(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-36-нумрайра)
ГъвечIи лишан №74
Залзалаяр пара хьун
Къияматдин югъ алукьдалди дуьньядин вири пипIера датIана залзалаяр жеда. Абур мусурманар патал абурун гунагьар михьдай регьим яз хьунни мумкин я. Абу Муса аль-Ашъари асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) гъанвай гьадисди хабар гузвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Зи уьммет Аллагьди регьимнавай уьммет я. Адаз Эхиратда азаб жедач. Аллагьди адан азаб и дуьньяда авунва — кьиникьар, залзалаяр ва фитне крар (рекьяй акъуддай крар)»1.
Мумкин я ам хьун бендейриз жаза, чIуру крар гзаф хьайила, а чIавуз залзалаяр азабдиз ва жазадиз элкъведа а заманадин эгьлийриз.
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Чирвилер квахь тавунмаз ва залзалаяр гзаф тахьанмаз, Къияматдин югъ алукьдач»2.
Абдулла ибн Гьавала аль-Аздий асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар гузвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьан (мана):
«Я Ибн Гьавала! Эгер ваз халифат мукъаддас чилел (Бейт уль-Магъдис, Шамда) эвичIнавайди акуртIа, чир хьухь, дугъриданни, мукьув хьанвайди залзалаяр, гъалабаяр ва чIехи крар. А юкъуз Къияматдин югъ инсанриз зи гъилелай ви кьилел кьван авай мензилдилайни мукьвал жеда»3.
ГъвечIи лишанар №№ 75 ва 76
Дишегьлийрин кьадар — гзаф, итимрин кьадар тIимил хьун
Дишегьлийрин кьадар гзаф хьун, итимрин кьадар тIимил хьун Къияматдин йикъан лишанрик акатзава. Лугьузвайвал, дишегьлийрин кьадар гзаф хьунин себеб фитне крар, къалмакъалар гзаф хьун я — чпе итимар ягъиз кьин гзаф жедай, вучиз лагьайтIа, гьабур я иштиракчияр дявейрин, дишегьлияр ваъ.
…Ибн Гьажара лагьана: «Загьир (ачух) кар я — ам кьилди лишан тирди маса кьетIен себеб авачир. Дугъриданни, Аллагьди кьадар-кьисмет ийида эхиримжи заманайра хазвай эркек аялар тIимил хьун ва руш аялар гзаф хьун»4.
Анас ибн Малик асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Къияматдин югъ алукьдач (та) — ва я: ада лагьана: Гьакъикъатда, Къияматдин йикъан лишанрикай я: чирвилер квахьун, авамвал гзаф хьун, чехирар хъун, зинавал чукIун, итимар хъфин (тIимил хьун), дишегьлияр амукьун — та яхцIурни цIуд дишегьлидиз тек са къаюм жеда».
И гьадисдин маса риваятда лагьанва:
«Зина гегьенш жеда, итимрин кьадар тIимил жеда, дишегьлийрин кьадар — гзаф»5.
Эгер дикъетдивди къенин юкъуз дуьньяда, санлай къачурла, хазвай гадайринни рушарин кьадардиз килигайтIа, я тахьайтIа гьукуматрин и кардиз талукь статистикадин рекъемрихъ галаз мукьувай таниш хьайитIа, аквада хьи, ихтилат физвай лишан чи девирда кьилиз акъатиз гатIуннава.
ГъвечIи лишан №77
Явавал гегьенш хьун ва ам ачухдиз (ашкарадаказ) авун
Къияматдин йикъан вилик квай девирда жедай айиб алай крарикайни гьевесар гегьенш хьуникай ганвай малуматра Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) зинадин тIварни кьунва ва итимдинни дишегьлидин арада жинсвилин алакъаяр ашкарадаказ, рекьин юкьвал кьиле фида лагьанва. Гьакъикъатда, зина гегьенш хьун Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва хьунин лишанрикай сад я.
Лагьана кIанда, и жигьетдай кьве лишан къейд ийиз жеда: зина инсанрин арада гегьенш хьун ва виринра чукIун ва явавал, чуьнуьх тавуна, ачухдиз авун.
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар ганвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Къияматдин югъ алукьдач та: чилин винел амукьдалди сад кьванни Аллагьдиз герек кар ийизвай; ва та жедалди дишегьли юкъуз ачухдиз рекьин юкьвал жинсвилин алакъаяр ийидай садани а кар инкар (айиб) ийидач ва дегишардач (дуьзвилихъ) — а чIавуз абурукай виридалайни чешнелу (дуьз) касди лугьуда: «АлуднайтIа вуна ам рекьелай са патахъ!». Ахьтин кас абурун арада жеда — Абу Бакр ва Умар хьиз куь арада»6.
И кардин гьакъиндай гьакIни Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) ихьтин гафари шагьидвалзава:
«Дугъриданни, (диндин) чирвилер квахьун, авамвал гегьенш хьун, чехирар хъун ва зинавал чукIун Къияматдин йикъан лишанрик акатзава».
И гьадисдин маса риваятда лагьанва:
«Зинавал машгьур жеда, итимрин кьадар тIимил жеда, дишегьлийрин кьадар — гзаф»7.
И кьве лишан чи йикъара ачухдиз ашкара хьанва — спутникдин бязи каналрай къалурзавай явавал квай, беябурчивилин шикилрай ва интернетда чкIанвай, диндардиз килигиз регъуь жедай шикилрайни видеороликрай.
Динда авай итимдизни дишегьлидиз чеб нагьакьан крарикай хуьн кутугнава: вилер агъуз авун, гьаяяр (авратар, айибар) хуьн, явавал квай инсанрихъ галаз рахуникай яргъа хьун — датIана Аллагьдивай хуьнин куьмек, эдебдин михьивал тIалабиз.
__________________
1 Гьадис Агьмада ва аль-Гьакима гъана.
2 Гьадис аль-Бухарийди гъана.
3 Гьадис Абу Дауда гъана.
4 «Фатх аль-Бари», 1/133.
5 Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.
6 Гьадис аль-Гьакима гъана ва аль-Альбаниди «ас-Сильсиля ад-даифа»-да ам лап зайиф гьадис я лагьанва.
7 Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.
(Мугьаммад ибн Абдуррагьман аль-Арифидин ктабдай. КьатI ама)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
