Чи ватанэгьлияр — гьар сана
Москвада «Лезгинка» кьуьлуьнин «Самур» мектеб ва ансамбль кардик квайдакай гзафбуруз ван хьана жеди. Мектебдинни ансамблдин бине кутур абурун регьбер Лейла Букаровна Агъаризаевади (Букарова) лезги медениятдин рекье авунвай кIвалахрикай, вилик акъвазнавай месэлайрикай чаз ихтилатна.
1986-йисан 29-октябрдиз Москвада ахцегьвийрин хизанда дидедиз хьайи Лейла алай вахтунда яшайишдин месэлайрай Москва шегьердин Думадин депутат Мегьамет Яндиеван куьмекчи, общественный деятель, кьуьлерин тежрибалу пешекар, муаллим, Москвада авай ФЛНКА-дин ва «Москвадин лезгияр» НКО-дин активист я. Адан жегьил хизанда 4 велед чIехи жезва.
Лейла Агъаризаевадин фикирдалди, алай девирда бязибуру ийизвай лезги кьуьлуьни тарихдин адет чIурувилихъди дегишарзава. 2006-йисуз жемиятдин крарал машгъул жез гатIунайдалай кьулухъ ам лезги меденият неинки Москвада, гьакI виринра еримлу авун герек тирдан гъавурда акьуна. И жигьетдай ада вичи алахъунар авун кьетIна. Сифтени-сифте ада лезги кьуьлерин месэла фикир гана кIанзавайди яз гьисабна. РикIе мурад куькIвей Л.Агъаризаевади 2008-йисуз меркезда «Лезгинка» кьуьл ийиз чирдай «Самур» мектеб ачухна.
Хейлин йисар алатайдалай кьулухъ чавай лугьуз жеда хьи, лезги рушалай вичин вилик эцигнавай макьсад баркаллувилелди кьилиз акъудиз алакьна ва ада вичин кIвалах датIана давамарзава.
«Лезгинкадин» мектебдал «Самур» тIвар гьикI акьалтайди ятIа хабар кьурла, ада жаваб гана: «ВацIун кьве патани авай лезгияр сад ийиз кIан хьуналди, «Лезгинкадин» мектебдиз за ихьтин тIвар хкяна».
Мектебдин ва адан ансамблдин кьилин макьсад лезгийрин партал, кьуьл ва макьам гуьнгуьна хтун я. Ихьтин фикирдал алаз мектебди исятдани агалкьунралди кIвалах давамарзава.
Регьят тушир кар вичин хивез къачур Лейладилай «Лезгинкадин» мектеб арадал гъайидалай инихъ тариф ийиз жедай нетижаяр къазанмишиз алакьнава. Лезги парталдикай (костюм) малуматар жагъурунин, ам гьихьтинди ятIа тайинарунин рекье тухвай кIвалах гъвечIиди туш.
«Дагъустанда государстводин ансамблри «Лезгинка» кьуьл тамамардайла, итимри гапурни патрумдаш галачир партал алукIуни зак къалабулух кутазва. И гьакъикъат анжах лезгийрин кьуьлуьнин итимрин костюмдиз талукь я. Ихьтин кутуг тавур кар заз Дагъустандин маса миллетрин арада акунач. Къейд ийин, гапур ва патрумдаш кьуьлуьнин ваъ, лезги итимрин адетдин костюмдин кьилин лишанар я», — лугьузва Лейла Букаровнади.
Пешекарди гьахълудаказ къейдзавайвал, парталдиз талукь лишанар 19-асирдин ва 20 асирдин эвел кьилерин шикилрай, суьретрай аквазва. Амма, вучиз ятIани, 20-асирда «Лезгинка» кьуьл сегьнейриз акъудайбуру гапурни патрумдаш «рекье чилел авудна». Себеб вуч ятIа? И суалдизни кьуьлерин пешекарди жаваб гана: «Акьулдивай кьатIуниз жедай себеб жагъуриз жезвач. Белки, бязибуруз асиррилай асирралди женгчи яз хьайи итимдин къамат кьасухдай дегишариз кIанзаватIа. «Кьасухдай» ийизвай хьтин дуьз текъвезвай крар мад гзаф ава. Гьавиляй чи кIвалахдин сергьятар гегьенш я. Месэладиз санлай лезги жемиятди фикир гана кIанзава».
Л.Агъаризаевади «Лезгинкадин» мектеб арадал гъайидалай кьулухъ ана 1 агъзурдалайни гзаф ксари чпиз «Лезгинка» кьуьл чирна. Мектебда жуьреба-жуьре миллетрин векилри чирвилер къачузва. Москваэгьлияр неинки лезги медениятдихъ, гьакI санлай дагъвийрин ахлакьдихъ галазни танишарзава.
«Самур» ансамблдикай жуьреба-жуьре конкурсрани фестивалра са шумуд сеферда 1-дережадин лауреат, Гран-придин сагьиб хьана. Мектебдин хореографар Дагъустандин лайихлу артистар я.
«Эхиримжи сеферда чна чи кьуьлни макьам бажарагълу манидар, композитор ва актер Митхун Бабаеван «Ивид эвер» фильмда къалурна», — алава хъувуна Л.Агъаризаевади.
Гележегда мектебдин вилик гьам аранда, гьам дагъда яшамиш жезвай лезгийрин кьуьлер къалурдай фикир ава. Пешекардин гафаралди, кьакьан дагълара ва аранда яшамиш жезвай лезгийрин кьуьлер сифте нубатда парталдалди, гьакIни макьамдалди ва бязи гьерекатралди тафаватлу жезва.
Уьлкведин меркезда кардик квай «Лезгинкадин» «Самур» мектебдихъни адан ансамблдихъ мадни еке агалкьунар хьурай!
К. Ферзалиев
