Эхиримжи йисара зун Махачкъалада кардик квай сагъламвал мягькемар хъийидай республикадин центрада са шумудра жуван сагъламвал къайдадик кухтуниз мажбур хьана. Реабилитациядин центрадин кьилин духтур Мисиду­ Ибрагьимовадин, методикадин кlва­лахдин заведующий Гьажимам­ма Шахаеван, чlехи медсес­тра Марият Тайгибовадин­ регьбервилик кваз кlвалахиз гзаф йисар я. Ина регьимлу­, масадан дердиникай хабар кьадай духтуррин, пешекаррин­ коллектив ава: Алжанат Жамалутдинова, Диана Абдуллаева, Ума Агьмедова (нев­рологар), Зарема Рамазанова, Камал Амаев (терапевтар), Муслим Алиев (травма­толог), Жаннет Далгат (кардиолог), Марьям Мегьамедова (сагъардай физкульту­радин духтур), Шагьмурад Шагьбанов (духтур-игло­реф­лексотерапевт), Эсмира Майсумова (духтур-фи­зиоте­­ра­певт) ва гьамиша азарлуйрин гьарайдиз гьай лугьузвай са жерге медсестраяр.

Абуру гьар юкъуз чпин къуватар, чирвилер, алакьунар ва тежриба республикадин ва адалай къецепатайни къвезвай инсанрин сагъламвал хуьнин ва мягькемарунин рекье ишлемишзава. Абур вири неинки медицинадин хиле, гьакl Махачкъала шегьердин ва гзаф миллетрикай ибарат чи рес­публикадин жемиятдин арада еке гьуьрметриз лайихлу я.

И макъалада заз республикадин реабилитациядин центра­дин лап хъсан духтуррикай сад тир Шагьмурад Рамазанович Шагьбанован — РД-дин лайих­лу­ духтурдин, мануально-иг­ло­реф­лексотерапевтдин — намуслу­вилинни инсанпересвилин кlва­лах­дикай ихтилатиз кlанзава. И ажайиб духтурдикай заз сифте­ яз «Дагъустан» санаторийда хьайи  1985-йисуз ван хьанай. Ина а чlа­вуз гьафтедин муддатда ада зи гардандин хондроз сагъарнай. И тlалди зун саки 20 йисуз, Совет­рин Армиядин жергейра къуллугъ авурдалай кьулухъ, инжиклу ийиз­вай. Шагьмурад Рамазановича неинки сагъарна, гьакl къайгъудар духтурди хьиз, гележегда сагълам уьмуьр хьун патал хъсан такьатарни, жув хуьдай къайдаярни дуствилелди меслятна.

Шагьмурад Шагьбанов Ахцегь райондин Луткунрин хуьре 1946-йисан 20-декабрдиз дидедиз хьана. Муьжуьд лагьай класс куьтягьай ам Къизлярдин медицинадин училищедик экечlна. Гуьгъуьн­лай Советрин Армиядин жергейра фельдшер яз къуллугъ кьилиз акъудна. 1976-йисуз ада Дагъус­тандин государстводин мединсти­тут куьтягьна. Къазандин государ­стводин мединститутда пешекар­вилин дережа хкажунин курсар акьалтlарайдалай кьулухъ ада иг­лорефлексотерапевтвилин пеше къачуна. Гьа и пешедай ада 20 йисалайни гзаф вахтунда «Дагъус­тан» санаторийда зегьмет чlугуна. Ина кlвалахдин рекьяй къазанмишай агалкьунриз, гьакъисагъвилиз килигна, 2001-йисуз адаз кьилин категория ва «Дагъустан Рес­публикадин лайихлу духтур» лагьай сейливилин тlвар гана.

Вичин кардин устад хьун патал инсан гъилер хъуьчlуьк кутуна акъвазун, авай чирвилерилай рази яз ацукьун герек туш, илимдилайни тежрибадилай гуьгъуьна амукь тавуна, ам датlана еримлу хьун, вичин пешекарвал, алакьунар артухарун герек я. Шагьмурад Рамазанович чирвилер хкажунин, вич тамамвилихъ агакьарунин барадай садрани гуьгъуьна амукьайди туш. Ам республикадай сад лагьайбурукай яз мануальный терапиядай СССР-дин Халкьдин духтур, академик Кась­янавай чирвилер къачур пешекар я.

2017-йисалай Ш.Шагьбанова «Республикадин реабилитациядин центр» ГБУ-да рефлексотерапиядин духтур яз кlвалахзава. Шагьмурад Рамазанович духтуррин сихилдин бине кутурди яз гьисабиз жеда. Кьилин образование къачуна, адан веледрини духтурвиле кlвалахзава. Хва Мурад духтур-невролог я, «Здоровье» центрада кlвалахзава, руш Саида духтур-иглорефлексотерапевт я.

Шагьмурад Рамазановичан бе­­­­гьерлу зегьметдикай ихтилат да­вамаруналди, заз къейд ийиз кlанзава хьи, адан кьилив са сеферда атайбуруни духтурдикай­ анжах разивилин келимаяр лугьузва. Пешекарвални гьакъисагъ­вал акурла, инсанри адаз гзаф алхишар ийизва. Идан гьакъиндай «Дагъустан» санаторийда Шагьмурад Шагьбанова сагъар хъувур­ са жерге ватандашри кхьенвай разивилин келимайри шагьидвалзава.

Икl, мисал яз, Москвадай тир Га­сумлинрин хизанди кхьизва:­ «Са­гъарунин рекьяй тухвай крарай куьн пара сагърай. Куьне са­гъар хъувурдалай кьулухъ за жув цlийи кьилелай дуьньядал атай хьиз гьиссзава. Шагьмурад Рама­зановичан чlехи пешекарвал себеб яз, чун гьавалу ва кlубан хъхьана».

Махачкъаладай тир Л.Рома­нен­коди икl кхьизва: «Начагъбуруз регьимлувал, дикъетлувал къалурунай за Шагьмурад Рамазановичаз рикlин сидкьидай сагърай лугьузва. Умудар амачирлани, инсанриз шадвални бахт гузвай духтурдилай зун гзаф рази я».

Севастополдай тир Александр ва Раиса Зайченковрини чи ватанэгьлидиз алхишар ийизва: «Гьуьр­метлу Шагьмурад Рамазанович, ачухдаказ лагьайтlа, уьзуьррин патахъай гзаф йисара медицинадин идарайриз гьикьван фенатlани, чlехи гьарфунилай кхьидай Духтур — куьн — чал сифте яз гьалтна. Регьят тушир кlвалахда куьне инсанрин дердиникай хабар кьазва, абурун язух чlугвазва ва уьмуьр патал азарлуйриз къуват хгузва. Чун операция авурдалай кьулухъ гьелек авур тlалар алатзавачир, анжах квелай алакьна тlалар алудиз. Чна квез рикlин сидкьидай сагърай лугьузва».

Духтурдин алакьунрални пешекарвилел гьейранвалзавай маса ксарини разивилелди, шадвилелди Шагьмурад Рамазановичан тIварцIихъ хуш келимаяр­ лугьузва. Абу­рун жергеда Рос­сия­дин жуьреба-жуьре шегьеррин агьалияр мад ава. Им, гьелбетда, Дагъларин уьлкведин духтурдин кlвалахдиз уьлкведин дережада еке къимет гузва лагьай чlал я. Къейд ийин­ хьи, духтурдин адресдиз разивилин келимаяр кхьинал гьалтайла, чи йикъара реабилитациядин центрада сагъламвал мягькемар хъийизвай азарлуяр «мискьи» я. Гьа са вахтунда, кьве гьафтеда зун центрада шагьид хьайивал, Шагьмурад Рамазановичан инсанвилин, пешекарвилин ерийриз абуру еке къимет гузва, духтурдиз чими келимаяр лугьузва.

Шагьмурад духтурдин кlвалах­ медицинадин хилен, гьакlни госу­дарстводин гьукумдин органрин­ па­­­тайни фикир тагана амукьнач­. Гзаф йисара намуслувилел­ди­ кlва­­­­­лахунай ам «РД-дин ла­йих­лу­ духтур» лагьай тlварцlиз, РФ-дин здравоохраненидин ва зегь­метдинни­ яшайиш­дин рекьяй хуьнин минис­терствойрин патай гьуьр­метдин гра­мотайриз, РФ-дин ФСБ-дин грамотадиз лайихлу хьана. Адаз Россиядин ФСБ-дин директор А.Борт­никовани чухсагъул малумарна.

Шагьмурад Шагьбанов Аллагьдин патай пай ганвай духтур я — икl  лугьузва адан гъилик сагъламвал мягькемар хъувурбуру. Ибур, аквадай гьаларай, дуьшуьшдай лугьузвай гафар туш. Да­гъустандин халкьариз дуьшуьш­дин крар авайди туш, иллаки ихтилат гьакъикъи инсандикай физвайла. Мисал яз, цlийиз хайи хцел ва я рушал тlвар эцигдайла. Шагьмурад тlвар тайин мана арадал гъизвай кьве паюникай ибарат я. Шагь — им чlехи тlвар я, шахматрин къугъуна лагьайтlа, — кар алай кlалуб. Мурад — и гаф вирибуруз чида, рикlин хиял, эрзи­ман… Гьа икl, хцел Шагьмурад тlвар эцигуналди, за фикирзавайвал, диде-бубади чпин хцикай чlе­­хи кас, регьимлу крар кьилиз акъуд­дайди хьун вилив хуьзвай.

Инсанвилин вини дережа авай хва чlехи авунай, адаз чирвилер ва тербия гунай Шагьмурадан буба Рамазан сагърай. Шагьмурад духтур неинки алай аямдин­ медицинадин, гьакl вири лезги ва Да­гъустандин халкьарин дамах­ я. Чаз адахъ сагъвал ва яргъи уьмуьр­ хьана кlанзава. Масадан хийир кlанз, тамамвилелди гьар юкъуз инсанрин руьгьдинни бедендин уьзуьрар сагъар хъувунихъ элкъуьрнавай куь чирвилер, алакьунар ва тежриба садрани акьалтl тавурай.

Шайдабег  Мирзоев,

РФ-дин халкьдин просвещенидин отличник,

РД-дин илимрин лайихлу деятель, ДГПУ-дин профессор