъара Махачкъалада кьиле фейи марифатдин мярекат лезгийрин уьмуьрда лишанлу вакъиа хьана. Ихтилат лезги чIалал вирибуру кхьей диктантдикай физва. Мярекатда са шумуд йисуз зани иштиракна.
Малум тирвал, виридаз талукь (тотальный) диктантар чи уьлкведа 2004-йисалай инихъ кхьиз эгечIна. Адан асул макьсад савадлувал артухарун, чирвилер ахтармишун, гъалатIар квачиз кхьиз чирун, чIал халкьдин арада машгьурун я. Гьелбетда, мектебда кIелзавайбур патал тухузвай диктантни халкьдин умуми диктант макьсадринни метлебрин жигьетдай сад-садаз ухшар я. Амма виридан диктантда вирида иштиракун лазим я, «заз хъсандиз кхьиз чизвач» лугьуз, атана иштиракдай мумкинвал аваз-аваз, ихьтин мярекатривай къерех хьун дуьз туш.
Диктант кхьидайдакай виликамаз малум хьайила, за са шумуд касдиз ана иштиракун теклифна. Къведа лагьайбурни хьана, жуьреба-жуьре багьнаяр акъудайбурни. Багьнаярни хъсан къимет къачуз жедач, рахаз чизватIани, хъсандиз кхьиз жезвач лугьунихъ галаз алакъалу ийизвай.
СтIал Сулейманан юбилей къейдзавай йис тирвиляй диктантдин текстни шаирдин уьмуьрдизни яратмишунриз талукьарнавай. Текстиник сложный ва простой предложенияр, кавычкайра тун герек тир цитатаяр квай. Грамматикадин, орфографиядин, пунктуациядин рекьяй савадлувал ахтармишун патал кутугнавай, вичин манадикайни гьар са лезгидивай хийир хкудиз жедай текст хкянавай. Инал заз лап фикир желб авур са чIук гъиз кIанзава: «Веси ийидайла, СтIал Сулеймана вичин хва Мегьамед-Юсуфаз ихьтин насигьат гана: «Чарадан малдалди жув бахтлу ийиз алахъмир. Халкьдин малдиз темягьзавай кас жанавурдиз ухшар я». Килиг садра чIехи шаирдин камалдин деринвилиз! Чаз СтIал Сулейманан эсерар камаллу келимайривди, афоризмайривди ацIанвайди чизва, гьатта адан келимайрикай ибарат ктабни чапдай акъуднава. Амма уьмуьрда а гзаф акьуллу касди рахунра ишлемишай гафар, масабуруз гайи кутугай жавабар бегьемдиз кIватIдай мумкинвал хьанвач. Вилик йисара А. Магьмудовани Р. Магьмудова гьазурна акъудай, СтIал Сулейманакай гьикаяяр авай гъвечIи ктабда гьахьтин метлеблу, ибретлу гьакъикъи кьисаяр гьатнава. Алава хъийидай материални жагъур хъувуна, гьа ктаб мад сеферда ахкъудунин гереквал ава.
Диктантдин мярекатдиз талукь яз мадни къейд ийиз кIанзава хьи, кIватI хьайибуруз тIуьнар недай, кофе ва чай хъвадай мумкинвал тешкилуналди, савкьатар гудай къугъунар кутуналди, цIинин серенжем виликанбурулай пара тафаватлу хьана. Гьавиляй, геждалди давам хьанатIани, инсанар мярекатди икрагьнач, юргъун авунач. Гьамиша гьа и къайдада тешкилайтIа хъсан я.
Салим Салимов
