Алатай жуьмядиз Дагъустандин здравоохраненидин министрдин заместитель Патхула Патхулаев ва Махачкъаладин аялрин 5-нумрадин поликлиникадин садакай масадак акатдай азаррин духтур (инфекционист) Милана Халилова республикадин массовый такьатрин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана. «Дагъустан» РИА-дин майдандал кьиле фейи ам алай вахтунда республикада гриппдиз ва ОРВИ-диз акси рапар ягъуниз талукьарнавайди тиртIани, мугьманри здравоохраненидин хилен са жерге маса месэлаярни, гьа гьисабдай яз республикада коронавирусдиз талукь гьаларни веревирдна. Малум хьайивал, коронавирусди кьил хкажзава лугьудай, цIийи «лепе» пайда жеда лугьудай гафарихъ къуват авач.
Гуьруьш ачухдайла, Патхула Патхулаева Дагъустандин здравоохраненидин министерстводи хаталу хейлин азаррин вилик пад кьунин макьсаддалди лазим серенжемар кьабулзавайди, идахъ галаз алакъалу яз, Дагъустанда алай вахтунда гриппдиз ва ОРВИ-диз талукь эпидгьалар писбур туширди къейдна.
Гьа са вахтунда мугьманри азардикай сагъардалди адан вилик пад кьун регьят, и жигьетдай кьилин серенжемрикайни сад рапар ягъун (вакцинация) тирдакай лагьана. Гриппдиз ва ОРВИ-диз акси рапар ягъунин серенжем патал, сентябрдин эхиррилай башламишна, октябрдин варз лап кутугай вахт тирдал фикир желбна, гьикI хьи, зулун мекьи йикъар алукьдалди рапар ягъайбурухъ азардиз акси иммунитет арадал къведай вахт амукьзава. ИкI, гриппдиз акси рапар республикадин вири поликлиникайра ягъиз жезва.
— Чаз вакцинациядихъай кичIе хьун лазим туш. Азарриз акси раб-дарман арадал гъунал уьлкведин зурба алимри кIвалахзава, гьатта чи сагъламвал хуьн патал бязи вахтара абур чпел ахтармишзава. И серенжемдихъ еке важиблувал ава, гьикI хьи, ам чIуру нетижайрикай хуьдай мумкинвал гузвай са рехъ я. Гриппдиз — агьалийри са акьван кваз кьан тийизвай азардиз — акси серенжемар кьиле тухудайла, инсанар абурув эгечIзавай тегьерди, яни абуру и кардин важиблувал аннамиш тавуни чак секинсузвал кутазва. Алай вахтунда республикада 1 миллионни 600 агъзур агьалидиз гриппдиз акси рапар ягъун пландик ква. Абурукай 650 агъзур аялар я. Санлай къачурла, грипп бедендиз гузвай чIуру таъсирдалди (осложнения) хаталу я. Эгер инсандихъ яргъалди сагъариз тежезвай азарар аваз хьайитIа, ада гьа «чIурузвай» чкадиз мадни зарар гузва.
Къенин юкъуз чахъ гьам чIехибур, гьамни аялар патал лазим кьадарда вакцина ава. Кьилди къачуртIа, «Уьтрикс Квадри» (аялар патал) — 300 агъзур доза «Совигрипп» — 100 агъзур доза, «Флю-М» — 60 агъзур доза, «Ультрикс Квадри» (чIехибур патал) — 18 агъзурдалай виниз доза. Вакцина республикадин вири районрин медицинадин идарайрив агакьардай мумкинвални ава. Амма азарлу чIавуз инсанди раб яна виже къведач. Начагъ кас сагъ хьайидалай кьулухъ чна и серенжем кьилиз акъудун меслятзава. Чи вилик акъвазнавай месэла агьалийрин сагъламвал мягькемарун, абур арадал атун мумкин тир чIуру гьаларикай хуьн я, — къейдна П. Патхулаева.
Милана Халиловади вичи зегьмет чIугвазвай поликлиникада аялриз азаррин вилик пад кьун патал кьиле тухузвай кIвалахдикай гегьеншдаказ суьгьбетна. Чир хьайивал, августдин эхиррилай абур гриппдиз акси рапар ягъунив эгечIнава. Амма ада хиве кьурвал, чIехи пай и серенжем аялрин бахчайра ва школайра кьилиз акъудзава.
— Участокдин духтурдин патав гъизвай (къвезвай) гьар са аялдин сагъламвилин гьал ахтармишзава. Алай вахтунда чахъ авай вакцина 3 варз хьанвай чагъайризни ягъиз жезва. Медицинадин отвод авай аялрин кьадар тIимил ятIани, ахьтинбур чахъ ава. Эгер аял са гьихьтин ятIани азардикди начагъзаватIа, адан бедендал ифин алатIа, гриппдиз ва ОРВИ-диз акси раб язавач, яни раб ядай вахтунда аял вири патарихъай сагъламди хьана кIанда. ИкI, агъургъан авайбуруз (эгер виликдай ягъай рапунилай пис хьанватIа) гриппдиз ва ОРВИ-диз акси рапар язавач.
Идалайни гъейри, раб янавай аял чна тамам зур сят алатдалди поликлиникада гуьзчивилик тазва. Сифтегьан 3 юкъуз хьун мумкин тир лишанрикай (реакция) лугьузва, дидеяр гъавурдик кутунин кIвалах кьиле тухузва. И тегьер азаррин вилик пад кьунин мураддалди аялриз язавай вири рапариз талукьди я.
Аялрин бахчада ва я школада азардиз акси рапар ядайла, эгер аял авачиз, адаз раб янавачтIа, и серенжем абурувай поликлиникада кьилиз акъудиз жеда, — гъавурда туна М. Халиловади.
Республикадин эпидгьалариз талукь яз мугьманрин малуматрай чир хьайивал, «Гигиенадин ва эпидемиологиядин центр» ФБУЗ-дин лабораторияда эхиримжи гьафтеда 39 кас ахтармишнава, 351-далай виниз ахтармишунар кьиле тухванва.
Журналистри алай вахтунда республикада коронавирусдин азардиз акси кIвалах тухузватIа хабар кьуна. Малум хьайивал, и жигьетдай секинсузвал кутадай крар авач.
— Коронавирус квайла, бедендал ифин акьалт тийизвай, вич «къалур тийизвай» дуьшуьшарни малум я. Амма, пешекарри тайинарнавайвал, адахъ кьетIенвал ава, яни коронавирусдик азарлу касдин жигерриз шуьшедин хьтин цIалцIамвал (эффект матового стекла) хас я. Нефес чIугваз четин жезва. Ихьтин вахтунда духтурдин патав фин герек я. Къенин юкъуз республикадин медицинадин идараяр лазим кьадар тест-полоскайралди таъминарнава, яни ковид квани квачни чириз регьят хьанва, — лагьана П. Патхулаева.
Рагнеда Рамалданова
