Гад чуьлдин кIвалахрин къизгъин вахт я. Гатун са йикъа хъуьтIуьн са варз тухарда, гьавайда лугьузвайди туш. Гатун варцара хуьруьн майишатдин продукция гьасилзавай карханайриз, фермервилинни лежбервилин майишатриз, арендаторриз, хуьрерин агьалийриз дигидай цикай кьитвал жезва.  Аквар гьаларай ихьтин чIуру гьал  алай вахтундани ава. Хуьрерин агьалияр райондин администрациядиз, АСП-риз, талукь маса идарайриз арза-ферзе гваз атуни идан гьакъиндай шагьидвалзава. Мисал яз, гьам дигидай, гьамни хъвадай цин патахъай четинзава лугьуз райадминистрациядиз Эминхуьряй саки 30 кас атанвай.

Хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавайбуруз дигидай цин патахъай дарвал хьунин себеб вуч я?

СтIал Сулейманан райондин кьил Саид Темирханован тапшуругъдалди чна и месэла чириз эгечIна. Чун «Управление «Дагмелиоводхоз» ФГБУ-дин Самур-Гуьргенчайдин филиалдин директор Шерифов Фикрет Владимировичахъ (шикилда) ва адан заместитель Рамазанов Асим Нажмудиновичахъ галаз гуьруьшмиш хьана.

— Чи филиалди майишатрин арайрин чпин яргъивал 179 километр тир 8 къаналдиз къуллугъзава, — лугьузва Фикрет Шерифова. — Чи къаналрин ци СтIал Сулейманан, Мегьарамдхуьруьн, Кьурагь ва Хив районрин 11234 гектардин мулкар (багълар, уьзуьмлухар, ни­­кIер, векьин уьруьшар, салар…) дигизва.

Малум хьайивал, яргъивилел гьалтайла, виридалайни чIехиди Кировский къанал я. 44 километр­дилай виниз яргъивал авай къаналдин ци 350 гектардин мулкар­ дигизва. Инвестицийрин зурба «СтIал­рин багълар» проектдай ку­тунвай 3 агъзур гектар ичин ва шуьмягърин багъларни и къаналдин ци дигизвай мулкарик акатзава. И майданар тамамвилелди дигидай целди таъминарун патал Кировский къанал цIийикIа туькIуьр хъувуниз федеральный бюджет­дай пул чара авунва. Ремонт­рин кIвалахар пудратдин «Спецремстроймонтаж» ООО-ди кьилиз акъудзава. Хейлин кIвалахар тама­марнава. Къанал 2024-йисан  эхирдалди цIийикIа туькIуьр хъувуна акьалтIарда.

10 километр яргъивал алай «Ашагастальский» къаналди 750 гектардин, 27,8 километрдин «Чиляр къубу» къаналди — 1275 гектардин, 15 километрдин  «Герейхановский» къаналди — 500 гектардин, 28,5 километрдин «Аламишинский» къаналди — 2150 гектардин, 17,5 километрдин «Маламишинский» къаналди — 955 гектардин, 18,9 километрдин «Къала­гъан къубу» къаналди — 1654 гектардин ва 10,5 километрдин «Сардаркентский» къаналди 450 гектардин мулкар дигизва.

— Аквазвайвал, къаналар яргъини я, дигизвай майданар — гзафни. Майишатрин арайринбур тир къаналар гьи гьалда ава? — хабар кьуна за филиалдин директордивай.

— Санлай къачурла, къаналар хъсан гьалда ава, — лугьузва Ф. Шерифова. – «Аламишинский», «Кировский», «Къалагъан къубу», «Герейхановский» ва  маса къаналрал ремонтрин, михьунин кIвалахар кьиле тухвана. Ремонтрин кIвалахар къаналрал давамарзава. И карда чи филиалдиз райадминистрацияди, УСХиП-ди, «Полоса», «АлиЯк», «Гуьлгери-вацI» ООО-ри екез куьмекар гузва.

Чаз малум хьайивал, гъиле авай йисуз «Къалагъан къубу» къаналдин 18,9 километр, «Сардаркентский» къаналдин 3,5 километр, «Аламишинский» къаналдин 13,5 километрдин мензилда ремонтрин кIвалахар кьиле тухун пландик кутунва.

Лагьана кIанда, хуьруьн майи­шатдин суьрсет гьасилзавайбур дигидай целди таъминарун патал ФГБУ-дин филиалдихъ галаз икьрарар  вахтунда кутIунунихъ еке метлеб ава. Районда и кIвалах гьикI тешкилнава? Чаз филиалдин регьберди гайи справкадай жаваб жагъизва. ИкI, якъин жезвайвал, «Полоса» ООО-ди 2812, «Зардиян» — 124, «Кпул-Ятар» — 7, «АлиЯк»- 175, «Горец» — 70, «Дербент-Агро» — 318, «Сал» — 18 гектардин, «Алкадарский» АСП-ди — 44,5, Нуь­цIуьгърин хуьруьн 28 арендаторди — 30 гектардин, арендатор Н. Бабаева — 29, арендатор И. Ярагьмедова — 10 гектардин икьрарар кутIуннава. Ихьтин майишатар ва арендаторар мадни ава.

Санлай къачурла, 2024-йисуз филиалди дигидай яд ишлемишзавайбурухъ галаз 10438 гектардин 62 икьрар (7 млн 34 агъзур манатдин) кутIуннава.

— Чпин кIвачихъ багълар, уьзуьм­лухар ва суьрсет гьасилза­вай маса чилер галай гзаф арендаторри, майишатри икьрарар кутIунунихъай кьил къакъудзава, — лугьузва Асим Рамазанова. — Закондин бинедаллаз чна абуруз талукь серенжемар кьабулда.

Къаналар ремонт хъувуникай рахадайла, Фикрет Шерифова чаз лагьайвал, къаналрал герек чкайрал ГТС-ар  (гидротехнический сооруженияр) эцигдай фикирни ава. Гьич тахьайтIа, са 25-30 ГТС кьванни хкун патал филиалди ФГБУ-диз заявка ганва.

Филиалдин гъвечIи гаражда чаз цIийиз хканвай чархар квай экскаваторни акуна. Ада филиал­дин кIвалах вилик тухуниз куь­мекда.

— Чи игьтияжар фикирда кьуна, филиалдиз цIийи экскаватор  гунай РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Нариман Абдулмуталибоваз ва гьар са карда куьмек гузвай райондин кьил Саид Темирхановаз филиалдин коллективди сагърай лугьузва…

«Управление «Дагмелиоводхоз» ФГБУ-дин директор Фикрет Шерифовахъ, адан заместитель Асим Рамазановахъ, райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальник Къазиагьмед Къазиагьмедовахъ галаз чун хуьрерин мулкара авай са шумуд къаналдални фена. ИкI, чун агакьайла, кавча галай са трактор Эминхуьруьн кьилихъ галай «Аламишинский» къаналдин лиледай, зирзибилдай ацIанвай участок михьи авунал машгъул тир. И кардал филиалдин пешекар Масан Исмаилова гуьзчивал ийизвай. Малум хьайивал, и къаналдал 2000 метрда («Кавказ» шегьредилай хуьруьн кьилихъ кьван) михьи авунин кIвалахар тамамарда. И къаналдал «АлиЯк» ООО-дин (625 гектар) векьин уьруьшар ва «Гуьлгери-вацI» ООО-дин уьзуьм­лухар (160 гектар) ала.

Эминхуьруьн мулкунал фермервилинни лежбервилин майи­шатар кардик ква, арендаторри кIвалахзава. Фикрет Шерифов, Къазиагьмед Къазиагьмедов арендаторар тир Назир Гьамзатовахъ, Абдурагьман Батмановахъ, Назир­ Гьамидовахъ галазни гуьруьшмиш хьана, абурухъ галаз хуьруьн майи­шат вилик тухунин месэлайрай, суьрсет гьасилзавайбур ди­­гидай целди тамамвилелди таъминарун патал райадминистрацияди, Самур-Гуьргенчайдин филиалди, УСХиП-ди кьабулзавай серенжемрикай ихтилатар авуна.

Чун инанмиш хьайивал ва чаз акурвал, районда талукь къурулушри карханаяр ва агьалияр дигидай целди таъминарун патал кIвалах тухузва. Ида вичин хъсан нетижа гудайдак умуд кутаз кIанзава.

Хазран  Кьасумов