(Эвел — 32-нумрада)
– Ваз ара-ара лезгийрин общественный милли тешкилатрални мярекатрал теклифзава. 2015-йисуз Москвада Дагъустандин культурадин Центради вун «За преданность Дагестану» медалдизни лайихлу авуна. Дагъустанда, хайи Ахцегь районда сольный концерт гуникай ва я культурадин са хъсан проект бажармишуникай фикирзавачни?
— Хъсан суал я. Гьелбетда, за Дагъустандихъни дагъустанвийрихъ, жува умуми образованидин ва музыкадин устадвилин рекьерай чирвилер къачур школайринни училищейрин коллективрихъ, багърийрихъ галаз гьуьрметдин сих алакъаяр хуьзва. 2017-йисан эхирра, уьлкведин Центральный телевиденидин «Голос» проектда иштиракдайла, заз дагъустанвийри рейсадвилелди сесер гун мегер рикIелай алатдани?! А чIавуз зак, гуя «манидарвилин бажарагъдай ваъ, дагъустанвийри санал сесер гунин нетижада гъалиб хьана» лугьуз (мили хъвер акатзава!), тахсирар кутадайбурни хьанай. Куьрелди лагьайтIа, за Махачкъала, Дербент шегьерра ва Ахцегьа жуван патай савкьат яз, концертар гун, гьакI «Лезги сес» — конкурсдин-фестивалдин проект давамарун планламишнава. И крар, гьайиф хьи, СВО-дин вакъиайрихъ галаз алакъалу яз, энгел жезва. Телефвилерни авай дяведин вахтунда шадвилеринни рикI аладарунин межлисрик са артух кьил кутун заз кутугна аквазвач. Тикрар хъийин: алай вахтунда чи мурад-метлеб сад я — вири къуватар дяведа гъалибвал къачуниз серфна кIанда.
– Рази я. ЯтIани, вуна хъсандиз рикIел хкана, «Лезги сес» проектдин кьисметдикай — вун а конкурсдин-фестивалдин тешкилатчи, оргкомитетдин председатель тир кьван — раханайтIа, кIандай.
— Лезгийрин милли музыкадин искусство, манидарвилин адетар хуьниз, лезги дестедин халкьарин дуствилин алакъаяр мягькемаруниз эверзавай ва жегьил бажарагъар малумарзавай сифте конкурсар-фестивалар РД-дин лайихлу муаллим Магьмуд Абдулкеримован тIварунихъ галай мергьяматлувилин «Просвещение» фондунин ва адан кьилин спонсор Абдулжелил Абдулкеримован куьмекдалди 2015, 2016-йисара чна Ахцегьа жегьилрин рикI аладардай «Самур» комплексда кьиле тухвана. Абура чпихъ манидарвилин гьевес, алакьунар авай 16-40 йисан яшарин вирибурувай иштиракиз жезвай. Приздин фондуни 300 агъзур манат тешкилзавай. «Лезги сес» конкурсдин-фестивалдин 3-межлис сифтебурулайни гурлудаказ 2017-йисуз Дербент шегьердин Нарын-къеледа тешкилна. Гуьгъуьнин йисара коронавирусдин тIугъвал ва СВО-дин вакъиаяр себеб яз, гьайиф хьи, давамариз хъхьанач. Важиблу и проект — фикирдик еке маса проектарни ква — спонсор Абдулжелил стхадихъ галаз меслят хьанвайвал, Аллагьди гайитIа, чна давамар хъийида. Разивилелди къейд ийин, чIехи концертринни фестивалрин проектар уьмуьрдиз кечирмишун патал гила Ахцегьа цIийи спорткомплексдин гегьенш зал ава.
– Музыкадин искусстводин устад яз, алай вахтунда лезги манидарвал авай гьалдикай куьрелди вуч лугьуз жеда?
— Дуьздаказ лагьайтIа, неинки са лезгийрин, гьакI Дагъустандин амай халкьарин музыкадинни манидарвилин искусство авай гьалдал зун рази туш. Коммерциядин, мехъерин майданрин зайиф музыкадин девир хьанва. Искусстводин саки вири хилера четин гьалар ава. Бизнес вилик акатайла, яратмишунар квахьдай адет я. Жегьилриз хуш асант ритмайралди дилетантри чеб композиторрай кьаз, плагиатвилел машгъул жез, «крчар эцигиз кIанз, япарни алудзава». Искусстводи вичиз хас надир лишанар квадарзава. Мани лугьузвай касдиз хъсан сес аваз хьун тIимил я, бажарагъни, къанажагъни хьана кIанда. Дикъет це садра къе мехъеррик лугьузвай манийриз. Гьич са мана-метлебни авачир, пара вахтара гьатта шит, кутуг тавур гафарин кIватIалар я. Кьвед лагьайди, чан алай музыкадин, сесинин маниярни саки авач: электронный музыкадин фонограммаяр муд я.
– Бес вучда, и гьалдай гьикI экъечIда?
— Четин суал я. И гьалдиз чи общество садлагьана ва чинебадаказ атанач кьван. Гьукумдаррин къайгъусузвал, «буьркьуьвал» хьана. Гила дуьзар хъувун патал образованидин, культурадин къурулушдилай, школайрин программайрилай эгечIна кIан жеда. Яратмишунин зегьметдин вири хилера гьукуматдин цензура, фильтр арадал хкунин чарасузвал ава. Алай вахтунда, кьилел са гуьзчивални алачиз, ни вуч кIандатIани лугьузва, кхьизва, къалурзава. Гьа ихьтин татугай шартIара, адет яз, намуслу, гьакъикъи бажарагъар, итиж-гьевес квахьна, хъендик акатзава. Им, дугъриданни, литературадинни искусстводин хилера еке бедбахтвал я.
– Селим Абдулазизович, вахъ галаз мажал аваз, секиндиз ацукьна, суьгьбетдай мумкинвиликай менфят къачуналди, хсуси уьмуьрдиз талукь месэладикайни рахан. Ви хъсанвилихъ галайбуруз итижлу я: эвленмиш жедай, хизан кутадай фикир авачни? Азад вахтунда квел машгъул я?
— Им лап зи дидедиз пара кIани суал хьана хьи (хъуьрезва). Гьелбетда, гьахьтин фикирар ава. Амма хизандин къайгъуйри зи чирвилер къачунин ва пешекарвилин дережа хкажунин месэлайриз кьецI гуз кичIела, гьелелиг хизан кутунин месэлада тади къачузвач. Хизан кутуна энгелвал — им зун искусстводин месэлайрив акьалтIай жавабдарвилелди эгечIун я. Азад вахтуникай рахайтIа, ам лап тIимил амукьзава; вири жегьилриз хьиз, ахвар бес жезвач. Машгъулатрикай рахайтIа, гъвечIи чIавалай спортдал — футбол къугъунал, акъажунрал рикI ала. Мумкинвал хьанмазди, зун спортзалдиз физва.
– Ял ягъиз хтанвай вун, багъишламиша, за галатарна жеди. Эхиримжи суал: гьикI аквазва квез гила Ахцегьрин гьамамар? Мугьманриз ял ядай, сагъламвал хъсанардай шартIар авани?
— Разивилелди лугьун, алатай йисарив гекъигайла, пара хъсан я. Ина цIийи гьамамар эцигзава, авайбур ремонтзава, гьар жуьре дережайрин мугьманханаяр, ял ядай ва капI ийидай чкаяр тадаракламишнава. Гьавиляй патарай инсанарни гзаф къвезва. Ина, вини гьамамрал, чи хизандин ихтиярда, месела, вири къулайвилерал таъмин «Люкс» секция ава. Аквазва хьи, ина хъсан телевизор, холодильник, гьатта кьилди гьамам-гьавиз, чIехи бильярддин кIвални кваз ава. Мад вуч кIанда!? Ина виридалайни надирди чилин деринрай акъатзавай кудай дарман ятар я. Къиметарни, маса чкайрин санаторийрив гекъигайла багьа туш. Дамахдивди лугьун: агъа патал, вацIун къерехдив, карчи Абдул Байрамалиева (ам пара кьадар сагърай!) икьван гагьда чаз чи патара такур хьтин гьайбатлу гьамамринни мугьманханайрин комплекс эцигнава. Хъсан ресторан ва рикI аладардай гьар жуьре чкаярни галай анаг лап хъсандиз ял ягъиз жедай ва тамашуниз лайихлу кьетIен чкадиз элкъвенва. Ина, гьамамрал, кьилин духтур Жамиля Зейналовадин регьбервилик квай республикадин аялрин ревматологиядин «Ахцегь» санаторийни лап тарифуниз лайихлу я. Женийрин гьамамарни, анал махсус санаторий, мугьманханаярни ресторанар ачухна, чир хъжезвач. Икьван чIавалди гьар йисуз, са кьве гьафтеда ял ягъиз, зун къецепатан уьлквейрин — Египетдин, Туьркиядин, Доминикандин курортра жезвайтIа, гила гьар йисуз рухсатдин вахтунда, са гьафтеда хьайитIани, ял ягъиз ва бедендин къуватар кIватIиз, зун Ахцегьрин гьамамрал хкведа.
– Ачух рикIин гегьенш суьгьбетдай пара сагърай! Умуьрда, манидарвилин искусствода ва хайи халкьдихъ рикI кузвай жемиятдин крара квехъ мадни агалкьунар хьурай!
— Сагърай куьнни!
Дашдемир Шерифалиев
