Алай йисуз  Дагъустандин литературада машгьур кьве шаирдин юбилеяр — СтIал Сулейманан 155 ва Миграгъ Жамидинан  90 йисар — къейдун санал ацалтзава. Им хъсан лишан я. Абур гзаф месэлайри — лезги миллетдин векилар, кьетIен алакьунар авай русвагьчи шаирар, викIегь ва жумарт инсанар хьуни  сад-садаз мукьва ийизва. Кьилин мукьвавал Сулеймана ХХ асирдин сад лагьай паюна лезги халкь СССР-да машгьур авун, адан шииратдин рехъ ХХ асирдин 2-паюна Жамидина давамарун я. Гьавиляй чун абурукай, Сулейманакайни Жамидинакай, шииратда  кьетIен алакьунар авай, лезги халкьдин тIвар вири уьлкведа машгьурай шаиррикай, бубадикайни хцикай хьиз, рахун лазим я.

СтIал Сулейманакай ва адан шииратдикай чпин фикирар лезги, авар, дарги, къумукь, лак, табасаран, урус ва маса халкьарин ­ алимри, шаирри, писателри, регьберри­ (М. Горький,  М. Шолохов, С. Липкин, Гь. Гьа­жибе­гов, М. Гьа­жиев, Х. Тагьир, Гь. ЦIа­да­са,­­ Э. Ка­пиев, А. Назаревич, Р. Гьамзатов­, А. Агъа­ев, Гь. Аликберов, С. Агьмедов,           Гь. Гаша­ров ва мсб.) чпин фикирар лагьана, макъалаяр, ктабар ва  диссертацияр кхьена, шиирар  ва поэмаяр багъишна.

СтIал Сулейман чаз, Етим Эмин хьиз, ала я. Адакай зани са шумуд макъала  кхье­на­­ ва 2022-йисуз «СтIал Сулейман мек­тебда» ктаб акъудна. Гьа ихьтин гафар завай Жамидинакайни лугьуз жезва: са шумуд ма­къала кхьена ва 2002-йисуз урус чIалал «Жа­­мидинан русвагь ва хъвер» ктаб акъудна.

ТIебиатди Жамидинак кутунвай шаирвилин цIар-зар СтIал Сулейманан шиирри куькIуьрна. Адан рикIел хкунар за  кхьена, «Жамидинан русвагь ва хъвер» ктабда ганва­:

«- Жамидин стха, вуна ви цIарарик  «СтIал Сулеймана цIай кутуна» лагьанай. Им вуч гаф я?

— АкI лугьунихъ ихьтин тарих ава. Ам 1948-йисуз хьайи кар я. Зун, 6-класс куьтягьна, 7-даз акъатнавай. Гатфарин серин югъ я. Дидеди зун, нафт гъиз, Сугъал­, яни Усугъал, ракъурна: какаяр маса гана, хьанвай къара пул вугана, далудихъ нафтIадин буш къаб авай чанта вегьена, тагькимна: «Чан хва, рекье-хуьле мукъа­ят хьухь: чилиз килиг, кIвач къванцихъ галкIана, чинихъди ярх тахьурай, пул квахь тавурай».

Зун, кIвачерик звер кваз, шаддаказ физва: вилер гуьзел Самсам дереда къекъвезва, сивяй гагь уьфт, гагь мани акъатзава… Жуван чIаларни эзберзава… Са арадилай зун, хабарни авачиз, райондин меркездив агакьна: кьилин куьчедин эрчIи къерехдал алай нафтIадин чIулав гьамбардал инсанар алтIушнава… Иеси (нафт гузвай туьквенчидиз вирида Девечи лугьузва) атанвач, зани нубат кьуна. Жуван гуьгъуьна авайбур чир хьайила, зун, ктабрин туьквен рикIе аваз, куьче кьуна, агъадихъ фена. Куьчедин чапла пата, хъархъу тарцин патав гвай, лацу киреждай асуннавай, рикIиз чими  туьквен ахъазвай… Ана са шумуд касди чпиз ктабар хкязавай. Зи къаншарда дезгедал СтIал Сулейманан «Шиирар» ктаб акъвазнавай: лацу жилдинал сурун шикил, сурал  кьве карч алай  ракьун ясдин лишан акIурнава, адан юкьвал «С.Сулейман» кхьенвай ктабдин шикил чIугунва. Зун и ктабдин есирда гьатнава: фикиррик акатнава. Заз СтIал Сулейманакай 5-классда хабар хьанай, кьвед-пуд шиирни хуралай чирнай.

— Ваз вуч кIанда, чан халадин?! — завай милайимдаказ жузуна туьквенчи дишегь­лиди.

—  СтIал Сулейманан ктаб, — за  жуван вилик квай ктаб къалурна.

— Чан халадин, им багьа ктаб я, ам чIехибуруз талукь я. Ваз за…

— Гьа и ктаб, — тикрарна за. — Зунни аял туш.

— Пул гвани?

— Эхь, — за нафтIадин пул акъудна, туьквенчидив вугана.

— Ахпа закай ви диде-бубадиз хъел татурай гьа, — тагькимна, пул къачуна, гьисабна, зав «Сулейман» ктаб вугана.

— Сагърай, — зун, хазина жагъай кесиб хьиз, шаддаказ хуьруьхъди юзана… Ирид километр рекьиз, Сулейманан ктаб кIелиз-кIелиз, хтана: ам гагь захъ галаз Сулейманан­ чIалалди рахазвай, гагь зун Сулейманан чIалалди  рахазвай,­ гагь ­Сулейман зи Гьажимурад бубадиз ухшар ­жезвай… Чун сад-садаз намуслувал, гьахъ­лувал, жумартвал, хуьр-кIвал ва ватан­ кIан хьуналди, алчахар, чапхунчияр, тапархъанар ва угърияр такIан хьуналди ухшар тир… За Сулейманалай чешне ­къачуз эгечI­­на: ада зи чIаларик цIай ку­туна…

— Яда, бес нафт гьикI хьанай? — жузуна за.

— Пака фена, къачуна ман, — хиве кьуна Жамидина» (ТIвар кьур ктабдин 32-37-ч.).

Зурба затIар — инсан, дагъ, вацI, хважамжам… яргъалай хъсан аквада. КIелза­вайбуруз зурба шаирарни гьакI я: абур чпивай къакъатайла, рикIел хкайла, абурун эсерар мад  ва мад сефер кIел хъувурла, «мукьувай»  чир хъжезва: къимет гузва.

Жамидин вири жигьетрай зурба инсан — шаир, дуст, хуьруьнви, ватандаш хьана, са шакни алачиз, гьакI тир. Адан къилихрин кьилин лишан жумартвал тир: ада вичин девирда хъсанвал тавур, куьмек тагай, белки, сад-вад инсанни амачир жеди. За Жамидинакай кхьей са макъаладин тIвар  «РикI гегьенш Жамидин» я («Лезги газет», 1994, 20-апрель).

Жумартвал тек-туьк инсанриз хас, тIе­бии, бубайрилай ирс яз къведай хесет я.  Заз мукьувай чир хьайи, алай вахтунда агъа дуьньядиз фенвай лезги алимрин ва писателрин арада чпин жумартвилелди Забит Ризванов, Мурадхан Шихвердиев, Уьнейзат Мейланова, Касбуба Азизханов, Абдулбари Магьмудов, Абдурагьман Межидов, Алирза Саидов,  Жамидин Гьажимурадов… тафаватлу жезвай.

Жамидинан инсанвилиз — ватандашвилиз, викIегьвилиз, дуствилиз, жумартвилиз, игитвилиз, къайгъударвилиз талукь  са  дуьшуьш (ам заз талукь я!) рикIелай алатзавач.

Зи 60 йис тамам жезвай 1998-йисан майдин са югъ тир. Нисинихъ хьиз чи каби­нетдиз, хабарни авачиз, Жамидин атана.­ Зун шад хьана, тадиз къарагъна, чIехи стха хьтин инсандин  гъил кьуна, ам  ачух дак­Iардин вилик квай стулдал ацукьарна, хваш-беш авуна.

Жамидина жузуна:

— Яда, къе-пака ви 60 йисан юбилей я. Ваз лайихлу тIвар авани?

— Ваъ, авач, — лагьана за.

— АвачтIа, ша чна ваз чи, Дагъустандин писателрин Союздин, патай «Республикадин культурадин лайихлу къуллугъчи» тIвар гун. ГьикI я?

За фикирна: «Зун  чи Институтди «Да­гъустандин лайихлу муаллим» тIварцIиз къалурна, документар Просвещенидин ми­нис­терстводиз ракъурна 5 йис жезвай. Я зун, я захъ галаз къалурнавай кьве къуллугъчи, я Институтдин регьбер чи документрин кьисмет хабар кьаз санизни  фенвач. Гила за жуван документар писателрин Союздиз тухвайтIа, заз чизва, абуру  лугьудайди я, бес адаз, вичи кIвалахзавай идарадай са тIварни тагайла,  чавай кIанзава… Собранидал заз сес тагунни мумкин я».

За  Жамидиназ  жуван  документрикай суьгьбетна.

— Вуч?! — Жамидин тажуб хьана. Кьулухъ элкъвена, да­кIардай Просвещенидин министерстводин кьве мертебадин­ дараматдиз килигна, жузуна: — Ви документар 5 йисуз ина ава?!

— Эхь.

—  Им вуч къайда я?! Куь Институтда гьич инсанвал авач хьи! — садлагьана къарагъна, хъел кваз кьвед лагьай мертебадиз хкаж хьана, Жамидина, директордин кабинетда са гьарай-эвер туна, лагьана: — Пака куь «тежрибадикай» за «Крокодил» журналдиз русвагьдин шиир акъудда! — ахпа вичин яцIу махпурдин ванцелди ягьанатдин хъверна.

Институтдин регьбердик цIай-цIелхем акатна: гьасятда министерстводай  къуллугъчийрин документар хкана,  абур цIийи хъувуна, мад минпросдиз рахкурна, анай Ленинан майдандал, Республикадин гьуку­матдин идарадиз, ракъурна. Са вацралай­ пуд къуллугъчидив вад йисуз вил кваз хьайи  шабагьар агакьна.

Гзаф инсанрилай  руьгьер, рикIер, жигерар, дамарар азад хьайи нефесар алахьна. Бязибуруз, белки, регъуьни хьана жеди. Гьа йикъалай гуьгъуьниз за лазим чкайрал лагьана, лугьузва ва кхьизва: «Заз «Дагъус­тандин лайихлу муаллим» тIвар гайиди чи русвагьчи шаир Миграгъ Жамидин я».

Зал, жуван бахтунай, гьахъ гвай жумарт инсанар мад дуьшуьш хьана. За винидихъ алай девирдин жумарт инсанрин тIварар кьунва. Абур  вири лезги илимдин, тарихдин, чIалан, культурадин, литературадин ва искусстводин векилрихъ галаз сих ала­къай­ра ава, куьмекар гуз гьазур я… За жуваз авай лайихлу тIварар  гъвечIибуруз ва чIе­хи­буруз пайзавач: вири заз багьа я. Абур къачуз куьмекайбуруз за гьамиша рикIин сидкьидай сагърай лугьузва ва лазим чкайрал абурун тIварар кьазва. Ихьтин гьуьрметар ва хъсанвилер жумарт рухвайрини рушари, заз чиз, кIеве авай инсанриз, иллаки жегьил алимризни писателриз, гзаф авуна ва ийизва…

Миграгъ Жамидинан мурад уьлкведа, дуьньяда чIуру кIвалахар, гьерекатар, дявеяр куьтягь хьана, вич  эхиримжи­ русвагьчи шаир хьун тир. Им Сулеймананни Жамидинан ктабар кIелзавай инсанрин мурадни я.

Гьаким  Къурбан, Дагъустандин халкьдин писатель